Ödem Nedir? Nasıl Atılır?

Özellikle ciltte olmak üzere vücudun farklı dokularında sıvı birikmesi sonucu gelişen şişlik durumuna ödem denir. Ödem pek çok nedene bağlı gelişebilir. Bununla birlikte, yerçekiminin etkisi ile sıklıkla ayaklar, ayak bilekleri ve bacaklarda fark edilir. Gece uyku sürecinde bacaklardaki ödem vücudun diğer kısımlarına ve hatta yüze kadar yayılır. Sabah uyanınca ödemin daha çok yüz ve ellerde olduğu görülür. Günlük aktivite başlayınca akşama doğru ödem sıvısının bacaklara inmesi ile bu bölgede şişme, ödem görülür hale gelir.

En sıklıkla ödeme yol açan hastalıklar kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği, böbreklerden idrar ile aşırı protein kaçağı (nefrotik sendrom), karaciğer yetmezliği (siroz gibi), tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi), ilaçlar (bazı tansiyon, şeker, kemoterapi ilaçları, ağrı kesiciler gibi), bacak toplar damarlarında pıhtı oluşması (venöz tromboz) veya varis varlığı, lenfödem (enfeksiyon, tümör, cerrahi nedenli), bacak cildinde enfeksiyon (sellülit gibi) şeklinde sayılabilir. Ayrıca tuz tüketiminin fazla olması, obezite, uzun süre ayaklar sarkık durumda hareketsiz oturmak (uzun seyahatler, uzun süre hareketsiz ayakta veya oturarak çalışmak gibi), gebelik ve kadınlarda menstruasyon (regl) dönemi öncesi ve sırasında ödem gelişebilmektedir.

Kimlerde görülür? Kimler risk altında?

Az hareket eden, obez, diyabetik, tuzlu ve karbohidrattan zengin beslenen, depresif, gergin ruh hali ve mizaca sahip kimselerde ve menopoz dönemine yakın olan kadınlarda gerek dolaşımın yavaşlaması, vücuttaki yağ kitlesinin su tutması ve hormonal değişiklikler ve bilinmeyen diğer mekanizmalar ile ödem gelişme riski daha fazladır. 

Ayrıca kalp, böbrek ve karaciğer yetmezliğinde, bacaklarda dolaşım bozukluğu (venöz tromboz, varis, lenfödem gibi), bazı şeker (diabetes mellitus), tansiyon yüksekliği (hipertansiyon) veya antiromatizmal ağrı kesici ilaçları kullanan kimselerde ödem gelişebilmektedir.

Ödem Belirtileri Nelerdir?

Ödemin bulunduğu yere göre belirtiler de değişebilmektedir.

• Akciğer veya kalp zarında sıvı toplanması durumunda nefes darlığı
• Karın içinde sıvı birikimi olursa karında şişlik, hazımsızlık
• Ciltte gerilme ve parlaklık artışı
• Bacak cildinde enfeksiyona bağlı (sellülit gibi) ciltte kızarıklık, ağrı
• El, yüz ve bacaklarda o bölgede şişme ve hareketlerde zorlanma

Ayrıca üzerine parmakla bastırıldığında basılan yerde geçici süre ile çukur oluşması görülebilir.

Ödem Nasıl Atılır?

Ödem tedavisi, her hastalıkta olduğu gibi nedene yönelik olarak planlanır. Bilinen belirgin bir hastalığı olmayan kimselerde, özellikle bacaklarda oluşan ödemin uzaklaştırılması için tuz ve karbohidrat tüketiminin kısıtlanması, istirahat ederken bacakların yukarıda tutulacak şekilde uzatılması, uzun süre hareketsiz kalmaktan sakınılması ve günlük sıvı tüketiminin 1.5-2 litre civarında sağlanması uygun olacaktır. Ayrıca doktor önerisi ile bacaklara bandaj uygulanması, masaj yapılması ve gereğinde idrar söktürücü ilaç kullanımı yararlı olabilmektedir. 

Bunun dışında, altta yatan bir hastalık var ise (böbrek hastalığı, kalp yetmezliği, allerji, enfeksiyon, ilaç kullanımı vb.), ilgili uzman doktor gözetiminde tıbbi tedavilerinin yapılması gereklidir.

Hangi hastalıklar ödeme yol açar? Ödem bazı hastalıkların belirtisi olabilir mi?

Kontrol altında olmayan diyabet veya hipertansiyona bağlı gelişen kalp ve böbrek yetmezlikleri, değişik nedenlere bağlı (Hepatit B, Hepatit C gibi enfeksiyonlar gibi) gelişen siroz tüm vücutta yaygın ödeme neden olabilen önemli hastalıklardır.

Ödem bazı hastalıklara yol açar mı?

Bacaklarda oluşan yoğun ödem, hastanın yürümesini ve işlerini yapmasını engelleyebilir. Bir süre sonra ciltte çatlama, renk değişimi, o bölgede enfeksiyon, ciltten sıvı sızıntısı gibi durumlara yol açabilir. 

Ödem önlenebilir mi? Özel bir beslenme ve yaşam tarzı önerileriniz var mı?

Tuz ve karbonhidrat tüketimi azaltmak, düzenli egzersiz yapmak, aynı pozisyonda uzun süre hareketsiz kalmamak, ofiste veya uzun seyahatlerde 1-2 saatte bir 35-40 saniye dar alanda yürüyüş veya kol ve bacakları hareket ettirmek, şişmiş alanları ek basınç, yaralanma ve aşırı sıcaklardan korumak önemli.