Heimlich Manevrası Nedir, Nasıl Uygulanır?

Heimlich manevrası boğulma durumlarında kullanılan bir ilk yardım yöntemidir. Yetişkinlerde ve çocuklarda genelde boğaza kaçan ve solunumu engelleyen bir maddeyi çıkarmak için kullanılabilir. Heimlich manevrası, karın bölgeye baskı uygulamayı içerir. Hızlı bir hayat kurtarıcı yöntemdir, ancak her acil boğulma vakasında bu yöntem uygulanmaz. Heimlich manevrası, sadece kendi kendine nefes alamayan bilinci açık kişilerde kullanılır. Heimlich manevrası adını bulan doktordan almıştır ve göğüs kafesinin altından hızlı ve yukarı doğru basılar aracılığıyla yabancı bir cismi yemek borusundan çıkarmak için kullanılır. Heimlich manevrası boğulmanın çözümünde uygulanan öncelikli bir ilk yardım yöntemidir. Boğulma, bir kişinin boğazını ya da soluk borusunu (tıbbi adıyla trakea) oyuncak, yiyecek veya başka bir yabancı madde ile tıkaması nedeniyle nefes alamaması durumudur. Heimlich manevrası yetişkinlerde ve çocuklarda farklı şekillerde uygulanır.

Heimlich Manevrası Hangi Durumlarda Kullanılır?

Heimlich manevrasını kullanılması gerektiğinde, manevrayı uygulanacak kişinin üst solunum yolu tıkanıklığı yaşıyor olması gerekir. Yani kişi yabancı bir cisim nedeniyle hava almakta zorlanıyor ve boğuluyorsa Heimlich manevrası uygulanabilir. Kişi yabancı cisimle boğulma durumunda konuşamaz, öksürmeye çalışır ve nefes alamaz. Bu solunum yolu tıkanıklığı (hava yolu obstrüksiyonu) şiddetli olduğunda ve kişinin hayati tehlikesi söz konusu olduğunda Heimlich manevrası kullanılır.

Bazı durumlarda manevranın kullanılması faydadan çok zarar yol açabilir. Mesela boğulan kişi; konuşabiliyorsa, güçlü bir şekilde öksürebiliyorsa ya da yeterli kadar nefes alabiliyorsa bu manevra ve hatta diğer solunum yolu manevraları kullanılmaz. Boğulan kişinin bilinci kapandıysa, yani kişi seslendiğinizde tepki veremiyor ve gözleri açık halde değilse Heimlich manevrası yine uygulanmaz. Bu manevra, ancak kişinin bilinci açık ve aynı anda boğuluyorsa kullanılır.

Genellikle bir kişinin konuşamıyor, nefes alamıyor veya öksüremiyor olduğunu jestlerinden anlamak mümkündür. Bunu işaret eden hareketler görüyorsanız kişinin boğulduğunu anlayabilirsiniz. Kişiye "Boğuluyor musun?" diye sorabilirsiniz. Kimi zaman boğulan kişi öksürebilir ancak yeterince nefes alamadığı için yardım istemek ya da durumu açıklamak için konuşamaz. Bazen, nefes alması ve konuşması giderek zayıflayan bir şekilde duyulabilir. Solunum yolu tıkanıklığı sonucunda kişinin konuşması yalnızca nefes alma sesleri çıkana kadar zayıflar. Evrensel boğulma sembolü sayılabilecek bir hareket olan, elleri yukarı kaldırıp boğazı sıkma hareketi sıklıkla durumu anlatmak için kullanılır.

Kişinin boğuluyor olduğundan emin olduktan sonra, kişi konuşabiliyor ya da öksürebiliyor ya da nefes alabiliyorsa Heimlich manevrasına kullanılmaz. Kişiyi öksürmeye devam etmesi için teşvik etmek genellikle tercih edilen bir yöntemdir. Kimi zaman kuvvetli bir öksürük solunum yolundaki yabancı cismi serbest bırakabilir. Heimlich manevrasını, yalnızca kişinin hayati tehlikesi olduğunda kullanmak daha sağlıklıdır.

Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Heimlich manevrasının kimlere yapılabileceğini öğrendikten sonra genellikle sırada, manevranın nasıl yapılacağını öğrenmek vardır. Heimlich manevrasının nasıl yapılacağı, kime yapıldığına göre değişiklik göstermektedir. Heimlich yapılırken farklı adımlar izlenmesi gereken kişiler şöyle sıralanabilir:

Hamile olmayan bir kişi,
Çocuklar,
Hamile bir kadın ya da Kişinin kendisi.

