Kalp Krizi Ölümlerini Yarı Oranda Azaltmak Mümkün

Kalp hastalıkları tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ölüm nedenleri arasında ilk sıralarda yer alıyor.

Kalp hastalıkları tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ölüm nedenleri arasında ilk sıralarda yer alıyor. TUİK verilerine göre çeşitli kalp hastalıkları ile beyin damar hastalıklarını içine alan dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle 2014 yılında hayatını kaybeden erkeklerin sayısı 74 bin 295. Kalp hastalıklarının görülme sıklığı stresli yaşam, beslenme ve yaşam alışkanlıkları gibi faktörlerle her geçen gün artsa da modern tıpta hastalıkların erken teşhisi için önemli gelişmeler de yaşanıyor. Anadolu Sağlık Merkezi’nin bünyesinde yer alan SHAPE yöntemi, kalp hastalıkları riskini arttıran etkenleri belirleyerek, gerekli önlemlerin alınmasını sağlıyor. Erişkinlerin yüzde 50’sinde koroner arter hastalığının ilk belirtisinin kalp krizi olduğunu söyleyen Anadolu Sağlık Merkezi Kardiyoloji uzmanları, “SHAPE ile kalp krizi geçirme riski olan bireyleri kalp krizi geçirmeden saptayarak gerekli önlemleri almak ve kalp krizi geçirme ihtimallerini olabildiğince azaltmak hedefleniyor” diyor. SHAPE ile kalp krizi riski tespit edilip, sorumlu risk faktörleri uygun şekilde düzeltilebilirse, kalp krizi ölümlerini yarı oranda azaltmak mümkün olabiliyor.

SHAPE nedir?

SHAPE, Society for Heart Attack Prevention and Eradication (Kalp Krizini Engelleme ve Düzeltme Derneği) kelimelerinden oluşan bir akronimdir ve hem sözkonusu bilimsel derneği, hem de bu dernek tarafından öncülüğü yapılan kalp krizi riski belirleme algoritmasını ve bu algoritmaya dayanarak kalp krizi riski belirleme konusunda sertifikasyon almış merkezleri belirtir.

Hastalara sağladığı faydalar nelerdir?

SHAPE yöntemi ile kalp krizi riskinin belirlenmesi sonucunda kalp krizi riskini yaratan faktörler belirlenerek bunlara karşı önlem alınır ve hem bu riskin azaltılması, hem de aslıda koroner kalp hastası olup bunun farkında olmayan kişiler saptanarak gerekli tedavinin uygulanması sağlanır.

Shape tarama yönteminde hangi testler/işlemler yapılıyor?

SHAPE tarama yönteminde öncelikle FRAMINGHAM algoritması ile kalp krizi riski ön taraması yapılır. Bu tarama sırasında hastanın yaş ve cinsiyeti, total kolesterol ve HDL değerleri, sistolik kan basıncı, hipertansiyon tedavisi kullanıp kullanmadığı, sigara içip içmediği, diyabeti olup olmadığı ve bilinen bir vaskuler hastalığı olup olmadığı sorgulanır. Burada orta derecede veya yüksek risk saptanırsa çok kesitli bilgisayarlı tomografi ile “kantitatif koroner kalsiyum skorlaması”yapılır.

SHAPE tarama yöntemi ile "kalp krizi" riski nasıl belirlenebiliyor?

Normal sağlıklı bir insanın koroner damarlarında kalsiyum birikimi bulunmaz, yani kalsiyum skoru “0” bulunur. Koroner damarlarda kalsiyum bulunması, kalp krizi ihtimali bulunacak ölçüde koroner ateroskleroz (damar sertliği) varlığının habercisidir ve bu damarlardaki kalsiyum birikiminin miktarı ne kadar fazlaysa kalp krizi riski de o kadar fazladır.

SHAPE ileri kalp tarama programının hedefi nedir?

