Bipolar Bozukluk: Nedir, Nedenleri, Belirtileri, Tedavi Yöntemleri

Bipolar bozukluk, eski adıyla manik depresif bozukluk, duygusal yükselme ve düşüşler ile giden ve abartılı ruh hali değişimlerine yol açan iki uçlu psikiyatrik bir rahatsızlıktır.

Bipolar bozukluk, eski adıyla manik depresif bozukluk, duygusal yükselme ve düşüşler ile giden ve abartılı ruh hali değişimlerine yol açan iki uçlu psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Duygusal çıkışlar mani ya da hipomani, inişler ise depresyon şeklinde kendini gösterir. Kişi, bipolar bozukluğa bağlı depresyon döneminde kendisini mutsuz, çökkün ve umutsuz hissedebilir ve sıklıkla sevdiği uğraşlara olan ilgisini kaybeder. Mani veya hipomani (maniden daha az aşırı) dönemine geçtiğinde ise öforik, enerji dolu veya olağan olmayan şekilde sinirli hissedebilir. Bu keskin ruh hali değişimleri; kişinin uyku, enerji, aktivite, muhakeme, davranış ve net düşünme yeteneğini olumsuz yönde etkileyebilir. Kişide görülen ruh hali değişimleri yılda birkaç kez gibi sık aralıklarla görülebildiği gibi daha nadir de ortaya çıkabilir. Çoğu hastada ataklar arasındaki dönemlerde de bazı duygusal belirtiler devam ederken bazılarında herhangi bir semptom olamayabilir. Bipolar bozukluk, kronik bir rahatsızlıktır ve hayat boyu devam eder. Bununla birlikte doktor tarafından düzenlenen tedavi planına uyarak ruh hali değişimleri ve diğer belirtileri kontrol altına almak mümkündür. Bipolar Bozukluk, sıklıkla ilaçlar ve psikoterapi yardımıyla tedavi edilir.

Bipolar Bozukluk Nedir?

Bipolar bozukluk; kişinin ruhsal durumu, konsantrasyonu, günlük işlerini yerine getirme yeteneği ve enerjisini değiştiren bir ruh sağlığı sorunudur. Bipolar bozukluğun tanımlanmış üç alt tipi vardır. Her üç tipte de ruh hali, enerji ve aktivite seviyelerinde olağandışı ve belirgin değişiklikler söz konusudur. Bu ruh hali değişimleri; manik dönemler olarak bilinen ve aşırı neşeli, sinirli veya enerjik davranışları içeren dönemler ve çok üzgün, kayıtsız veya umutsuz duygularla karakterize depresif dönemlerden oluşur. Daha az şiddetdeki duygu yükselmeleri olan manik dönemler, hipomanik dönemler olarak bilinir. Bipolar bozukluk alt tipleri şu şekilde sıralanabilir:

1. Bipolar I Bozukluğu: Bipolar I bozukluğu, minimum 7 gün devam eden (günün çoğunu kapsayan, neredeyse her gün olan) manik dönemlerle veya kişinin acil hastaneye yatmasını gerektirecek düzeyde ağır manik belirtilerle seyreder. Rahatsızlığa bağlı olarak genellikle, tipik olarak en az 2 hafta süren depresif dönemler de ortaya çıkar. Depresif belirtilerle manik belirtilerin aynı anda görüldüğü karışık depresyon dönemlerinin görülmesi de mümkündür. Bir yıllık sürede dört ya da daha fazla mani veya depresyon atağı deneyimi, hızlı sikluslu bipolar bozukluk olarak adlandırılır.
2. Bipolar II Bozukluğu: Bipolar II bozukluğu, bir depresif ve bir hipomanik atak örüntüsüyle tanımlanır. Ataklar, bipolar I bozukluktaki manik dönemlere göre daha az şiddetlidir.
3. Siklotimik bozukluk: Siklotimi olarak da adlandırılan bu alt tip, hipomanik veya depresif atak olarak nitelendirilecek kadar yoğun olmayan veya yeterince uzun sürmeyen, tekrarlayan hipomani ve depresif belirtilerle tanımlanır.
4. Tanımlanmış ve tanımlanmamış diğer bipolar ve ilişkili bozukluklar: Bazen bir kişi, yukarıda listelenen üç kategoriye uymayan bipolar bozukluk semptomları yaşayabilir. Bu durumda rahatsızlık "tanımlanmış ve tanımlanmamış diğer bipolar ve ilişkili bozukluklar" olarak adlandırılır.

