Asperger Sendromu: Nedir, Belirtileri, Tanı ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Yaygın gelişimsel bozukluklar başlığı altında yer alan Asperger sendromu özellikle sosyal ilişkilerde belirgin sorunlara yol açan karmaşık bir nöro gelişimsel bozukluktur.

Yaygın gelişimsel bozukluklar başlığı altında yer alan Asperger sendromu özellikle sosyal ilişkilerde belirgin sorunlara yol açan karmaşık bir nöro gelişimsel bozukluktur. Otizm spektrum bozukluğu ile pek çok açıdan benzer özelliklere sahip olsa da bu iki rahatsızlık arasında hem klinik yönden hem de davranışsal açıdan belirgin farklar bulunur. Beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen nöro gelişimsel bozukluklar kişinin özellikle toplumsal alanda iletişim ve etkileşim sorunları yaşamasına neden olabilir. Bu gibi problemleri en aza indirmek için geliştirilmiş olan yaklaşıma dayalı tedavi yöntemleri ve özelleştirilmiş eğitim uygulamaları sayesinde sosyal iletişim becerilerini güçlendirmek mümkün hale gelmiştir. Süreci baştan sona doğru şekilde yönetebilmek için hastalığın erken dönemde tanı alması ve çocuğun henüz gelişim sürecinde iken özelleştirilmiş eğitim imkanlarından faydalanması oldukça önemlidir.

Asperger Sendromu Nedir?

Asperger sendromu dilde ve diğer bilişsel gelişim basamaklarında herhangi bir gecikmeye yol açmayan ancak karşılıklı sosyal etkileşimde belirgin sorunlara neden olan nöro gelişimsel bir bozukluk şeklinde tanımlanabilir. Kişinin dünyayı ve olayları algılama biçiminde herhangi bir problem görülmese de davranışlarında, ilgi alanlarında ve etkileşim şekillerinde belirgin kısıtlılıklar görülür.

İlk olarak 1944 yılında Hans Asperger tarafından “empati eksikliği yaşayan, duygularını ifade etmekte zorlanan, toplum tarafından kabul görmüş konuları anlamakta güçlük çeken, ilgilendikleri konular ile ilgili birer profesör tavrına sahip olan ancak ses ve mimik gibi anlatım tekniklerini kontrol edemeyen kişiler” olarak açıklanan bu bozukluk DSM-V ile birlikte otizm spektrum bozukluğunun bir alt grubu olarak kabul edilmiş ve yüksek işlevli otistik bozukluklar arasına eklenmiştir. Otizm, en sık görülen yaygın gelişimsel bozukluklardan biridir. Dil gelişimini, iletişim becerilerini, sosyal ve davranışsal gelişim aşamalarını ve çevre ile uyum becerisini belirgin düzeyde etkileyen yaygın gelişimsel bozukluk çeşitleri genellikle yaşamın erken dönemlerinde fark edilir ve yaşam boyu devam eden bir ilerleme gösterir. Asperger sendromu yaygın bozukluklar içerisinde seyri genellikle en iyi olan ve bazı durumlarda ilk kez yetişkin dönemde fark edilebilecek kadar hafif ilerleme gösteren tek gelişimsel bozukluktur. Farklı klinik özelliklerle ortaya çıkabilen bu nöro gelişimsel problemin doğru şekilde tanınması, ortaya çıkan belirti ve bulguların erken dönemde saptanması kişisel gelişimin sürdürülebilmesi adına son derece önemlidir.

Asperger Sendromu Belirtileri

Asperger sendromu genellikle kişinin içe kapanık bir tavırda olmasına, sosyal iletişimden kaçınmasına ve kendini diğer insanlardan uzaklaştırmasına neden olur. Bu belirtiler pek çok psikiyatrik hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilen yaygın davranışlardır. Klinik özellikler açısından prodromal dönem şizofreni, şizoid kişilik bozukluğu, rezidüel şizofreni, kaçıngan kişilik bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi pek çok hastalık Asperger sendromu ile benzer bulgulara yol açabilir. Bu nedenle Asperger sendromlu kişilere yanlış tanı konma riski yüksektir. Bu noktada hastalığa özgül belirtileri doğru bilmek ve belirtileri ayırıcı tanılar olarak ele almak gerekir. Asperger sendromlu kişilerde sorunun saptanabileceği belli alanlardan bahsetmek mümkündür:

• Konuşma alanı: Bu sendroma sahip kişilerde dil becerilerinde herhangi bir gecikme görülmese de konuşma alanında farklı özellikler göze çarpar. Zamir kullanımı ile sorun yaşama, bazı kelimeleri çok sık kullanma ve sıklıkla yeni kelimeler türetme gibi konuşma farklılıkları görülür. Bunun yanı sıra, kişi, dili kendini ifade etme aracı olarak sorunsuz bir şekilde kullansa dahi karşı tarafın dil ile kurduğu iletişimi kavramada güçlük yaşayabilir. İlgilendiği konuyu anlatırken karşısındaki kişinin ilgi gösterip göstermediğini, onu dinleyip dinlemediğini fark etmeksizin anlatmaya devam eder ve karşı tarafın konuyu değiştirme çabalarına rağmen uzun monologlar halinde konuşmayı sürdürür. Konuşma sırasında görülen tonlama ve vurgu hataları da Asperger sendromlu kişilerde sık rastlanan belirtiler arasındadır.

