Ankilozan Spondilit: Nedir, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Ankilozan spondilit, başta omurga olmak üzere vücuttaki farklı kemikleri eklemleri ve bağları etkileyebilen bir romatizmal artrit (eklem iltihabı) türüdür. Ankilozan spondilit, uzun süreli inflamasyona bağlı oluşur. Bu hastalık, erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür.

Ankilozan Spondilit Hastalığı Nedir?

Ankilozan spondilit adındaki ‘ankilozan’, kemiğin diğer sert dokularla birleşmesi anlamına gelirken; ‘spondilit’ ise omurga kemiklerinin iltihaplanması (inflamasyona uğraması) demektir.

Ankilozan spondilit bazı eklemlerde uzun süreli inflamasyona bağlı hasarların oluşmasına sebebiyet verir. Hastalık özellikle omurgadaki kemiklerde, yeni küçük kemiklerin oluşmasına neden olur ve yeni oluşan bu küçük kemikler omurga kemiklerinin birbiri ile birleşmesine yol açar. Birleşme sonucu omurga daha az esnek hale gelir ve omurgada deformiteler meydana gelir.

Ankilozan spondilit omurganın yanı sıra omuz, kalça ve diz eklemi gibi büyük eklemleri de etkileyebilir. Bu eklemlerde sertleşme, ağrı gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

Ankilozan Spondilit Belirtileri Nelerdir?

Ankilozan spondilit erken dönemde bel ve kalçada özellikle sabahları daha belirgin olan ağrı ve tutukluk hissine yol açar. Bu durum uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra da belirgin olarak görülebilir. Ankilozan spondilit hastalarında boyun,sırt, bel ağrısı ve yorgunluk da sık rastlanan belirtiler arasındadır.

Ankilozan spondilit hastalığı omurganın alt kısmını, pelivk pelvik eklemleri tutabilir ve hasta bu eklemlerde bel bölgesinde ağrı hissedebilir. Kaburga kemikleri de ankilozan spondilitten etkilenebilir. Ankilozan spondilit ayrıca kemiklere kasların bağlandığı tendonları da etkileyerek bu yapılarda ağrıya ve eklem kıstlılığına neden olabilir.

Ankilozan spondilit semptomları zaman içerisinde iyiye ya da kötüye gidebilir, stabil kalabilir. Hastalığa bağlı belirtiler düzensiz aralıklarla ortaya çıkabilir, sonra tekrar kaybolabilir, kısacası ataklarla seyreder.

Ankilozan Spondilit Neden Olur?

Ankilozan spondilite neden olan mekanizmalar henüz tam anlamıyla aydınlatılamamıştır. Ancak hastalığın gelişiminde genetik temelin rol oynayabileceği düşünülmektedir. HLA-B27 genine sahip kişilerde ankilozan spondilit görülme riski sıklığı oldukça yüksektir. Bununla birlikte Ancak bu HLA-B27 genini taşıyan herkesin ankilozan spondilit olacağı anlamına gelmez. Taşıyıp ankilozan spondilit hastası olmayan kişiler de vardır.

Ankilozan spondilit için risk faktörleri şu şekildedir:

• Cinsiyet: Ankilozan spondilit erkeklerde kadınlara oranla daha sık görülür.
• Yaş: Hastalık genellikle ergenlik ya da genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkar.
• Genetik: Ailesinde ankilozan spondilit hastası olan veya HLA-B27 genini taşıyan kişiler ankilozan spondilit açısından risk altındadır.

Ankilozan Spondilit Teşhisi Nasıl Konulur?

Ankilozan spondilit tanısında muayene çok önemlidir. Doktor hastanın öne, arkaya, yana eğilmesini isteyerek omurganın hareket açıklığını kontrol eder. Doktor hastanın pelvis bölgesine basınç uygulayarak veya bacaklarını belirli şekillerde hareket ettirerek ağrı hissi yaratmaya çalışır. Hastanın bu hareketler sırasında ağrı hissetmesi ilgili eklemlerin ankilozan spondilitten etkilendiğini gösterebilir. Muayene sırasında hastanın derin nefes alması istenerek göğsün genişleyebilme kapasitesi de değerlendirilebilir.

Ankilozan spondilit teşhisinde görüntüleme tekniklerinden yardım alınabilir. Hastaya, kemik ve eklemlerinde hastalığa bağlı değişim olup olmadığını değerlendirmek için film çekilebilir. Ancak film, hastalığın erken dönemlerinde kemik ve eklemlerdeki değişimleri yeterince göstermeyebilir. MR görüntüleme yöntemi ise hastalığın erken döneminde kemik ve eklemlerdeki bozulmaları belirlemek için daha iyi bir seçenek olabilir. Atakların takibinde kan testelinden istifade edilir.

Ankilozan spondiliti tespit etmeye yönelik spesifik bir laboratuvar testi yoktur. Ankilozan spondilit inflamatuar bir hastalık olduğundan hastanın kan tahlilinde inflamasyon belirteçleri yüksek çıkabilir. Ancak bu belirteçler farklı inflamatuar hastalıklarda da yükselebileceğinden tahlil sonuçları tanı için yeterli olmayabilir. HLA-B27 geni ankilozan spondilitle yakından ilgili olsa da bu geni taşıyan kişilerin hepsi hasta olacak diye bir çıkarım yapılamaz. Dolayısıyla hastalık şüphesi için genetik test yapmak kesin sonuç almayı sağlamaz.

