Anadolu Sağlık Merkezi Pediatrik Kemik İliği Nakli Merkezi’nde transplantasyon gereksinimi olan çocukluk çağı hastalıkları multidisipliner bir şekilde uzman ekipler ve ileri teknoloji ile tedavi ediliyor.

Pediatrik Kemik İliği Nakli Merkezi’nde Tedavi Edilen Hastalıklar

Merkezde, kötü huylu veya kötü huylu olmayan hasta grubundaki transplantasyon ihtiyacı olan 0-18 yaş grubu hastalara kemik iliği kök hücre nakli yapılıyor. Özellikle hemoglobinopatiler (Akdeniz Anemisi/talasemi majör, orak hücreli anemi), aplastik anemiler, immün yetmezlikler ve metabolik hastalıklar gibi iyi huylu hastalıklar ile birlikte lösemiler ve bazı solid tümörlerin içinde yer aldığı kötü huylu hastalıkların tedavisi gerçekleştiriliyor.

Pediatrik Kemik İliği Nakli Merkezi’nde hastalık türüne göre ya kendinden ya da aile içi veya akraba dışı vericilerden hastaya nakil yapılıyor. Bunun için de hasta ve verici arasında kısaca “HLA” olarak ifade edilen doku grupları karşılaştırılarak uyumluluk seviyesi en yüksek olan verici tercih ediliyor. Her hasta kendi içinde değerlendirilerek hastalık grubuna ve hastalık seviyesine göre en uyumlu donörler tercih ediliyor.

Merkezde nasıl bir ekip iş başında?

Hastalarımıza multidisipliner bir ekip hizmet sunuyor. Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi Uzmanı, kemik iliği kök hücre nakli konusunda deneyimli Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı dışında Çocuk Enfeksiyonu, Çocuk Göğüs, Çocuk Nefrolojisi, Çocuk Kardiyolojisi, Çocuk Gastroenteroloji, Çocuk Yoğun Bakım Uzmanı gibi mutidisipliner bir ekip iş başında. Hekim kadrosu dışında kemik iliği nakli konusunda deneyimli toplam 14 hemşire de ekip içinde yer alıyor.

Kemik iliği nakli çeşitleri nelerdir?

Otolog ve allojenik olmak üzere iki çeşit kemik iliği kök hücre naklinden söz edebiliriz. Otolog kemik iliği naklinde kök hücreler kişinin kendisinden alınır. Hasta uygun zamanda aldığı bir kemoterapi sonrasında ve genellikle 7-14 gün içinde kendi kemik iliği tekrar yeni kök hücre üretmeye başladığında hücreleri toplanır. Ardından, çocuğun hastalığına uygun yüksek dozlu kemoterapi uygulamasından sonra kendi kök hücresi tekrar hastaya geri verilir.

Kemik iliği nakli için kök hücreler nasıl toplanır?

Otolog kök hücreler damar çevre kanından genellikle temiz bir odada aferez cihazı ile herhangi bir anestezi gereksinimi olmadan toplanıyor. Bir otolog nakilde hücreler kişinin kendisinden alınıp yine hastanın kendisine nakil yapılıyor. Böylece doku uyum sorunu yaşanmıyor. Otolog nakiller, en çok nöroblastoma, Hodgkin lenfoma, Ewing sarkomu, Germ hücreli tümör ve bazı beyin tümörlerinde de uygulanabiliyor.

Allojenik kemik iliği naklinde ise kök hücreler, doku uyumu olan başka bir vericiden (Donör) alınıyor. Burada da nakil için en çok kardeş veya aile içi diğer vericiler, yoksa yurt içi veya yurt dışı akraba dışı vericiler ve kordon kanı tercih ediliyor.

Tedaviden sonra hastalığın nüks etme riski var mı?

İlk 5 yıl riskli ama genellikle çocuk hematolojik kanserleri %75-80 ve immün yetmezlikleri yüzde 80-90 oranında tedavi edilebiliyor ve tam kür (iyileşme) de sağlanabiliyor. Tedavide başarı oranları bazı hastalıklarda çok yüksek olup, örneğin ağır kombine immün yetmezliklerde yüzde 90 başarı elde edilebiliyor.

Hastayı merkezde nasıl bir süreç bekliyor?

