Astım Nedir? Astım Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Astım, zaman zaman nefes alma zorluğuna neden olan yaygın bir akciğer rahatsızlığıdır. Her yaştan insanı etkiler. Sıklıkla çocukluk çağında başlasa da yetişkinlikte de ortaya çıkabilir. Şu anda kesin bir tedavisi olmayan bu hastalığın semptomları kontrol altında tutulabilir. Doktor kontrolü ve önerilerini ihmal etmeyen astım hastaları, hayatlarına konforlu şekilde devam edebilir.

Astım Nedir?

Astım, akciğerdeki hava yollarını etkileyen yaygın bir rahatsızlıktır. Her yaştan insanı etkileyebilen bu kronik akciğer hastalığı, hava yollarının etrafındaki iltihaplanma ve kasların sıkışması sonucu oluşur. Bu sıkışma nefes almayı zorlaştırır.

Astımlı kişiler, tetikleyicilere maruz kaldığında hassas hava yolları iltihaplanır. İltihaplı hava yolları ise nefes almayı zorlaştırır. Bu durum da hırıltı, öksürük veya nefes darlığı gibi semptomlara yol açar . Bu hastalık bazen alevlenebilir ve semptomlar, normalden daha kötü hale gelebilir. Bu duruma astım krizi denir. Astım krizi, yeterli hava almadığınızı hissetmenize neden olabilir. Bazı insanlar bunu pipetle nefes almaya benzetir. Ciddi bir astım atağı,acil tıbbi müdahale gerektirir. Semptomlarınız genellikle hafif veya iyi kontrol altında olsa bile astım krizi geçirebilirsiniz.

Astım Neden Olur?

Bu hastalığı anlamak için nefes aldığınızda neler olduğunu biraz bilmeniz gerekir. Aldığınız her nefeste hava burnunuzdan veya ağzınızdan geçer. Ardından da boğazınıza ve hava yollarınıza iner. En sonunda ise akciğerlerinize ulaşır. Akciğerlerinizde havadan kan dolaşımınıza oksijen taşınmasına yardımcı olan birçok küçük hava yolu vardır. Astım belirtileri, hava yollarınızın iç yüzeyi şiştiğinde ve etraflarındaki kaslar sıkılaştığında ortaya çıkar. Daha sonra mukus hava yollarınızı doldurur. Bu durum geçebilen hava miktarını daha da azaltır. Bu etkiler astım krizine yol açabilir. Astık krizi, öksürük ve göğüste sıkışma hissini içerir.

Araştırmacılar bazı insanların astım hastası iken bazılarının neden olmadığını henüz bilmez. Ancak bazı faktörler daha yüksek risk oluşturur:

• Alerjiye sahip olmak astım geliştirme riskinizi artırabilir.
• İnsanlar hava yollarını tahriş eden şeylere maruz kaldıktan sonra astım geliştirebilirler. Bu maddeler arasında alerjenler, toksinler, dumanlar ve ikinci veya üçüncü el duman bulunur. Bunlar özellikle bağışıklık sistemleri henüz gelişmemiş bebekler ve küçük çocuklar için zararlı olabilir.
• Ailenizde astım ya da alerjik hastalık öyküsü varsa hastalığa yakalanma riskiniz daha yüksektir.
• Solunum sinsityal virüsü (RSV) gibi bazı solunum yolu enfeksiyonları küçük çocukların gelişmekte olan akciğerlerine zarar verebilir.

Astım Belirtileri Nelerdir?

Astım belirtileri kişiden kişiye değişir. Nadir astım atakları geçirebilirsiniz, belirtileriniz yalnızca egzersiz süreci gibi belirli zamanlarda olabilir. Bunun yanı sıra her zaman da olabilir. Astım belirtileri ve semptomları şu şekilde sıralanabilir:

• Nefes darlığı
• Göğüste sıkışma veya ağrı
• Çocuklarda astımın yaygın bir belirtisi olan nefes verirken hırıltı
• Nefes darlığı, öksürük veya hırıltı nedeniyle uyku sorunu
• Soğuk algınlığı veya grip gibi solunum yolu virüslerinin kötüleştirdiği öksürüğe eşlik eden hırıltılı solunum atakları

Astımınızın kötüleştiğine dair işaretler şunlardır:

• Daha sık ve rahatsız edici olan astım belirtileri ve semptomları
• Akciğerlerinizin ne kadar iyi çalıştığını kontrol etmek için kullanılan bir cihazla ölçülen, gittikçe artan nefes alma zorluğu
• Hızlı rahatlatıcı inhaleri daha sık kullanma ihtiyacı

Bazı kişilerde astım belirtileri ve semptomları belirli durumlarda alevlenir:

• Hava soğuk ve kuru olduğunda daha da kötüleşebilen egzersiz kaynaklı astım
• Kimyasal dumanlar, gazlar veya toz gibi işyerindeki tahriş edici maddelerin tetiklediği mesleki astım
• Polen, küf sporları, hamamböceği atıkları veya evcil hayvanların döktüğü deri parçacıkları tüy gibi havadaki maddeler tarafından tetiklenen alerji kaynaklı astım

Astım Teşhisi Nasıl Konulur?

Hiçbir test ve muayene sizin veya çocuğunuzun astım olup olmadığını belirleyemez. Bunun yerine doktor, semptomlarınızın astımın sonucu olup olmadığını bulmak için çeşitli kriterler kullanacaktır. Bu kriterler için aşağıdaki ipuçlarına göz atabilirsiiz.

