Bel Fıtığı Nedir? Belirtileri ve Fizik Tedavisi

Bel, kişinin vücut hareketlerinin yapılmasını sağlayan, vücudun yükünü kalçadan bacaklara aktaran önemli bir yapıdır. Bel bölgesinde beş adet omur bulunur. Omurlar, omuriliğin ve sinir yapılarının korunmasında büyük öneme sahiptir. Bu kemik yapılarının arasında belin esneyebilmesini ve kişinin hareket edebilmesini sağlayan diskler, eklem yapıları ve yumuşak dokular bulunur.

Diskler, omurları birbirine bağlayan bir tür kıkırdak yapısıdır. Disk, her iki omurun arasında yer alan, içi jel kıvamında ve dış kısmı daha sert bir kılıfla kaplı olan bir dokudur. Diskler, omurlar arasında yastık görevi görür ve gövde ağırlığının omurlara eşit olarak yayılmasını sağlar. Pek çok farklı sebepten dolayı disklerde bozulmalar meydana gelebilir. Bel fıtığı da disklerdeki yapısal bozulmalardan kaynaklanan rahatsızlık olarak tanımlanabilir. Farklı bir deyişle diskin dış kılıfında oluşan bozulmalara bağlı olarak diskin içindeki jelsi yapı dışa doğru kayar. Omurun sinirlere bası yapmasına bağlı olarak bel fıtığı olarak adlandırılan rahatsızlık ortaya çıkar. Bel fıtığı belirtileri arasında bacak ağrısı ön plandadır. Bel fıtığı, diskin sinir üzerinde yaptığı basının şiddetine bağlı olarak kalça ile diz arasındaki uyluk bölgesinde ağrı, karıncalanma, uyuşukluk ve güçsüzlük gibi şikayetlere de yol açabilir.

Bel Fıtığı Nedir?

Omurga, omur olarak adlandırılan birbirine bağlı bir dizi kemik yapısından oluşur. Her omurun arasında kişinin esnekliğini ve hareket kabiliyetini arttıran diskler bulunur. Disk, omurlar arasında yastık görevi gören, jel benzeri bir yapıya sahip, sağlam bağ dokusudur. Diskin dış katmanı tıp dilinde anulus fibrosus ve iç kısmındaki jel benzeri yapı ise nucleus pulposus olarak tanımlanır. Kişinin yaş almasıyla birlikte diskin iç kısmındaki yapı, su kaybına uğrar ve omurlar arasındaki disk, yastık görevini sağlıklı bir şekilde yerine getirememeye başlar. Böylece diskin dış katmanı çatlar ve diskin yer değiştirmesine ya da farklı bir deyişle fıtıklaşmasına yol açar. Tıp dilinde lomber disk hernisi olarak tanımlanan bel fıtığı oluşumuna yol açan bu durum, omurgadan geçen sinirlerin basıya uğramasına da neden olabilir. Bu durum da belden kaynaklı bacak ağrısı, uyuşma ve güçsüzlüğe yol açar. Zorlanma, ağır kaldırma, fazla kilo, doğum, travma gibi etkenlere bağlı olarak da gelişebilen bel fıtığı, kişini yaşam kalitesinin düşmesine neden olur.

Bel Fıtığı Neden Olur?

Bel fıtığına yol açan etkenler şu şekilde sıralanabilir:

• Sedanter yaşam tarzı: Hareketsiz kalmak, omurga boyunca uzanan tüm kasların zaman içinde zayıflamasına yol açar. Bu durum, bir kısmını vücut kaslarının taşıması gereken gövdenin yükünün, omurlara ve disklere binmesine dolayısıyla bel fıtığına yol açabilir.
• Kilolu olmak: Obezite ya da şişmanlık, disklerin basıya maruz kalmasına yol açar. Disklerin normal şeklinin kaybolmasına yol açan bu durumda disk fıtıklaşabilir.
• Ani hareketler yapmak: Kaslar soğukken yapılan ani vücut hareketleri, gövde ağırlığının diskler üzerinde baskı yapmasına yol açar. Bu durum zamanla bel fıtığı oluşumuna neden olabilir.
• Mesleki faktörler: Ağır fiziksel aktivite gerektiren mesleklerin yanı sıra vücudun uzun süre ile titreşime maruz kalmasına yol açan şoförlük gibi meslekler bel fıtığına yol açabilir. Ayrıca uzun süre hareketsiz oturmak veya ayakta durmak gerektiren meslek dalları da bel fıtığına neden olan etkenler arasında yer alır.
• Gebelik: Gebelik döneminde anne adayının ağırlık merkezi öne doğru kayar. Omurgaya ek yük inmesine neden olan bu durum fıtık oluşumuna yol açabilir.

Bel Fıtığı Belirtileri Nedir?