• Sosyal iletişim alanı: Asperger sendromu olan kişilerin sosyal ilişki kurma isteği bulunur ancak kişi anne-baba ile sıcak ilişkiler kurmayı başarsa da yaşıtları ile sosyal ilişkiye girmekte ciddi zorluklar yaşar. Yüz ifadelerini tanıma ve anlamlandırma noktasında yetersizlik yaşaması, geleneksel toplum kurallarını anlayamaması ve empati yeteneğinin fazlasıyla zayıf olması sosyal ilişki kurmayı zorlaştıran başlıca faktörlerdir.

• İlgi alanları: İlgi alanlarının sınırlılığı Asperger sendromu ile birlikte yaygın görülen bir diğer belirtidir. Çocukluk döneminde gözden kaçabilen bu belirti kişinin ergenlik dönemine girmesi ile birlikte daha dikkat çekici hale gelir. Normalden farklı ve son derece sınırlı ilgi alanları bulunur ve bu durum sosyal iletişim becerisini daha zayıflatır. Özellikle ergenlik döneminde sendroma ek ruhsal problemler sık görülür. Bu dönemde hastaların yaklaşık yarısında kişisel bakım ile ilgili sorunlar göze çarpar. Okul hayatına uyum sağlamada zorlanma, sosyal iletişimden geri çekilme ve içe kapanıklık gibi bulgular genellikle 13-19 yaş arasında belirgin hale gelir.

Asperger Sendromu Teşhisi

Asperger sendromunun teşhisi sendroma eşlik eden ek ruhsal hastalıkların sık görülmesinden dolayı son derece zordur. İlk belirtilerin 4 yaş civarında ortaya çıkması ve bu çocukların aile Bunun yanı sıra ilerleyen yaşlarda anksiyete, depresyon, obsesif kompulsif bozukluk ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu gibi diğer ruhsal hastalıkların da görülmesi ile Asperger sendromunun teşhisi daha da zorlaşır. Sendromun tanılanmasında klinik görünümün önemi göz önünde bulundurulduğunda doğru tanıyı koyabilmek adına erken gelişim döneminde fark edilmesi; özellikle okul öncesi dönemde dil gelişimi, sosyal etkileşim biçimi, davranış örüntüleri ve sınırlı ilgi alanı gibi karakteristik özelliklerin varlığının iyi sorgulanması gerekir.

Asperger Sendromu Tedavi Yöntemleri

Tedavide temel amaç hastanın sosyal iletişim becerilerini geliştirmek ve çevre ile uyumunu artırmaktır. Asperger sendromunda sosyal uyumu etkileyen en önemli faktörler hastalığın şiddeti, hastanın bilişsel kapasitesi, eşlik eden psikiyatrik hastalık varlığı ve aile ve diğer çevresel faktörlerin tutumudur. Sendromun doğru şekilde kontrol altına alınabilmesi için öncelikle sosyal uyumu doğrudan etkileyen bu değişkenlerin değerlendirilmesi ve hasta için faydalı olacak şekilde düzenlenmesi gerekir. Eşlik eden ruhsal hastalıklar tedavi edilmeli, aile ve yakın çevre bilinçlendirilmeli, hastanın bilişsel kapasitesini artırmaya yönelik girişimler planlanmalı ve hastalığın şiddeti medikal veya psikoterapik yöntemlerle kontrol altına alınmalıdır.

Okul öncesinden ergenlik dönemine kadar izlenen Asperger sendromlu bireylerin gelişimleri değerlendirildiğinde erken dönemde uygulanan tedavi girişimlerinin bilişsel beceri düzeyini artırdığı, toplumsal işlevsellik oranında yaşla birlikte bir miktar gelişme görüldüğü saptanmıştır. Bu bilgiler doğrultusunda kişiye özel planlanan bütüncül tedavi yöntemlerinin hastalığın seyrini olumlu etkilediğini söylemek mümkündür.

Asperger Sendromu ve Otizm Farkı Nedir?

Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan ruhsal hastalıklar tanı kılavuzuna (DSM-V) göre Asperger sendromu otizm spektrum bozukluğunun bir alt grubu olarak kabul edilmiş ve yüksek işlevli otistik bozukluklar arasında yer almıştır. Hem beynin nöro gelişimsel özellikleri hem de yaygın görülen bazı davranış örüntüleri açısından benzerlik gösteren bu iki hastalığı bazı yönlerden ayırmak mümkündür. Asperger sendromu ile otizm arasındaki en belirgin fark çocukluk döneminde dil alanında görülen gelişimsel özelliklerdir. Otizm tanılı kişilerde dil ile ilgili gelişim geriliği sık görülür ve bu kişiler genellikle 2 yaş sonrasında tanı alır. Ancak Asperger sendromunda dil gelişimi ile ilgili herhangi bir problem görülmez ve bu bebekler yaşıtları ile hemen hemen aynı zamanda konuşmaya başlar.