İdrar Yolu Enfeksiyonu: Nedir, Neden Olur, Belirtileri ve Tedavisi Nedir?

Erişkinlerde görülen en sık bakteriyel enfeksiyonlardan olduğu bilinen üriner sistem enfeksiyonları dünya genelinde her yıl 150 milyon kişiyi etkileyen ve sepsise yol açarak yoğun bakım ünitesine yatış ihtiyacı doğurabilen önemli bir enfeksiyon tablosudur. İdrar yollarında görülen bakteriyel enfeksiyonlar özellikle cinsel olarak aktif kadınlarda oldukça sık karşılaşılan ve doğru şekilde tedavi edilmediği takdirde sık aralıklarla tekrarlayarak böbrek enfeksiyonuna yol açabilen önemli sağlık sorunlarından biridir. Bu nedenle idrar yolu enfeksiyonu hakkında doğru bilgi sahibi olmak, belirti ve bulguları zamanında fark edebilmek ve doğru yöntemlerle enfeksiyon tablosunu kontrol altına almak son derece önemlidir.

Erişkinlerde görülen en sık bakteriyel enfeksiyonlardan olduğu bilinen üriner sistem enfeksiyonları dünya genelinde her yıl 150 milyon kişiyi etkileyen ve sepsise yol açarak yoğun bakım ünitesine yatış ihtiyacı doğurabilen önemli bir enfeksiyon tablosudur. İdrar yollarında görülen bakteriyel enfeksiyonlar özellikle cinsel olarak aktif kadınlarda oldukça sık karşılaşılan ve doğru şekilde tedavi edilmediği takdirde sık aralıklarla tekrarlayarak böbrek enfeksiyonuna yol açabilen önemli sağlık sorunlarından biridir. Bu nedenle idrar yolu enfeksiyonu hakkında doğru bilgi sahibi olmak, belirti ve bulguları zamanında fark edebilmek ve doğru yöntemlerle enfeksiyon tablosunu kontrol altına almak son derece önemlidir.

Erişkinlerde görülen en sık bakteriyel enfeksiyonlardan olduğu bilinen üriner sistem enfeksiyonları dünya genelinde her yıl 150 milyon kişiyi etkileyen ve sepsise yol açarak yoğun bakım ünitesine yatış ihtiyacı doğurabilen önemli bir enfeksiyon tablosudur. Vücudun sıvı dengesini sağlayan üriner sistem kısaca böbrekler, idrar kesesi ve bu yapıları birbirine bağlayan üreter adlı kanallardan oluşur. Üriner sisteme ait bu yapılardan herhangi birinde sağlıklı floranın bozulması ve bakteri yoğunluğunun artması durumunda üriner sistem enfeksiyonu gelişir. İdrar yollarında görülen bakteriyel enfeksiyonlar özellikle cinsel olarak aktif kadınlarda oldukça sık karşılaşılan ve doğru şekilde tedavi edilmediği takdirde sık aralıklarla tekrarlayarak böbrek enfeksiyonuna yol açabilen önemli sağlık sorunlarından biridir. Bu nedenle idrar yolu enfeksiyonu hakkında doğru bilgi sahibi olmak, belirti ve bulguları zamanında fark edebilmek ve doğru yöntemlerle enfeksiyon tablosunu kontrol altına almak son derece önemlidir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?

Böbreklerde üretilen idrar, üreter adı verilen kanallar üzerinden mesaneye iletilir ve buradan yine üretra adı verilen bir başka kanal ile vücut dışına atılır. İdrar normal şartlarda steril bir vücut sıvısıdır. Dolayısıyla idrarın üretildiği, iletildiği ve depolandığı tüm bu yapılar da sağlıklı bir bakteri dengesine sahip olan steril yapılardır. Ancak bazı durumlarda, örneğin üretra girişinin dışkı ile temas etmesi durumunda steril yapı bozulur ve bakteriyel enfeksiyon gelişir. Alt idrar yolu olarak bilinen üretra kanalı ve üst idrar yolları olarak tanımlanan üreterlerde meydana gelen enfeksiyon tabloları genel olarak idrar yolu enfeksiyonu şeklinde tanımlanır.