Hemen her yaşta ortaya çıkabilen bel fıtığına, 30 ila 60 yaşları arasında daha yaygın rastlanır. Bel fıtığı, sıklıkla çok daha hareketli olan L4-L5 ve L5-S1 omur aralarında görülür. Tedavi edilmediğinde yürüyememe, idrar ve / veya gaita tutamama, çabuk yorulma ve iktidarsızlık gibi sağlık problemlerine yol açabilir. En sık görülen bel fıtığı belirtisi bacak ağrısı olsa da rahatsızlığın oluş mekanizması, semptomların farklılaşmasına yol açabilir. Bel fıtığı yaygın olarak şu belirtilere yol açar:

• Kol ve/veya bacak ağrısı: Bel fıtığı, kol ve bacaklara ek olarak kalça ve baldır bölgesinde hissedilen ağrı ile karakterizedir. Bu tip ağrılar öksürme ya da hapşırma gibi ani hareketlerle şiddetlenir.
• Karıncalanma ve uyuşma: Bel fıtığı, bacaktaki ağrıya ek olarak bacakların birinde ya da her ikisinde karıncalanma ve uyuşukluk hissine yol açabilir. Bunun başlıca sebebi her iki bacakta aynı sinirlerin yer almasıdır. Eğer baskılanan sinir, tek bacağı etkiliyorsa ağrı yalnızca bir bacakta görülür. Ayrıca bacakta, iğne batması ya da yanma da hissedilebilir.
• Kas zayıflığı: Bel fıtığı varlığında etkilenen sinire bağlı olarak bacakların birinde güçsüzlük ya da incelme görülebilir. Bu durum kişinin yürüyüşünü ve nesneleri kaldırma becerisini olumsuz etkileyebilir.
• İdrar ve/veya gaita tutamama: Omuriliğin alt ucundaki sinirlerin ve sinir köklerinin sıkışması, kişinin idrar ve gaitasını tutmakta güçlük çekmesine yol açabilir.

Tüm bunların yanı sıra bel fıtığı olan kişi, parmak uçlarında durmakta zorlanır. Oturduğu yerden kalkarken ya da yatarken güçlük çeker. Yürüyüş bozukluğu gibi kişinin hareketlerinin sınırlanmasına yol açan farklı sağlık problemleri gelişebilir.

Bel Fıtığı Egzersizleri Nelerdir?

Bel fıtığı hareketleri kısıtlayan, kişinin acı ve ağrı duymasına yol açan rahatsızlıklardan biridir. Bel fıtığı ağrısı, kişinin günlük faaliyetlerini yapmasına engel olacak düzeyde olabilir. "Bel fıtığı nasıl geçer?" sorusuna verilebilecek yanıtlardan biri de bel fıtığı egzersizleridir. Bel fıtığı egzersizleri seçilirken ağrının şiddeti göz önünde bulundurulmalıdır. Bu yüzden bel fıtığı egzersiz planlaması, fizik tedavi uzmanı tarafından kişiye özel olarak uygulanmalıdır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamalarından biri olan bel fıtığı egzersizi, düz bir zeminde yapılır. Kişi, sırtüstü yatarken ayaklarını yavaşça kendine doğru çekerek dizlerini dik pozisyona getirir. Ardından karın ve kalça kasları kasılarak bel, yere doğru hafifçe bastırılır. Ayaklar tekrar uzatılır ve kişi baş ve omuzlarını yerden kaldırır. Bel fıtığı egzersizlerinden biri de kişi yerde sırtüstü yatarken bacaklarını sırayla havaya kaldırıp yere indirmesi şeklinde yapılır. Bu egzersiz, yüzüstü pozisyonda tekrarlanır. Daha sonra tekrar sırtüstü pozisyona geçilir ve her iki bacak yerden bir karış kadar kaldırılarak ayaklarla havada daire çizilir.

Bel Fıtığı Tanı ve Fizik Tedavisi

Bel fıtığı tanısı için hastanın klinik bulguları değerlendirilir. MR ve BT gibi radyolojik görüntüleme yöntemleri kullanılır. Hekim gerekli gördüğünde EMG yapılmasını isteyebilir. Elde edilen tüm bulguların ışığında kişiye bel fıtığı tanısı koyulur. Bel fıtığı tedavisi farklı şekillerde yapılabilir. Bu noktada belirleyici olan kişinin şikayetlerinin şiddetidir. Örneğin, bel fıtığı patlaması olarak bilinen kıkırdak önündeki en son bağ dokusunun yırtılması durumunda acil cerrahi müdahale gerekirken, hafif ağrılara yol açan bel fıtığı, fizik tedavi yöntemleriyle ve / veya ilaçla tedavi edilebilir. Ameliyatsız bel fıtığı tedavisi yöntemleri arasında yer alan fizik tedavi yöntemleri de hastanın mevcut durumuna göre yapılır. Sıcak uygulama ve elektrik akımı uygulamalarının yanı sıra manipülasyon ve lokal enjeksiyon gibi pek çok farklı yöntem uygulanabilir.

Bel Fıtığı Ameliyatı Nasıl Olur?

Bel fıtığı tedavi yöntemlerinden bir diğeri de cerrahi uygulamalardır. Genel, lokal ya da spinal anesteziyle yapılan operasyon sırasında hasta yüzüstü yatar pozisyondadır. Fıtık olduğu tespit edilen diskin üzerindeki dokuya küçük bir kesi yapılarak ameliyat gerçekleştirilir. Bel fıtığı ameliyatı çoğunlukla kısmi diskektomi yöntemiyle yapılır. Bu yöntemle fıtıklaşmış diskin bir kısmı çıkarılır. Bel fıtığı ameliyatı sonrası anestezinin etkisi geçtiğinde hasta yürüyebilir. Hasta çoğunlukla 24 saat içinde taburcu edilir. Operasyon sonrasında 4 hafta boyunca araç kullanmak, uzun süre ile oturmak, yük kaldırmak ve eğilmek gibi eylemlerden kaçınmak gerekir. Hekim gerekli olduğunda bel fıtığı korsesi önerebilir.

Eğer sizde de bel fıtığı belirtileri varsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak kontrollerinizi yaptırmayı ihmal etmeyin.