Sialendoskopi Yöntemi (Tükürük Bezi Endoskopisi)
Sialendoskopi nedir?
Sialendoskopi; tükürük bezi kanalının endoskopik olarak görüntülenmesi ve buna bağlı olarak da tükürük bezi hastalıklarının tanısının konduğu ve tedavisinin yapıldığı endoskopik girişimsel bir işlemdir. Yöntemle öncelikle kanal içindeki patolojinin tanısı konuyor, ardından aynı seansta veya bir sonraki seansta tedavi için endoskopik işlem uygulanıyor.
Hangi tükürük bezi hastalıklarında sialendoskopi kullanılabiliyor?
Tükürük bezi hastalıklarını “tıkayıcı” ve “tıkayıcı olmayan” olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Tükürük bezlerinin kronik hastalıkları ve enfeksiyonları oluyor. Ayrıca radyoaktif iyot alındığı ve bazı otoimmün hastalıklarda tükürük bezinin az çalışması veya tükürük bezinin şişmesi ortaya çıkabiliyor. Bir de tükürük bezi kanalları içinde yukarıda belirtilen hastalıklar veya kesin bir neden bulamadan özellikle taş ve darlıklar oluşması sonucu tükürük salgısı azalabiliyor; dolayısıyla ağız kuruluğu ortaya çıkıyor. Tekrarlayan tükürük bezi şişmelerine sebep olan enfeksiyonlarda ve sayılan bütün bu sağlık sorunlarının tanı ve tedavisinde de sialendoskopiden faydalanabiliyor.
Sialendoskopi yöntemi nasıl işliyor, ne kadar sürüyor?
1.6 veya 1.1 milimetre çapındaki teleskoplarla tükürük bezlerinin kanalları içine ağız içinden giriliyor ve gözlemleniyor. Kanalların küçücük deliklerinden girilerek teleskoplar yardımıyla bu kanallar genişletiliyor ve teleskoplar genişletilmiş kanallara sokularak bütün kanal boyunca gözlem yapılıyor. Kanalda bulunan taş veya darlık gibi sorunlar bu şekilde tedavi edilebiliyor. İşlem süresi bazen 1 saatte bitebileceği gibi bazen 5-6 saatlere kadar uzayabiliyor. Çünkü bazı durumlarda büyük bir taşa rastlanabiliyor ve onu kırıp çıkarmak ve hatta kanal içine girmek bile bazen çok uzun zaman alabiliyor. Taşlar bazen direkt alınabildiği gibi bazen lazer veya litotripsi ile kırılıp küçültülerek bir veya birkaç seansta alınıyor. Süreci etkileyen bütün faktörler kişiden kişiye ve hastalıktan hastalığa değişebiliyor.
Sialendoskopinin hastalara ne avantajı var?
Bütün bu rahatsızlıkların tedavisi eskiden büyük cerrahiler gerektirirken, yeni bir teknoloji olan bu endoskopik sistemle bu tedaviler artık daha noninvaziv, yani daha az girişimsel bir hale geldi. Buna paralel olarak da komplikasyonlar ve işlem süresi azaldı, hastanede yatış süresi kısaldı ve hastaların tedavi süreci daha konforlu bir hale geldi. Bazen sialendoskopi daha kısıtlı ağız içi, özellikle açık cerrahiler ile kombine edilmesi gerekebiliyor.
İşlem her hastaya uygulanabiliyor mu?
Bazı hastaların anatomik sebepler nedeniyle ağız içinden tükürük bezi kanallarına giremiyoruz. Bazen de kanal çok dar ve sıkıntılı olabiliyor. Bu gibi istisnai durumlar haricinde bu yöntem herkese uygulanabilir.
Sialendoskopi uygulamasında herhangi bir ağrı veya sızı hissediliyor mu? Anesteziye ihtiyaç duyuluyor mu?
Lokal anestezi de genel anestezi de tercih edilebilir. Genel anestezi tercih edilirse hastanın bir gece müşahade altında kalması gerekiyor. Lokal anestezi tercih edilirse işlemden sonra hasta gün sonunda rahatça yürüyerek evine gidebilir.
Sialendoskopi işlemi öncesi hastaların yapması gereken özel bir hazırlık var mı?
Bu işleme özel olarak yapılması gereken bir hazırlık yok. Hastadan sadece anestezi için bir hazırlık yapması isteniyor, bu konuda hasta bilgilendiriliyor. Tetkik olarak da genelde ultrason ve tomografiye ihtiyaç duyuluyor. Görüntüleme yöntemleri tükürük bezinin durumunu görmek için, taş varsa taşın yerini tespit etmek veya darlık varsa darlığı göstermek için tercih ediliyor.
Açık cerrahi ile Sialendoskopi karşılaştırıldığında başarı oranı açısından bir fark bulunuyor mu?
Açık cerrahide genellikle tükürük bezi tamamen alınıyor. Bu büyük ve biraz da radikal bir cerrahi operasyon olduğu için haliyle daha fazla risk barındırıyor. Sialendoskopi işleminde ise tükürük bezini almadan ve büyük oranda koruyarak daha az girişimsel bir operasyon gerçekleştiriliyor.
Sialendoskopi ne kadar yaygın kullanılan bir işlem?
Sialendoskopi kullanımı her geçen gün daha da artıyor. Yöntemin, özellikle son 10 yıldır dünyada popüler olmaya başladığı söylenebilir. Sialendoskopi ile ilgili uluslararası büyüklükte 1-2 dernek var. Türkiye’de ise bazı üniversite ve eğitim hastaneleri, özel hastaneler ve muayenehanesi olan bazı hekimlerce olmak üzere yaklaşık 10 merkezde kullanılıyor. Ülkemizde bu cihaz ilk olarak 2008-2009’larda kullanılmaya başlandı. Bizde Anadolu Sağlık Merkezi Hastanemiz'de 2024 yılı itibarı ile uygulanmaya başlandı ve Türkiye’de az sayıda uygulayan merkezlerden biri olma durumuna geldik. Bu sistemin bu kadar yaygın olmamasının nedeni ise maliyetli ve zor bir yöntem olması. Ancak bu durum sadece Türkiye’de değil, dünyada da böyle.
Hangi belirtiler olduğunda mutlaka doktora başvurulmalı?
Tükürük salgısının az olmasına bağlı olarak oluşan ağız kuruluğu, tükürük bezinin yemek yerken şişmesi, tekrarlayan tükürük bezi enfeksiyon ve şişmeleri olması, radyoaktif iyot tedavisi alınması sonrası tükürük azalması ve ağız kuruluğu durumlarında, yutmada zorluk çekme, çeşitli diş enfeksiyonlarında artış gibi sorunlar gözlemlenirse o zaman bir KBB hastalıkları uzmanına başvurulmalı.