İdrar yolları olarak adlandırılan bu kanallar üriner sistemin tüm yapıları ile temas halinde olduğu için burada ortaya çıkan herhangi bir enfeksiyonun mesane ve böbrek gibi diğer yapılara bulaşma riski oldukça yüksektir. Özellikle böbrekleri etkileyen enfeksiyon durumları bu organlara ait dokularda ciddi hasara ve ilerleyen dönemde organ kaybına yol açabilir. Dolayısıyla idrar yolu enfeksiyonuna neden olan faktörler hakkında bilgi sahibi olmak ve bunlardan doğru şekilde korunmak önemlidir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?

Hayatın her döneminde idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilecek çeşitli risk faktörleri bulunur. Bunlardan başlıcası, özellikle kadınlarda alt idrar yolunun anatomik olarak kısa olması ve anüse yakın konumda bulunması nedeniyle dışkı ile temasa elverişli olmasıdır. Bu iki önemli nokta nedeniyle kadın cinsiyet gerek çocukluk döneminde gerekse yetişkinlik ve yaşlılık dönemlerinde, idrar yolu enfeksiyonu açısından erkek cinsiyete göre çok daha risk altındadır. Erkeklerde üretra olarak adlandırılan alt idrar yolu anatomik olarak daha uzundur ve aynı zamanda prostat sıvısı antibakteriyel özelliğe sahiptir. Erkekleri idrar yolu enfeksiyonuna karşı koruyan bu iki önemli nokta sayesinde 1-50 yaş arası erkeklerde üriner sistem enfeksiyonu gelişme oranı düşüktür.

Ancak bazı durumlarda idrar yolu enfeksiyonu görülme riski her iki cinsiyet için de farklı oranlarda artış gösterir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

• Geçirilmiş üriner sistem enfeksiyonu: Üriner sisteme ait herhangi bir alanda geçirilmiş enfeksiyon öyküsünün olması bu yapıların sahip olduğu sağlıklı floral dengeyi bozar ve bu durum kişiyi tekrarlayan enfeksiyonlara yatkın hale getirir. 
• Cinsel olarak aktif olmak: Üriner sistem organları ile genital organların yakın olması bu sistemlerin temasını artırır ve dolayısıyla mevcut bir enfeksiyonun bir sistemden diğerine bulaşma riski yüksektir. Özellikle 18-24 yaş arası cinsel olarak aktif kadınlarda ilişki sonrası idrar yolu enfeksiyonu ile sık karşılaşılır. 
• Menopoz: Sağlıklı yaşam döngüsünün normal süreçlerinden biri olan menopoz döneminde kadın bedenine ait pek çok sistemde ciddi değişiklikler meydana gelir. Özellikle hormonal sistemde görülen önemli değişim menopoz döneminde kişiyi idrar yolu enfeksiyonuna karşı daha yatkın hale getirebilir.
• İdrar kaçırma: İdrarın mesaneden kontrolsüz çıkışı idrar yolu başlangıcında nemli bir ortam yaratır ve bu durum hem üriner sistemle ilgili enfeksiyonların hem de genital enfeksiyon hastalıklarının gelişme riskini artırır. 

İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

İdra yolunda meydana gelen enfeksiyon durumunda ortaya çıkan ilk belirti sıklıkla idrar yaparken yanma şikayetidir. Üreterlerde veya üretrada artan bakteri yoğunluğu idrarın sağlıklı pH değerini bozar ve bu durum idrarla temas eden yapılarda yanma hissine yol açar. Bununla birlikte sık idrara çıkma hissi de idrar yolu enfeksiyonlarında oldukça fazla karşılaşılan belirtilerden biridir. Kişi sık aralıklarla mesanede doluluk hissi yaşar ancak yalnızca birkaç damladan biraz fazla idrar yapabilir.