Manevranın uygulandığı kişi fark etmeksizin sonrasında o kişi yine de tıbbi yardım almalıdır. tıbbi yardımın amacı, Heimlich manevrası ve boğulma tehlikesi sonrasında boğazda ve solunum yollarında herhangi bir fiziksel hasar meydana gelmediğinden emin olmaktır.

Heimlich manevrası yapması gerektiğinden emin olan kişi; hamile olmayan bir yetişkin kişi için şu adımları izleyebilir:

Kişinin ayağa kalkmasını sağlar.
Kendini kişinin arkasında konumlandırır.
Kişiyi öne doğru eğerek avucunun içiyle sırtına beş vuruş yapar.
Ardından kişinin arkasında durur ve kollarını kişinin karnının etrafına koyar.
Bir eli ile yumruk yapar ve diğer elini sıkıca yumruğun etrafına sarar.
Yumruğun başparmak tarafını kişinin göğüs kafesinin hemen altına ve göbek deliğinin yaklaşık 5 ila 6 santimetre yukarısına yerleştirir.
Ellerini keskin ve hızlı bir şekilde beş defa içeri ve yukarı doğru iter.
Heimlich uygulayan kişi nesne, solunum yolundan dışarı atılana ve kişi kendi kendine nefes alabilene kadar ya da kişi öksürebilene kadar bu adımları tekrarlar.
Kişi bilinçsiz hale gelirse, CPR (kardiyopulmoner resüsitasyon ya da kalp masajı)’a başlar.

Alternatif olarak manevra uygulayıcı, kişi ayağa kalkamıyorsa; kafasına bakacak şekilde beline biner gibi oturarak yumruğunu, ayakta dururken yapacağı gibi içeri ve yukarı doğru iterek solunum yolunu açmaya çalışır.

Heimlich manevrası yaparken kişinin manevraya ihtiyaç duyup duymadığını değerlendirmek oldukça önemlidir. Boğuluyormuş gibi görünen bir kişinin bilinci yerindeyse ve öksürüyorsa, yutulan ve hava yolunu tıkayan nesneyi kendi kendine yerinden çıkarabilir. Kişinin bilinci açıksa ve yabancı cisim nedenli solunum yolu tıkanıklığı varsa Heimlich manevrası uygulamak tercih edilebilir.

Heimlich manevrasını ayrıca çocuklara da uygulayabilirsiniz. Çocuk 5 yaşından küçükse ya da 45 kilonun altındaysa, manevranın yöntemini biraz değiştirmek daha uygun olur. Manevrayı uygulayan kişi, çocuğun seviyesine inmek için çocuğun arkasında diz çöker. Ardından, tipik Heimlich manevrasının gerektirdiğinden daha az kuvvetli itmeler uygular.

Hamile bir kişi boğulduğu zaman da Heimlich manevrası onu kurtarabilir. Normal yetişkinlere yapılan Heimlich manevrasından farklı olarak hamile ve obez kişilerde manevra uygulayıcının, ellerini göğüs kemiğinin tabanı çevresinde (sternum), kişinin gövdesinin biraz daha yukarısına koyması gerekir. Manevra uygulanan kişi bilinçsiz ise Heimlich yapılmaya başlanmaz. Manevra uygulayıcı ilk olarak, kişiyi sırt üstü yatırır ve parmağı ile süpürme hareketi yaparak hava yolunu temizlemeye çalışır. Takılan nesneyi çıkaramıyorsa, CPR yapmaya başlar.

Eğer kişi, tek başına olduğu bir ortamda yabancı bir cisim yüzünden solunum yolunun tıkandığını fark ederse kendi kendine Heimlich manevrasını uygulayabilir. Eğer yalnızsanız ve boğuluyorsanız şu adımları izleyerek Heimlich manevrası ile solunum yolunuzu açmayı deneyebilirsiniz:

Bir elinizle yumruk yapın ve diğer elinizi sıkıca etrafına sarın.
Bir yumruk yapın ve başparmak tarafı içeri gelecek şekilde göbeğinizin hemen üzerine, gögüs kafesinin hemen altına yerleştirin.
Yumruğu diğer elinizle kavrayın.
Ellerinizi keskin ve hızlı bir şekilde beş kez içeri ve yukarı doğru itin
Nesne dışarı atılana ve kendi başınıza nefes alabilene kadar veya öksürebilene kadar bu işlemi tekrarlayın.