SHAPE ileri tarama programının hedefi, kalp krizi geçirme riski olan bireyleri kalp krizi geçirmeden saptayarak gerekli önlemleri almak ve bu bireyleri ihtiyaç ölçüsünde tedavi ederek kalp krizi geçirme ihtimallerini olabildiğince azaltmaktır.

Kalp krizine yol açan koroner arter hastalıkların erken teşhisine odaklanan yeni program sonuçları?

Bu programın uygulanması ile, sağlıklı olduğunu düşünen her 100 kişiden 30- 40’ının önlem alınması gereken riske sahip oldukları, 5- 10’unun ise tedavi gereken ciddi koroner kalp hastalığına sahip oldukları anlaşılmaktadır. Programın amacı da bu kişileri belirlemektir.

SHAPE ile kendini kontrol eden kişilerin kalp krizi geçirme riski ne kadar düşüyor?

Kalp krizi geçirme riski yüksek olan kişilerde gerekli tedbirlerin alınarak uygulanması kalp krizi riskini yarıya yakın oranda azaltabilmekte ve risk ne kadar yüksekse elde edilen yarar da o kadar fazla olabilmektedir.

SHAPE kalp kirizinden ölümleri azaltabilir mi?

SHAPE yöntemiyle kalp krizi riski tesbit edilip, sorumlu risk faktörleri uygun şekilde düzeltilebilirse, kalp krizi ölümlerini yarıya yakın oranda azaltmak mümkündür.

SHAPE ile kontrol olan kişide kalp krizi riski çıktığında hastanın neler yapması gerekiyor? Ne yaparsa kişi kalp krisi geçirmeden hayatına devam edebilir? Evde yapılan testlerin faydaları var mı?

Kalp kizi her durumda acilen hastaneye gitmeyi gerektiren bir durumdur, evde tedavi edilemez. Böyle bir durum söz konusuysa, kendi imkanları ile hastaneye gitmeye kalkışmayıp ambulans çağırmak en güvenilir yoldur.

SHAPE’in yanılma payı var mı? Yüzde yüz güvenilir veriler mi veriyor?

SHAPE bir risk belirleme algoritmasıdır ve tüm risk belirleme algoritmalarında olduğu gibi belli bir yanılma payına tabii ki sahiptir. Ancak, mevcut literatür bulguları ışığında halen kalp krizi riskini gerçeğe en yakın tesbit eden yöntem SHAPE algoritmasıdır.

SHAPE’e giren ve kalp krizi geçirme riski olmadığı ortaya çıkan bir kişi kalp krizi geçirebilir mi?

Bu ihtimal tabii ki vardır, ancak çok düşüktür

Programda hangi damar görüntüleme testleri kullanılıyor?

Programda sadece çok kesitli bilgisayarlı tomografi ile opak madde kullanmaya gerek olmaksızın koroner kalsiyum skorlaması yapılmaktadır. İşlem yaklaşık toplam beş dakika kadar sürer, tümüyle acısızdır, herhangi bir ilaç kullanılmaz ve uygulanan röntgen dozu standard bir akciğer filminin ancak yarısı kadardır.

Kalp krizi gelişimi ile ilgili bilinmesi gereken gerçekler neler?

Kalp krizi tüm dünyadaki en önemli ölüm sebebi durumunda. Tüm insanların yaklaşık 1/3’ü kalp krizi nedeniyle yaşamını kaybediyor. Kalp krizi geçirip de yaşayan insanların önemli bir kısmı da sonrasında normal yaşamına güçlükle dönebiliyor ve gerek kalbiyle, gerekse beyin, böbrek vb. diğer organları ile ilgili pek çok problemle uğraşmak zorunda kalıyor. Bu problemlerin yarattığı maddi ve manevi yükler de cabası. Bu nedenle, kalp krizinin daha oluşmadan önlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Damar sertliği nedir?

