Elektrik Çarpmasında İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Elektrik çarpması sık karşılaşılan ve oluşan etkinin çarpmanın kaynağına göre değiştiği bir durumdur. Örnek olarak ışık sigortaları kaynaklı elektrik çarpmaları orta seviyede bir seyir izlerken endüstriyel güç kaynaklarından meydana gelen elektrik çarpmalarında oldukça ciddi klinik belirtiler ortaya çıkabilir. Elektrik akımının vücut yüzeyi ile teması veya vücuttan geçişi elektrik çarpması olarak tanımlanır. Bu durum elektrik akımının olduğu herhangi bir ortamda meydana gelebilir. Yüksek voltajlı şok veya elektrik yanıklarında acil tıbbi müdahale ihtiyacının olduğu unutulmamalıdır. Elektrik çarpması ile ilgili merak ettiğiniz diğer konular için yazının devamını takip edebilirsiniz.

Elektrik Çarpması Nedir?

Elektrik çarpması, elektrik akımının vücut ile temasını ifade eder. Bu durumun gelişmesi ile birlikte vücudun hem iç hem de dış yapılarında yanıklar oluşarak organ hasarı meydana gelebilir. Ev ortamında meydana gelen elektrik çarpmaları genellikle diğer çarpmalara göre hafif düzeydedir ancak evdeki küçük çocukların prizler veya prize takılı kablolar ile ağız yoluyla teması hızlı bir şekilde ciddileşebileceği için dikkatli olunması önerilir.

Elektrik çarpması vakalarında klinik seyri çarpmanın kaynağı dışında etkileyen çeşitli faktörler de mevcuttur. Bu faktörlerden bazıları şu şekilde özetlenebilir:

Voltaj
Kaynak ile temas süresi
Genel sağlık durumu
Elektrik akımının vücutta izlediği yol
Direkt veya alternatif akım olması

Elektrik Çarpması Belirtileri Nelerdir?

Elektrik çarpması belirtileri çarpmanın tipine ve voltaj düzeyine değişiklik gösterebilir. Genel olarak elektrik çarpması belirtileri arasında sayılabilecek semptomlar şu şekildedir:

Uyuşma, karıncalanma
Yanık
Nöbet gelişimi
Kalp atışlarında düzensizlik
Nefes darlığı
Görme ve işitme ile ilgili problemler
Kas spazmları
Baş ağrısı
Bilinç kaybı
Kardiyak arrest

Elektrik Çarpması Vücudu Nasıl Etkiler?

Elektrik akımları vücutta 4 tipte hasar oluşturabilir:

Flaş Elektrik Çarpması: Flaş (parlama) yaralanmalar tipik olarak yüzeysel yanıklara neden olan elektrik çarpmalarıdır. Ark parlaması sırasında meydana gelen ısı etkisiyle oluşabilen bu tarz elektrik çarpmaları cilt altına geçemezler.
Alev Yaralanmaları: Ark parlaması sırasında kişinin kıyafetlerinin tutuşması sonucu meydana gelen elektrik çarpması yaralanmalarıdır.
Yıldırım Çarpması: Yıldırım çarpmalarında kısa süreli ancak yüksek voltajlı elektrik maruziyeti söz konusudur. Bu durumlarda elektrik akımı kişinin vücudu boyunca akışına devam eder.
Gerçek Elektrik Çarpması: Elektrik akımı ile temas sonrası kişinin vücudunun elektrik devresinin bir parçası gibi davranması sonucu akımın kişinin vücudundan geçtiği elektrik çarpmalarıdır.

Elektrik çarpmaları sonucunda bazı bireyler vücutlarında kaynağı belirsiz bir rahatsızlık hissederken bazı bireylerde ise elektrik çarpması sonucunda yüksek derecede ağrı ve bariz doku hasarı gelişebilir. Ciddi hasarı olmayan ve kalp ile ilgili biyokimyasal analizlerinin ilk 24-48 saat içerisinde normal sonuçlandığı bireylerde uzun vadede komplikasyon gelişme riski düşük kabul edilir (2).

Elektrik Çarpması Neden Olur?

Elektrik çarpmaları, akım ile doğrudan temas sonrası gelişen durumlardır. Bu temasın çeşitli nedenleri olabilir:

Yıldırım çarpması
Trafoların hasarı sonucu boşta kalan kablolar ile temas
Prizlere obje veya direkt parmak ile temas edilmesi
Hasarlı elektrik kablosu veya aksamlar ile temas
Aşırı yüklenmiş elektrik panolarına temas

Elektrik Çarpması Durumunda Neler Yapılmalıdır?

Ev dışında elektrik çarpması ile karşılaşılması halinde öncelikle çevrenin ve kendi güvenliğinizin sağlandığından emin olmanız gerekir. Ardından elektrik çarpmasına maruz kalan bireye yardım amacıyla yapabileceğiniz çeşitli adımlar mevcuttur. Bu adımlar uygulanırken kişi ile doğrudan temastan kaçınmanız oldukça önemlidir aynı zamanda müdahale öncesi ilk yapmanız gereken acil durum hattı ile görüşülmesi olduğu unutulmamalıdır.