Bipolar bozukluk tanısı, sıklıkla ergenlik döneminin sonları veya erken yetişkinlikte konur. Bazen çocuklarda da bipolar semptomlar görülebilir. Belirtileri, zamanla artma veya azalma şeklinde değişebilse de genellikle hayat boyu tedavi gerektirir. Doktor tarafından öngörülen tedavi planını takip etmek, hastaların belirtilerini yönetmelerine ve yaşam kalitelerini artırmaya katkı sağlar.

Bipolar Bozukluk Neden Olur?

Hastalığın kesin nedeni henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Bununla birlikte kalıtsal olarak güçlü bir aktarım olabileceği düşünülmekte. Bipolar bozukluk, en güçlü kalıtsal aktarımın olduğu psikiyatrik durumlardan biri olarak kabul edilir. Çünkü bipolar bozukluğu olan kişilerin üçte ikisinden fazlasının en az bir yakın biyolojik arabasında aynı tanı vardır. Her ne kadar biyolojik bir akrabanızda bipolar bozukluk olsa da bu, mutlaka sizde de aynı hastalığın ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Araştırmalara göre rahatsızlığın ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilecek diğer bazı faktörler şunlardır:

• Beyindeki yapısal değişiklikler: Araştırmacılar, bipolar bozukluğu olan kişilerde bazı beyin yapılarının büyüklüğünde ya da kimyasal özelliklerinde küçük farklılıklar olduğunu tespit etmişlerdir. Ancak, MRG ya da BT gibi görüntüleme yöntemleri yardımıyla bu farklılıklar gözlenemez.
• Stres ya da travma gibi çevresel faktörler: Bir yakının kaybı, ağır bir hastalığa yakalanma, boşanma veya finansal zorluklar gibi stresli yaşamsal olaylar; manik veya depresif bir atağı tetikleyebilir. Bu nedenle, stres ve travma, bipolar bozukluğun ortaya çıkışında rol oynayabilir.

Bipolar Bozukluk Teşhisi Nasıl Konulur?

Aile hekiminiz eğer sizde bipolar bozukluk varlığından şüphelenirse sizi genellikle ruh ve sinir hastalıkları alanında eğitim almış bir doktor olan Psikiyatri uzmanına yönlendirir. Psikiyatrist, öncelikle şikâyetlerinin dinler ve belirtilerinizi detaylı olarak sorgular. İzniniz dahilinde bir yakınınızla konuşarak semptomlarınız hakkında ayrıntılı bilgi edinmeye çalışır. Doktorunuz, daha sonra belirtilere neden olabilecek, altta yatan başka bir hastalığın olup olmadığını tespit etmek için fiziksel muayene yapar ve bazı testler isteyebilir.

Bipolar Bozukluk ile Birlikte Ortaya Çıkan Belirtiler

Bipolar bozukluk teşhisi konabilmesi için, kişinin minimum bir mani veya hipomani dönemi yaşamış olması gereklidir. Bunların her ikisinde de heyecan, dürtüsellik ve yüksek enerji söz konusudur; ancak hipomani, maniden daha az şiddetli belirtilerle gider. Mani belirtileri, işte veya evde günlük yaşamınızı daha fazla etkileyebilirken hipomani belirtileri tipik olarak günlük yaşamda çok fazla kesintiye neden olmaz; ancak yine de rahatsız edici olabilir. Bazı bireylerde ek olarak major depresif belirtiler de eşlik edebilir. Belirtiler, rahatsızlığın tipine göre farklılıklar barındırır. Bipolar bozukluğun manik ve depresif dönemlerde görülebilen belirtileri, aşağıda detaylandırılmıştır.
 