Ankilozan Spondilit ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Ağır seyreden ankilozan spondilitte, vücudun kendini onarmaya çalışmasının bir sonucu olarak kemiklerde yeni kemik parçaları oluşabilir. Bu kemik parçaları yavaş yavaş omurga kemikleri arasındaki boşlukları doldurur ve omurga kemiklerinin birbiriyle kaynamasına neden olur. Omurganın birleşen kısmı esnekliğinin yitirir ve sertleşir. Bu birleşme kaburga kemiklerini etkileyebilir. Sonuç olarak da akciğer kapasitesinde ve fonksiyonunda azalmaya yol açar.

Ankilozan spondilite bağlı oluşabilecek diğer komplikasyonlar:

• Göz İnflamasyonu (Üveit): Üveit, ankilozan spondilitin en çok görülen komplikasyonlarından biridir. Ani başlayan göz ağrısı, ışığa karşı hassasiyet ve bulanık görme; üveit semptomları arasındadır.
• Çökme (Kompresyon) Kırığı: Bazı kişilerin kemikleri, ankilozan spondilitin erken dönemlerinde ince yapılıdır. Zayıf omurga kemikleri hastalığa bağlı olarak parçalanabilir, hastadaki omurga eğriliğini arttırabilir. Omurga kemiklerindeki kırıklar omurilik sinirlerine bası yapabilir, zarar verebilir.
• Kalp ile ilgili problemler: Ankilozan spondilit, vücuttaki en büyük damar olan aort ile ilgili sorunlara yol açabilir. İltihaplanan aort büyüyerek kalp kapakçıklarınının fonksiyonlarını bozabilir.

Ankilozan Spondilit Tedavisi Nasıl Olur?

Ankilozan spondiliti tamamıyla ortadan kaldırmak mümkün değildir. Tedavide temel amaç hastanın ağrısını ve eklemdeki katılığını gidermek ve hastalığa bağlı oluşabilecek deformitelerin oluşumunu geciktirmektir.

Ankilozan spondilit eklemlere kalıcı hasar vermeden önce tedaviye daha başarılı sonuçlar alınmasını sağlar.

Ankilozan spondilit tedavisinde en sık kullanılan yöntem ilaç tedavisidir. Hastanın ağrı ve tutukluk gibi semptomlarını hafifletmek için naproksen, indometazin gibi Non Steroid Anti İnflamatuar İlaçlar (NSAİİ) kullanılabilir. Eğer bu ilaçlar hastanın semptomlarını hafifletmekte yeterli olmazsa tedaviye biyolojik ilaçlarla devam edilebilir. Ankilozan spondilit tedavisinde tümör nekroz faktörü (TNF) blokerleri ve interlökin-17 (IL-17) inhibitörleri kullanılabilir. TNF blokerleri, vücutta inflamasyona yol açan hücreleri durdurur. IL-17 de inflamasyonda rol alan bir proteindir. IL-17 inhibitörleri bu proteinin işlev görmesini engelleyerek inflamasyonu azaltmayı amaçlar.

TNF blokerleri; ağrı ve tutukluk semptomlarını hafifletir, eklemdeki hassasiyeti ve şişliği azaltır.

Adalimumab, certolizumab, etanercept, golimumab, infliksimab; ankilozan spondilit tedavisinde reçete edilebilecek TNF bloker grubu ilaçlardır.

Fizik tedavi ve rehabilitasyon, ankilozan spondilit tedavisinin en önemli kısımlarından biridir. Fizik tedavi eklem ağrısını azaltmaya ve eklemin esnekliğini ve gücünü artırmaya yardımcı olur. Terapist, hastanın özelliklerine uygun spesifik egzersiz programları hazırlar. Böylece hastanın tedaviden maksimum fayda sağlaması hedeflenir.

Eklem açıklığını sağlamaya yönelik yapılacak germe egzersizleri, düzgün postürün (duruşun) korunmasına yardımcı olur. Uyku ve yürüyüş sırasında düzgün pozisyonda durulması, karın ve sırt egzersizleri gibi uygulamalar da hastanın doğru ve dik bir pozisyonda durmasını sağlar.

Yüzme de ankilozan spondilite bağlı sorunların giderilmesinde etkili bir egzersizdir.

Ankilozan spondilit tedavisinde genellikle cerrahiye ihtiyaç duyulmaz. Ancak hastanın ağrısı çok şiddetliyse ve hastadaki eklem hasarı ciddi boyuttaysa cerrahi işlemlere başvurulabilir. Örneğin kalça ekleminde ciddi hasar olan hastalara kalça protezi ameliyatı yapılabilir.

Ankilozan spondilite bağlı oluşan ağrı ve tutukluğun giderilmesi için evde bazı uygulamalar yapılabilir. Bu uygulamalar:

• Egzersiz yapmak
• Ağrı olan bölgeye sıcak veya soğuk uygulaması yapmak
• Gün içerisinde düzgün postür çalışmaları yapmak şeklinde sayılabilir.

Ankilozan spondilit akciğer kapasitesini azaltabileceğinden hastaların eğer içiyorlarsa, sigarayı bırakması faydalı olur.

Ankilozan spondilit tamamen düzelmesi mümkün olmayan bir hastalıktır. Ancak hastalığın erken dönemde fark edilmesi ve tedavisine başlanması ile yüz güldürücü sonuçlar alınabilir. Dolayısıyla omurga, kalça, diz ve omuz eklemlerinde ağrı şikayeti olan kişiler donanımlı bir sağlık merkezine başvurmalıdır. Bu kişiler ilgili merkezde ankilozan spondilit ve diğer eklem iltihabı türleri için gerekli kontrolleri yaptırmalıdır.