Elektrik Çarpmasında İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Elektrik çarpması sizin başınıza gelmesi halinde özellikle ciddi akım maruziyeti olan durumlarda uygulanabilecek ilk yardım stratejisi şu şekildedir:

Akımdan mümkün olduğu kadar uzaklaşmak
Acil yardım hattını aramak
Elektrik kaynağından uzaklaşmak dışında fazla hareket etmekten kaçınmak

Elektrik çarpmasının hafif düzeyde olduğu ve hissedilen herhangi bir semptom olmaması halinde bile gözle görülemeyen bir iç organ hasarının değerlendirilmesi amacıyla sağlık kuruluşlarına başvurmanız önerilir.

Elektrik çarpmasına maruz kalan bir birey ile karşılaşmanız halinde çevre ve kendi güvenliğinizden emin olduktan sonra uygulayabileceğiniz ilk yardım aşamaları ise şu şekildedir:

Elektrik kaynağı ile teması devam eden kişiye dokunmamalısınız,
Elektrik çarpma riskinin devam etmesi dışında kişiyi hareket ettirmekten kaçınmalısınız,
Mümkünse çarpmanın kaynağına dair elektrik gücünü kesmek eğer yapılamıyorsa çarpmanın kaynağını iletken olmayan malzemeler ile kişiden uzaklaştırmalısınız,
Yüksek voltajlı elektrik çarpması olgularından en az 20 adım uzaklıkta durmalısınız,
Acil durum hizmetleri ile görüşmelisiniz,
Yardım gelene kadar riskli bir durum söz konusu olmadığı, kendi veya çevre sağlığını sağladığınızda emin olmanız halinde hastanın solunumunu ve nabzını kontrol etmelisiniz. Gerekli durumlarda direkt olarak kardiyopulmoner resüsitasyon uygulamasına başlamalısınız,
Hastanın gözlemi sırasında kusma, renginde solukluk gibi şok durumlarının varlığnda bacaklarının hafifçe yukarıya kaldırmalısınız,
Olası yanık dokuları mümkünse steril örtü veya gazlı bez yardımıyla kapatıp yara bandı kullanmamalısınız,
Kişinin ılık tutulduğundan emin olmalısınız.

Elektrik Çarpması Tedavisi Nasıldır?

Elektrik çarpması sonrasında meydana gelen yaralanma hafif gibi görünüyor olsa bile sağlık kuruluşlarına başvurulması ve iç dokularda meydana gelen hasarın incelenmesi gerekir. Meydana gelen yaralanmanın türüne bağlı olarak elektrik çarpması tedavisi kapsamında yapılabilecek çeşitli uygulamalar şu şekildedir:

Antibiyotik kremler ve steril örtüler vasıtasıyla yanık tedavisi yapılması
Ağrı kontrolünün sağlanması
Damar içi yoldan hastaya sıvı verilmesi
Tetanoz aşısının uygulanması

Elektrik çarpmasının oldukça yüksek voltajlı kaynaklardan meydana gelmesi halinde birkaç gün veya daha fazla süre ile hastanede yatırılarak takip ve tedavi edilen olgular mevcuttur. Yüksek akımlı çarpmalarda kişinin herhangi bir kardiyak veya ciddi iç organ hasarı meydana gelmediğinden emin olunması oldukça önemlidir.

Elektrik Çarpması Nasıl Önlenir?

Ev ortamında elektrik çarpmasının önlenmesi adına yapılabilecek çeşitli uygulamalar mevcuttur. Alınabilecek bu önlemler şu şekilde özetlenebilir:

Prizlerin doğru şekilde kapatılması veya gizlenmesi
Elektrik kablolarının doğru şekilde izole edildiğinden emin olunması
Elektrik akımının da olduğu havuz veya jakuzi bulunan ortamlarda çocukların yalnız bırakılmaması

Evde yapılabilecek bu uygulamalara ek olarak dış ortamda meydana gelebilecek elektrik çarpması vakalarına karşı alınabilecek çeşitli önlemler de mevcuttur. Bu önlemlerden bazıları şunlardır:

Yolda herhangi bir devrilmiş trafo veya kopuk güç kablosu görülmesi halinde yetkililere haber verilmesi
Su birikintisi ile teması olan elektrik kablosu tespit edilmesi halinde oradan araba ile veya yayan geçilmemesi

Elektrik çarpmaları hafif düzeydeki olgulardan oldukça ciddi seyirli vakalara kadar değişken kliniğe sahip olabilir. Genellikle kazara ev ortamında maruz kalınan elektrik çarpmalarına karşı korunma amacıyla ev elektrik devrelerinin düzenli kontrolünün yapılması ve hasarlı olmadığındana emin olunması oldukça önemlidir. Dış ortamda elektrik sistemlerinin kurulumu veya bakımı ile ilgili işlerle uğraşan kişilerin gerekli güvenlik yönetmeliklerine uymaları gereklidir.

Elektrik çarpmaları hemen hemen neredeyse her zaman kazara meydana gelen ve önlenebilir olaylardır. Düşük voltajlı elektrik çarpmalarında genellikle basit yaralanmalar meydana gelirken akımın kaynağı ve voltajına göre bazı olgularda yaşam kaybına kadar ilerleyebileceği için bilinçli olunmalıdır. Medical Park bünyesindeki sağlık kuruluşlarında kardiyovasküler sağlığın değerlendirilmesine yönelik tetkik hizmetleri verilmektedir. Sağlıklı günler dileriz.

Son güncellenme tarihi: 11 Aralık 2023

Yayınlanma tarihi: 11 Aralık 2023