Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma): Nedenleri, Belirtileri, Tedavisi

Halk arasında iltihaplı romatizma olarak bilinen ve genellikle 30-50 yaş arası yetişkinlerde görülen romatoid artrit, kişinin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen önemli kronik inflamatuar hastalıklardan biridir. Sigara, stres, enfeksiyon, hormonal değişiklikler ve cinsiyet gibi pek çok faktör ile ilişkili olduğu bilinse de hastalığın ortaya çıkışından büyük oranda genetik faktörler sorumlu tutulur. Erken tanı, tedavinin seyrini ve hastanın tedaviye yanıtını doğrudan etkiler. Dolayısıyla romatoid artrit hastalığı hakkında doğru bilgi sahibi olmak, hastalıkla ilgili belirti ve bulguları erken dönemde fark edebilmek son derece önemlidir. Detaylı bilgiye yazımızın devamından ulaşabilirsiniz.

Romatoid Artrit Nedir ve Neden Olur?

İltihaplı romatizma olarak da bilinen romatoid artrit genellikle el, el bileği, ayak ve ayak bileğine ait küçük eklemlerde, diz ve dirseğe ait eklem yapılarında ve daha seyrek olarak omuz ve kalçayı etkileyen eklem bölgelerinde ortaya çıkan kronik inflamatuar bir kollajen doku hastalığıdır. Hastalıkla ilişkili önemli belirti ve bulgular eklemlerde görülse de vücudun diğer bölgeleri de iltihabi açıdan risk altında kabul edilir.

Romatoid artrit tablosu, vücudun eklem yapılarında yer alan sinovial sıvı keseciklerinin iltihaplanması ve bu bölgelerde görülen doku yıkımı ile ortaya çıkar ve bu hücre grupları arasındaki karmaşık etkileşimler sonucunda ilerleyici özellik gösterir. Hastalık ortaya çıkan şikayetlerin şiddetine göre kendi içinde dört farklı şekilde evrelendirilir:

• Evre 1: Eklemlerde bulunan sinovial sıvı iltihabı henüz başlangıç evresindedir ve kişinin yaşamsal aktivitelerinde herhangi bir kısıtlılık görülmez.
• Evre 2: Sinovial iltihabın artması ile birlikte ilgili eklem bölgelerinde ağrı ve hareket kısıtlılığı meydana gelir ancak şikayetler kişinin yaşamsal aktivitelerini engelleyecek şiddette değildir.
• Evre 3: Eklemlerdeki iltihaplı doku iyice artış gösterir ve bu evrede hastalar günlük yaşam aktivitelerini ve iş ile ilgili görevlerini yerine getirmekte zorlanır, kısmi bağımlılık söz konusudur.
• Evre 4: Bu evrede eklem kısıtlılığının en şiddetli haline ulaşır ve kişi tek başına günlük yaşam aktivitelerini dahi yerine getiremeyecek durumdadır, tam bağımlılık görülür.

Romatoid artrit ilerleyici özellikli bir hastalık olduğundan evreler arası geçiş son derece hızlı şekilde gerçekleşebilir. Hastalığın asıl nedeni tam olarak bilinmediği için tüm yaş grubundan bireyler risk altında kabul edilir. Ancak kişide romatoid artrit gelişimine zemin hazırladığı bilinen genetik, yaş, enfeksiyon, immün sistem işleyişi, sigara kullanımı ve aile öyküsü gibi bazı risk faktörlerinden bahsetmek mümkündür. Bu doğrultuda romatoid artrit, nedeni kesin olarak bilinmeyen otoimmün bir hastalık olarak kabul edilir. Diğer otoimmün hastalıklar gibi romatoid artrit hastalığı da genetik olarak yatkın kişilerde, çevresel faktörlerin etkisi sonucunda, bağışıklık sisteminin anormal biçimde çalışması ve vücudun aslında kendine ait olan sağlıklı doku gruplarına karşı reaksiyon başlatması ve bu dokularda harabiyete yol açması sonucunda ortaya çıkar. Aslen bağışıklık sistemi tarafından başlatılan bir dizi reaksiyon sonrasında eklemler ve diğer kollajen dokular hasara uğrar.

Romatoid Artrit Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit sinsi başlangıçlı bir hastalıktır. Bu nedenle hastalığa ait ilk belirtiler genellikle hastalığın başlangıcından haftalar, hatta aylar sonra ortaya çıkar.

• Kişide fark edilen ilk bulgular eklem bölgelerinde şişlik, tutukluk ve bunun sonucunda meydana gelen ağrı şikayetidir. Sıklıkla el, el bileği, ayak ve ayak bileği eklemleri ile birlikte diz ve dirseğe ait eklem bölgeleri etkilenir.
• Yine erken dönemde genel vücut yorgunluğu, yaygın kas ağrısı, hafif düzeyde ateş ve anormal kilo kaybı görülebilir.
• Eklem bölgelerini saran bağ ve kas dokularda sıcaklık, şişlik ve ağrı meydana gelebilir.
• Hastalık sıklıkla el ve ayak eklemleri gibi küçük eklem gruplarında çift taraflı tutulum gösterir. Bu nedenle el bölgesi etkilenmiş kişilerde el becerilerinin hızlı şekilde zayıfladığı, ayak bölgesi etkilenmiş olanlarda ise birkaç adım yürüme ile dahi ayak ağrısı yaşandığı görülür.
• Hastalığın ilerlemesi ile küçük eklem gruplarına ek olarak diz, dirsek, kalça ve omuz gibi bölgelerde yer alan eklem yapıları da etkilenir ve etkilenen bölgede hareket kısıtlılığı, ağrı, şişlik gibi şikayetler ortaya çıkabilir.
• Sabah sertliği olarak da tanımlanan kas sertleşmesi romatoid artrit ile ilişkili önemli bulgulardan biridir. Kişi uykudan ilk uyandığında veya uzun süre hareketsiz kaldığında eklemlerde 1 saatten fazla süren tutukluk meydana gelir.