Ayrıca alternatif olarak bir korkuluk, sandalye ya da masa kenarına yaslanarak bu manevrayı yapmayı da deneyebilirsiniz. Üst karın bölgenizi keskin ve hızlı bir şekilde yasladığınız bu sert kenara doğru iterek nesne serbest kalana (yani solunum yolundan çıkana) kadar bu işlemi tekrarlayabilirsiniz.

Tüm bu değerlendirmeleri yapmak için ilk yardım bilgisine sahip olmak oldukça önemlidir. Bu konu ile ilgili bilgi almak veya boğulma tehlikesini atlattıktan sonra solunum yolunu hasar alması açısından değerlendirmek için en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı düşünebilirsiniz.

Heimlich Manevrası Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Manevranın kime uygulanacağına karar vermek oldukça önemlidir. Eğer boğulan kişinin bilinci yerinde, konuşabiliyor veya öksürebiliyorsa Heimlich manevrasının uygulanması önerilmeyen bir durumdur. Bu manevra için ayrıca uygulanan kişinin bilincinin açık olması gereklidir. Bilinç kapalı olduğu durumlarda CPR’a başlanması tavsiye edilir.

İlk yardım incelikli detayları olan bir konudur. Bu nedenle bilinmeden yapılması, iyi niyetle dahi olsa faydadan çok zarara yol açabilir. Bu nedenle acil bir durumla karşılaştığınızda 112’yi aramayı düşünebilirsiniz.

Bebeklerde Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Heimlich manevrasını bebeklere uygulamak mümkün olmayabilir. Genellikle Heimlich manevrasının 12 ay veya daha küçük bebeklerde kullanılması önerilmez. Bunun yerine, sırt darbeleri ile bebeklerin solunum yolu açılmaya çalışılır. Boğulan kişi 1 yaşından küçük olduğunda kurtarıcı, bu yöntemin uygulaması için gerekli adımlar şu şekildedir:

Bebeği, göğsü ön kolunuzun üzerinde olacak şekilde yüzüstü çevirir.
Bebeğin başının vücudundan aşağıda olduğundan emin olur.
Avucunun içiyle bebeğe kürek kemiklerinin arasından beş kez vurur. Vuruşlar serttir ama yaralanmaya neden olacak kadar sert değildir.
Bebeğin ağzını kontrol eder ve görünür nesneleri dikkatlice çıkarır.
Hava yolları tıkalı kalırsa, bebeği yüzü yukarı ve başı aşağı gelecek şekilde çevirip ikinci ve üçüncü parmaklarını kullanarak, bebeğin göğüs kemiğine (sternum) içe ve yukarıya doğru beş göğüs itişi yapar.
Görünür nesneler için bebeğin ağzını tekrar kontrol eder.
Solunum yolundaki nesne serbest kalana kadar veya bebek bilinçsiz hale gelene kadar bu işlemi tekrarlar.
Bebek bilinçsiz hale gelirse, CPR'a başlar.

Acil yardım ancak bilen kişiler tarafından yapıldığında fayda sağlama ihtimali daha yüksektir. Acil bir durumla karşılaştığınızda 112’yi aramayı ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı düşünebilirsiniz.

Son güncellenme tarihi: 10 Ağustos 2023

Yayınlanma tarihi: 10 Ağustos 2023

Prof. Dr. Bülent Erkul

Acil Tıp

İlgili Tıbbi Birim

Acil Tıp Tıbbi Birim İncele

Acil Tıp

Bölüm Doktorları

Tıbbi Birimi İncele

Gebze

Acil Tıp

Uzm. Dr. Aslı Gülfer Kartal

Profili Gör

Gebze

Acil Tıp

Uzm. Dr. Yeşim Erçetin Özgürel

Profili Gör

Gebze

Acil Tıp

Uzm. Dr. Aslı Gülfer Kartal

Profili Gör

Gebze

Acil Tıp

Uzm. Dr. Yeşim Erçetin Özgürel

Profili Gör

Tümünü göster

Önerilen Sağlık Yazıları

19 Ağustos 2023 Cumartesi

6 dk

Böcek ısırması ne zaman tehlikelidir?

Heimlich Manevrası Nedir, Nasıl Uygulanır?

Heimlich Manevrası Hangi Durumlarda Kullanılır?

Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Heimlich Manevrası Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Bebeklerde Heimlich Manevrası Nasıl Yapılır?

Uzm. Dr. Aslı Gülfer Kartal

Uzm. Dr. Yeşim Erçetin Özgürel

Uzm. Dr. Aslı Gülfer Kartal

Uzm. Dr. Yeşim Erçetin Özgürel

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi

Acil Tıp

Anadolu Sağlık Merkezi