Manik ya da Hipomanik Dönem Belirtileri

• Duygusal yükselme, çok mutlu veya aşırı derecede sinirli veya alıngan hissetmek
• Gergin ve normalden daha aktif hissetmek
• Uyku ihtiyacında azalma
• Birçok farklı konuda hızlı konuşma, fikir uçuşması yaşama
• Birçok şeyi aynı anda yorulmadan yapabileceğini hissetmek
• Yiyecek, içecek, seks veya diğer zevkli aktiviteler için aşırı iştah
• Alışılmadık derecede önemli, yetenekli veya güçlü hissetmek
   

Depresif Dönem Belirtileri

• Çok üzgün, karamsar veya endişeli hissetmek
• Huzursuz ve yavaşlamış hissetmek
• Uykuya dalma ya da sürdürmede sorunlar, çok erken uyanma ya da fazla uyuma
• Çok yavaş konuşmak, söyleyecek bir şey bulamamak veya birçok şeyi unutmak
• En basit şeyleri bile yapamayacak gibi hissetmek
• Hemen hemen tüm faaliyetlere ilgi eksikliği
• Umutsuz ve değersiz hissetmek ya da ölüm ya da intiharı düşünmek

Bipolar Bozukluk Tedavisi

Bipolar bozukluk için tam iyileşme sağlayan bir tedavi seçeneği henüz yoktur. Yapılan tedaviler, hastalığın belirtilerini kontrol almak için uygulanır. Bipolar bozukluğun birincil tedavileri, semptomları kontrol altına almak için ilaç kullanımı ve psikolojik danışmanlığı (psikoterapi) içerir. Ayrıca eğitim ve destek gruplarına katılım da tedaviye olumlu katkı sağlayabilir. Tedavi, hastanın ihtiyaçlarına göre belirlenir ve aşağıdakileri içerebilir:

• İlaçlar: Hastanın ruh halindeki abartılı iniş ve çıkışları engellemek için sıklıkla ilaç tedavisi başlanır. İlaç tedavisine sadece atak dönemlerinde değil belirtisiz ara dönemlerde de devam edilir. Tedavi, çoğu zaman hayat boyu devam eder.
• Madde kötüye kullanımını önleme: Bipolar bozukluğu kontrol edebilmek için varsa kişideki alkol ve madde kullanımı ile ilgili problemlerin de tedavisi gerekir.
• Hastaneye yatış: Tehlikeli davranışlarda bulunan, intihara meyilli olan veya gerçeklikten kopmuş psikotik belirtileri olan hastaların hastaneye yatırılarak tedavi altına alınması gerekebilir.
• Psikoterapi: Psikoterapi yani konuşarak tedavi, bipolar bozukluk tedavisinin önemli bir yapı taşıdır Bireysel olarak uygulanabileceği gibi aile veya grup ortamlarında da verilebilir.
• EKT (Elektrokonvülsif tedavi) Elektroşok tedavisi olarak da bilinen EKT; özellikle semptomlar ciddi olduğunda, intihar eğilimi varlığında, psikotik belirtiler eşlik ettiğinde veya ilaçlar etkisiz göründüğünde uygulanabilir. EKT, şiddetli manik veya depresif dönemler için kullanılabilen ve hastaların yaklaşık olarak %75'inde etkili sonuçlar sağlayan kısa süreli bir tedavi şeklidir.

Eğer siz de kendinizde bipolar bozukluğa benzer sorunlar gözlemliyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurarak psikiatrist muayenesinden geçebilirsiniz.