Damar sertliği ya da bilimsel adıyla ateroskleroz, damar duvarında oluşan plak adı verilen yağ ve iltihap birikimiyle karakterize değişikliklerdir. Bu değişiklikler doğumdan itibaren başlar ve genellikle ilk belirtilerini 40’lı yaşlardan sonra verir. Son derece yavaş gelişen bu değişiklikler sonucunda damarın daralması ortaya çıkar. Bu daralmanın kimi, genellikle de daralmanın çok önemli olmadığı aşamalarında plak içindeki yağ/iltihap birikiminin üzerini örten koruyucu kabuk çatlar ve bu çatlağın üzerinde oluşan pıhtı damarı aniden tıkar. Bu durum kalbi besleyen koroner damarlarda olursa kalp krizine, beyni besleyen damarlarda olursa da inmeye yol açar.

Kalsiyum skor değeri nedir?

Damar sertliği plaklarının içinde iltihap önemli bir yer tutar. Bu iltihaplanma sonucunda plakların içinde kireç (kalsiyum) birikmesi olur. Kalsiyum birikmesinin fazlalığı damar içindeki iltihabın yoğunluğunu, dolayısıyla kalp krizi riskinin yüksekliğini ifade eder. Kalsiyum skoru değeri bu kireç birikiminin yoğunluğunun ölçülmesi ile elde edilir.

Neden görüntüleme yapılmalı?

Damardaki kalsiyum miktarının ölçülmesi çok kesitli BT ile mümkündür. Bu görüntüleme o yüzden çok kesitli BT ile yapılır. Bu işlem sırasında kerhangi bir ilaç ya da madde kullanılmaz ve alınan X ışını dozu akciğer filmi,nden bile daha düşüktür.

Kimler kalp krizi riski taşıyor?

Kalp krizi riski erkeklerde 40, kadınlarda 50 yaşından sonra artar. Şeker hastası olanlar, sigara içenler, doğum kontrol hapı kullanna kadınlar, kan yağları-kolesterolü yüksek olanlar veya başka bir damar hastalığı bulunanlarda kalp krizi riski daha yüksektir.

Kardiyovasküler hastalıklar erkeklerden çok kadınları mı etkiliyor? Nedenleri?

Kalp ve damar hastalıkları hem erkek ve hem de kadınları benzer oranda etkiler. Ancak genellikle kadınlarda menopozdan sonra başlar. Kadınlarda menopoz öncesinde kalp krizi riskini arttıran iki önemli faktör vardır. Bu faktörler sigara ve doğum kontrol hapıdır. Kadınlarda kalp ve damar hastalıklarının az olduğunun düşünülmesinin temel nedeni ise, kalp ve damar hastalığına bağlı şikayetlerin erkekte belirgin olarak ortaya çıkmasına karşılık, kadında bu şikayetlerin atipik olmasıdır.
Nasıl güvenilir bir tarama yaptırılabilir?
Kalp krizi riskini en güvenilir olarak ortaya çıkarmak için, hastanın kendisi ile ilgili bilgiler (yaş, cinsiyet, boy, kilo, şeker hastası olup olmadığı, kullandığı ilaçlar, ailesindeki kalp hastalıkları vb.) ve kimi laboratuar testleri ile koroner kalsiyum skorlaması yapılması yeterlidir.

Sadece Anadolu Sağlık Merkezi’nde uygulanan bir test mi?

Aslında ülkemizde koroner kalsiyum skorlaması yapılabilen pek çok merkez olmasına rağmen SHAPE programına dahil olarak risk belirleme hizmeti verilen tek merkez Anadolu Sağlık Merkezi’dir.

SHAPE’te kişisel özel tedavi programı mı uygulanıyor?

SHAPE bir tedavi programı içermez. SHAPE programına uygun olarak risk belirlemesi yapıldıktan sonra kardiyolog sonucu değerlendirerek kişiye özel bir korunma ve tedavi programı planlar ve hasta ile paylaşır.