İdrar yolu enfeksiyonu ile ortaya çıkan belirtilerden bir diğeri ise karnın alt kısmında ve gövdenin bir veya iki yanında hissedilen ağrı şikayetidir. Enfeksiyonun yerine göre ağrının meydana geldiği bölge değişiklik gösterebilir. Bununla birlikte özellikle idrar yaparken artan ağrı hissi sık karşılaşılan idrar yolu enfeksiyonu belirtilerindendir. İdrarda artan bakteri miktarı idrarın ideal pH seviyesini bozduğu gibi renginde ve yoğunluğunda da bozulmaya neden olabilir. Enfeksiyon durumunda idrar genellikle bulanık ve/veya kanlı bir görünümdedir. Özellikle idrarda kan görülmesi ilerlemiş idrar yolu enfeksiyonuna işaret edebileceği için acil müdahale önerilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu ve Sistit Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonları üst ve alt idrar yolunda görülür. Sistit ise mesane duvarında görülen herhangi bir bakteriyel enfeksiyondur. Hemen hemen aynı şikayetlere neden olan idrar yolu enfeksiyonu ve sistit tabloları farklı zamanlarda ortaya çıkabileceği gibi eş zamanlı olarak da meydana gelebilir. Bununla birlikte bu yapılar birbiriyle bağlantılı olduğu için genellikle yapılardan birinde ortaya çıkan enfeksiyon durumu hızla bir diğerine geçiş gösterir. Dolayısıyla idrar yolu enfeksiyonu için geçerli olan tüm risk faktörlerinin mesane enfeksiyonu için de geçerli olduğunun bilinmesi, hastalığın başlangıç dönemindeki belirtilerin doğru şekilde saptanması ve enfeksiyonu kontrol altına alacak girişimlerin hızla uygulanması gerekir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nasıl Tedavi Edilir?

İdrar yolu enfeksiyonu yaşayan birçok hasta için hastaneye yatış ihtiyacı görülmez ve enfeksiyon ayakta tedavi ile kontrol altına alınabilir. Ancak aralıksız devam eden yüksek ateş, ciddi bel/karın ağrısı, şiddetli halsizlik ve güçsüzlük, ağızdan beslenmenin ve sıvı alımının sürdürülememesi, idrar çıkarımının tamamen kesilmesi gibi durumlarda yakın izlem ve yatarak tedavi gerekir.

Ayaktan tedavi ile kontrol altına alınabilen enfeksiyon tablolarında ise bazı iyileştirici girişimler ile hastalık süresini kısaltmak ve tedavi yanıtını güçlendirmek mümkündür. Bunun için ilk olarak bol sıvı alımı sağlanmalı ve üriner sistemdeki enfeksiyon içerikli idrar, idrar yollarından dışarı atılmalıdır. Hastalara günde en az 2-3 litre sıvı tüketmesi (sıvı alımı hastanın kilosuna ve böbrek, kalp sağlığına göre hesaplanır) ve idrarı mesane içerisinde bekletmeden hızlı şekilde boşaltmaya özen göstermesi önerilir.

Bununla birlikte bazı besin çeşitlerinin idrar yolu enfeksiyonuna iyi geldiğini gösteren çalışmalar mevcuttur. Bunlardan en önemlisi, idrar alkalizasyonunu gerçekleştiren ve sağlıklı pH değerine ulaşmayı kolaylaştıran kalsiyum takviyeleridir. Hastalığa dair şikayetlerin başlangıç evresinde tüketilen kalsiyum enfeksiyon şiddetini kontrol altına alırken aynı zamanda idrar yaparken yanma gibi şikayetleri hafifleterek hastalık seyrini iyileştirir. Bunun yanı sıra antioksidan özellikli polifenol grubu bileşikler açısından zengin olan çay, kahve, şarap ve kızılcık gibi besinlerin idrar yolu enfeksiyonunu önlemede etkili olduğunu gösteren çalışmalar mevcuttur.