Hasta genellikle önce ayaktan muayene oluyor. Gerekli tetkikleri isteniyor ve kök hücre nakil konseyinde tartışılarak kök hücre nakli yapılıp yapılmayacağına karar veriliyor. Allojenik bir nakil kararı verilirse önce doku uyumuna bakılıyor, uygun verici bulunduktan sonra hazırlıklar yapılıyor. Kan testlerinde özellikle enfeksiyon parametrelerine bakılıyor. Sonuçlar diğer ilgili bölümlerle de tartışıldıktan sonra hasta Kemik İliği Nakli Merkezi’ne yatırılıyor. Enfeksiyon kontrolü üst seviyede olan merkezde çocuk hastanın yanında sadece bir kişinin refakat etmesine izin veriliyor, ziyaretçi ise kabul edilmiyor. Negatif basınçlı hava izolasyonlu odalarda çocuklar günlük banyolarını yapabiliyor, yemeklerini yiyebiliyor.

Nakil öncesi hasta hastanede ne kadar kalıyor?

Nakil öncesi hasta Kemik İliği Nakli Merkezi’nde yaklaşık 7-10 gün kalıyor. Nakil öncesi hazırlıklar yapılıyor, gerekli ilaç tedavilerine (kemoterapi) başlanıyor. Verilen kemoterapi ile kemik iliğindeki tüm hücreler neredeyse sıfırlanıyor. Bu dönem hastanın enfeksiyonlara da çok açık olduğu ve dikkatli bir izolasyonun gerektiği bir süreç oluyor.

Kemik iliği (kök hücre) nakli nasıl gerçekleştriliyor?

Allojenik nakillerde başka bir vericiden kök hücre alınarak nakil gerçekleştiriliyor. Nakil sürecinde donörden ameliyathanede kök hücreler toplanıyor veya periferik kök hücre nakili yapılacaksa aferez cihazı ile ürün toplanıyor. Kök hücre ürünü kök hücre bankaları aracılığı ile bazen yurt içi veya yurt dışından da gelebiliyor.

Vericiden toplanan kök hücre ürünü bir santral ven kateteri yoluyla kan verir gibi hastaya naklediliyor. Otolog nakillerde ise önceden toplanmış ve dondurulmuş olan ürün uygun koşullarda çözülerek yine kateter aracılığı ile hastaya tekrar geri veriliyor.

Nakilden sonra hastayı nasıl bir süreç bekliyor?

Nakilden 2-3 hafta sonra kemik iliğinin yeni kök hücre üretmesi ve en geç 28 gün içinde vücudu destekleyen yeterli sayıda kan elemanlarını üretmesi bekleniyor. Kemik iliği kök hücre nakli sonrasında hasta izole ünitede ortalama 1 ay kalıyor. Bu süreçte enfeksiyonlara karşı koruyucu önlemlerin yanı sıra, başta mantar olmak üzere çeşitli enfeksiyonlara karşı koruyucu ilaçlar da alabiliyor. Önce beyaz kan hücreleri (lenfosit ve nötrofil) ikinci haftadan sonra ortaya çıkarken üçüncü haftada da platelet denilen kan hücre elemanlarının ortaya çıkması bekleniyor. Tüm kanlar kemik iliği tarafından sağlıklı bir şekilde üretildikten ve tüm kan değerleri normale döndükten sonra hasta taburcu olmaya hazırlanıyor.

Taburcu olan hasta ve aileler nelere dikkat etmeliler?

Enfeksiyonlardan korunması için hastanın en az altı ay, hatta bir yıl okula gitmesi önerilmiyor. Bu süreçte, olması gereken tüm aşılarını oluyor, düzenli kontrollere geliyor ve alması gereken ilaçları alıyor. İlk başlarda hasta sık kontrole çağırılıyor. Haftada bir ve aylık kontrollerden sonra çocuğun sağlık durumuna göre 6 ayda bir kontrole çağırılıyor. Bir yılın sonunda hasta normal yaşantısına geri dönüyor. Yılda bir düzenli kontrollere gelmesi yine isteniyor.

Çocuklar hangi aşıları oluyor?

Çocukluk çağı aşıları hiç yapılmamış kabul edilip yeniden bir aşı takvimi oluşturuluyor ve BCG aşısı dışında tüm aşıları yeniden yapılıyor.

Nakilden sonra hangi belirtilere dikkat edilmeli, ne zaman hastaneye başvurulmalı?

Vücutta döküntü, ishal, akciğer problemleri, sarılık gibi şikayetler varsa hastaneye başvurmak önemli. Ayrıca ateş varlığı da dikkate alınması gereken önemli belirtilerden.

Hematolojik kanserlerin ortak belirtileri nelerdir?

Tamamen sağlıklı bir çocukta aniden görülen halsizlik, yorgunluk, solgunluk, vücudun çeşitli yerlerinde görülen morluklar, sarılık, gece aşırı terleme, kilo kayıpları ve karın, boyun ve de koltuk altında bezeler lenfoma, lösemi gibi hematolojik kanserlere işaret edebilir. Bu gibi belirtilerin dikkate alınıp hekime başvurulması çok önemlidir.