Mamografi nedir? Ne zaman çekilir?

Kadınlarda ölüm nedenlerinde ikinci sırada yer alan meme kanserinin erken dönem tanısında en etkili görüntüleme yöntemi mamografi. Anadolu Sağlık Merkezi’nden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Nuri Ceydeli “Memesinde sorun tespit edilen her yaştaki kadın ve herhangi bir sorunu olmayan 40 yaş ve üstü kadınlar mamografi çektirmelidir” diyor.

Mamografi hayat kurtarıyor

Meme kanseri kadınlarda kansere bağlı ölüm nedenleri arsında akciğer kanserinden sonra ikinci sırada yer alıyor. Meme kanserinde erken teşhis ise hayat kurtarıyor. Meme kanserine mamografi çektirerek tanı koymak mümkün. Çoğunlukla kadınları ürküten mamografinin ise herhangi bir zararı yok.  

Mamografi nedir?

Mamografi, özel bir röntgen cihazıyla ve düşük doz ışın kullanılarak meme filmi çekilmesi işlemidir.  

Mamografi nasıl ve ne zaman çekilir?

Çekim sırasında memelerin cihaz üzerinde bulunan iki plaka arasında kısa süreli sıkıştırılması gerekir. Bu nedenle memelerin en az hassas olduğu dönem seçilmelidir. Adet bitimini takip eden hafta, memelerin en az hassas olduğu ve yine memelerdeki şişliğin de en az olduğu dönemdir. Çekim için bu dönemin seçilmesi daha uygundur.  

Mamografinin faydası nedir?

Kendi kendine ya da hekim tarafından yapılan muayenelerde ancak 1,5–2 cm ve daha büyük boyutlu kitleler saptanabilirken, mamografi meme içindeki değişiklikleri 0,5 santimetrenin altındayken dahi tespit edebiliyor. Bu da tanı ve tedavinin 2 yıl önce başlaması anlamına geliyor. Bir meme tümörü doktor ya da hastanın kendisi tarafından yakalandığında ortalama 8-10 yıllık oluyor. Çekimden önce kozmetik malzeme kullanılmaması gerekiyor.  

Mamografiye gitmeden önce nelere dikkat etmeli?

Çekim sırasında belden yukarısı çıplak olmalıdır. Bu nedenle iki parçalı kıyafetler tercih edilmelidir. Filmi kötü etkileyeceğinden, koltuk altı deodorantı, talk pudrası ve losyon gibi kozmetik malzemeler kullanılmamalıdır. Aksi takdirde bunlar mamogramda kalsiyum birikintisi olarak değerlendirilebilir. Çekime giderken –eğer varsa- daha önce çekilmiş mamografilerin (yalnızca raporların değil filmlerin de) götürülmesi unutulmamalıdır.  

Mamografi ışınının zararı var mıdır?

Mamografinin klasik röntgenden en önemli farkı daha düşük dozda daha yüksek kalitede görüntü verebilmesidir. Tekniğin gelişimine paralel olarak meme incelemesinde maruz kalınan doz giderek azalmaktadır. Dünya literatüründe mamografi nedeni ile kanser olmuş kadın yoktur. Kullanılan X-ray dozu genellikle 30 KVP’dir.  

Mamografi ne sıklıkla yapılmalıdır?

Mamografiler tanı ve tarama amaçlı olmak üzere ikiye ayrılır. Tanı amaçlı mamografi yaş göz önüne alınmaksızın memesinde sorun tespit edilen her kadına çekilmelidir. Tarama amaçlı mamografi ise ABD Kanser Derneği ve Radyoloji Birliği’nin önerisi (ülkemizde de bu öneriler kabul görmektedir) doğrultusunda aşağıda sıralanan durumlarda çekilmelidir.

• Her kadın; 35-40 yaşlarında ilk mamografisini çektirmelidir. 
• 40-50 yaşları arasında her iki yılda bir kez çekilmelidir.
• 50 yaş ve üzerinde her yıl bir kez çekilmelidir.
• Eğer ailede meme kanseri hikayesi varsa; ilk kontrol mamografisi yaşı 30, sıklığı her yıl bir kez olmalıdır. 
• Yüksek riskli kadınlarda mamografi yeterli değildir.  

Mamografi acı verir mi?

Mamografi çekilirken en önemli nokta memelerin yeterince sıkıştırılması ve yassılaştırılmasıdır. Bu sayede meme dokusunun üst üste gelmesi önlenerek, maksimum oranda dokunun incelenmesi, kitlelerin gözden kaçmaması, yalancı kitle görünümünün olmaması sağlanır. Aynı zamanda bu sıkıştırma, inceleme sırasında maruz kalınacak ışın dozunu da azaltır. Memelerin sıkıştırılması bir miktar rahatsızlık yaratsa da çekim süresi çok kısa olduğundan sorun yaratmıyor. Bu rahatsızlık çok küçük ve çok büyük memelerde daha yüksek oranda görülebiliyor. 40 yaşında meme iç yapısında başlayan ve daha sonra hızlanma gösteren involüsyon ile memede glandüler yapının yerini yağ dokusu alıyor. Bu nedenle mammografinin uygulanması daha da kolaylaşıyor ve tanı duyarlılığı %100’lere yaklaşıyor. Menopozda östrojen tedavisi alanlarda bu değişiklikler daha yavaş olacağından mammografi tanı duyarlılığı biraz daha düşük oluyor.  

Mamografi kimlere çekilir?

Memesinde sorun tespit edilen her yaştaki kadına ve herhangi bir sorunu olmayan 40 yaş ve üstü kadınlara (yaşa bağlı olarak belirli aralıklarla) çekilmelidir.

Yüksek riskli kadınlara sadece mamografi yeterli midir?

Yüksek riskli kadınlarda mamografi yanında, hekim önerisi halinde; meme USG, anjiyografi, termografi, transilimünasyon, bilgisayarlı tomografi çekilmesi, MR’ın yanı sıra kanda meme ile ilgili tümör belirteçlerine bakılması, Tc 99 ile sintigrafi, steriotaktik biyopsi yapılması gerekir.  

Dijital mamografi nedir?

Normalde analog detektör yerine teknolojik olarak geliştirilen dijital detektörlerin kullanılması ile üretilen cihazlardır. Mamografide en sık rastlanan iyi sınırlı kitle lezyonları, kist ve fibroadenomdur. Kistler genellikle 40’lı yaşlardan sonra görülür, menopozla birlikte gerileyebilir.