Romatoid Artrit Komplikasyonları

• El bileğinde ortaya çıkan şişlik bir süre sonra bu bölgeden geçen sinirlere baskı yapar ve bunun sonucunda elde uyuşukluk ve his kaybı ile karakterize karpal tünel sendromu görülebilir.
• Hastalığın ilerleyen evrelerinde özellikle el ve ayak parmaklarında ve bu bölgelerde yer alan kök eklem yapılarında ciddi şekil bozuklukları meydana gelir.
• Diz bölgesini tutan artrit tablolarında dizin arka kısmındaki boşlukta eklem sıvısı ile dolu bir kist (baker kist) ortaya çıkabilir.
• Şiddetli hastalık tablolarının ilerleyen evrelerinde eklem iltihabı yaygın vücut iltihabına dönüşür ve bunun sonucunda kalp ve akciğer gibi yaşamsal organları çevreleyen dokularda iltihabi enfeksiyon meydana gelebilir. Bu durum romatoid artrit ile ilgili en önemli komplikasyonlardan biri olarak kabul edilir.
• Hastalık süresi 10 yılı aştığında damar çeperlerinde de iltihap görülme riski ortaya çıkar. Bu durum kişide ciddi dolaşım bozukluklarına, özellikle parmak uçlarında gangren bulgusuna ve vücudun alt kısmında yaralara yol açar.

Romatoid Artrit Teşhisi Nasıl Konulur?

Romatoid artrit hastalığının kesin teşhisini mümkün kılan herhangi bir tanısal test yoktur. Bu nedenle hastalığın tanısı, sıklıkla bir arada görülen bazı önemli veriler doğrultusunda konulur. Kişide romatoid artrit varlığına işaret eden önemli bulgular şunlardır:

• Belirli eklem bölgelerinde sabahları ortaya çıkan ve en az 1 saat süren tutukluk, sertlik
• 3 ya da daha fazla eklemde görülen yumuşak doku hassasiyeti ve şişlik
• El bileğinde, parmaklarda ve elin gövde kısmında ortaya çıkan eklem iltihabı
• Her iki el veya her iki ayağı aynı anda etkileyen simetrik iltihap varlığı
• Cilt altında ağrısız, acısız, romatoid özellikli nodül ve yumrular
• Romatoid faktör (RF) olarak adlandırılan otoantikor pozitifliği
• Romatoid artriti ortaya koyan tipik radyolojik veriler

Bu bulgulardan en az 4 tanesinin aynı anda bulunması ve hastanın şikayetlerinin en az 6 hafta boyunca aralıksız olarak devam etmesi romatoid artrit tanısı için yeterlidir.

Romatoid Artrit Tedavi Yöntemleri

Romatoid artrit kesin olarak sonlandırılabilir bir hastalık değildir, yaşam boyu devam eden kronik seyirli hastalıklardan biridir. Ancak doğru zamanda uygulanan etkin tedavi girişimleri ile hastalığa ait şikayetleri kontrol altına almak, mevcut ilaç seçenekleri ve gelişmiş tedavi stratejileri ile tam remisyon sağlamak mümkündür.

Tedavi için tercih edilen ilaç türleri ağrı kesici olarak da bilinen non steroidal (kortizon olmayan) antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ), kortizon/kortikosteroid grubu ilaçlar ve hastalık düzenleyici antiromatizmal ilaçlar olmak üzere 3 farklı şekildedir. NSAİD ve kortikosteroid grubu semptomları tedavi etmeye yönelik tercih edilirken DMARD olarak bilinen antiromatizmal ilaç türleri ve diğer biyolojik ajanlar doğrudan hastalığı iyileştirme amacıyla uygulanır. Bu seçeneklere ek olarak fizyoterapinin de oldukça etkili tedavi yöntemlerinden biri olduğunu söylemek mümkündür. Hastalığın tedavisinde hangi ilacın uygun olduğu belirlenirken hastanın yaşı, genel sağlık durumu, eşlik eden ek hastalık olup olmaması, romatoid artritle ilişkili semptomların şiddeti, hastalık tablosunun genel seyri gibi daha pek çok kişisel faktör göz önünde bulundurulur. Dolayısıyla hastalığın etkin tedavisi mutlaka kişiye özgü planlanmalı, bunun yanı sıra medikal tedavi uygulaması diyet ve egzersiz gibi yardımcı tedavi uygulamaları ile desteklenmelidir.