• Astım hastası olan aile üyeleriniz varsa doktorunuza söylemeniz gerekir. Bu, sizde astım gelişme riskinin daha yüksek olduğu anlamına gelebilir.
• Doktorunuz stetoskopla nefesinizi dinleyecektir. Ayrıca kurdeşen veya egzama gibi alerjik reaksiyon belirtilerini aramak için bir cilt testi de yapabilir. Alerjiler, astım riskinizi artırır.
• Doktorunuz sizden akciğer fonksiyon testleri isteyebilir. Bu testler, akciğerlerinize giren ve çıkan hava akışını ölçer. En yaygın test olan spirometri için havanın hızını ölçen bir cihaza üflersiniz.

Doktorlar genellikle 5 yaşın altındaki çocuklarda solunum testi yapmazlar. Çünkü çocuklarda doğru bir ölçüm elde etmek zordur. Bunun yerine doktor, çocuğunuza astım ilaçları yazabilir ve semptomlarının iyileşip iyileşmediğini görmek için bekleyebilir. Çocuğunuzun semptomları ilaçla iyileşirse muhtemelen astım vardır. Test sonuçlarınız astımı gösteriyorsa doktorunuz bir astım ilacı reçete edebilir. Semptomlarınız bu ilacın kullanımıyla düzelirse, doktorunuz durumunuzu astım tedavisine devam edecektir.

Astım Tedavisi Nasıl Yapılır?

Astım tam olarak edilemez ancak mevcut birkaç tedavi yöntemiyle hasta rahatlatılır. En yaygın tedavi, ilacı doğrudan akciğerlere ileten bir inhaler kullanmaktır. İnhalerler hastalığın kontrol altına alınmasına ve astımlı kişilerin normal, aktif bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra astımlı kişiler ve aileleri, astımları hakkında daha fazla bilgi edinmek için eğitime ihtiyaç duyarlar. Buna tedavi seçenekleri, kaçınılması gereken tetikleyiciler ve semptomların evde nasıl yönetileceği dahildir. Astımlı kişilerin semptomları kötüleştiğinde ciddi bir atağı önlemek için tedavilerini nasıl artıracaklarını bilmeleri önemlidir. Doktorlar, astımlı kişilerin tedavilerini daha iyi kontrol altına almalarına yardımcı olmak için bir astım eylem planı verebilir.

Astıma Ne İyi Gelir?

Astımlı birçok kişi semptomları önlemek ve hafifletmek için ilaçlara güvense de sağlığınızı korumak ve astım atakları olasılığını azaltmak için kendi başınıza yapabileceğiniz birkaç şey vardır. Özellikle astım tetikleyicilerine maruziyetinizi azaltmak için adımlar atmak, astım kontrolünün önemli bir parçasıdır. Maruziyetinizi azaltmak için şunları yapmalısınız:

• Klima, ağaçlardan, çimenlerden ve yabani otlardan içeri giren havadaki polen miktarını azaltır. Klima ayrıca iç mekan nemini düşürür ve toz akarlarına maruz kalmanızı azaltabilir. Klimanız yoksa polen mevsiminde pencerelerinizi kapalı tutmaya çalışın.
• Yatak odanızdaki belirli eşyaları değiştirerek gece semptomlarını kötüleştirebilecek tozu en aza indirin. Örneğin yastıkları, şilteleri ve karyola yaylarını toz geçirmez kılıflarla kaplayın. Kuş tüyü yastıklar ve battaniyeler kullanmaktan kaçının. Evin her yerinde halıları kaldırın ve sert ağaç veya muşamba döşemeler döşeyin. Yıkanabilir perdeler ve panjurlar kullanın.
• Optimum nemi koruyun. Nemli bir iklimde yaşıyorsanız, doktorunuzla bir nem giderici kullanma konusunda görüşün.
• Küf sporlarını önleyin. Küf sporlarının gelişmesini önlemek için banyo, mutfak ve evin etrafındaki nemli alanları temizleyin. Bahçedeki küflü yaprakları veya nemli yakacak odunları temizleyin.
• Evcil hayvan tüylerini azaltın. Tüylere alerjiniz varsa,kürklü veya tüylü evcil hayvanlardan kaçının. Evcil hayvanların düzenli olarak yıkanması veya bakımının yapılması da çevrenizdeki tüy miktarını azaltabilir.
• Evinizi haftada en az bir kez temizleyin. Toz kaldırma olasılığınız varsa, maske takın veya temizliği başkasına yaptırın. Yatak takımlarınızı düzenli olarak yıkayın.
• Dışarısı soğuksa burnunuzu ve ağzınızı kapatın. Astımınız soğuk veya kuru hava nedeniyle kötüleşiyorsa, yüz maskesi takmak yardımcı olabilir.

Kendinize iyi bakmanız, semptomlarınızı kontrol altında tutmanıza yardımcı olabilir. Astım hastası olmak daha az aktif olmanız gerektiği anlamına gelmez. Tedavi, astım ataklarını önleyebilir ve aktivite sırasında semptomları kontrol edebilir. Düzenli egzersiz kalbinizi ve akciğerlerinizi güçlendirebilir. Nu da astım semptomlarını hafifletmeye yardımcı olur. Soğuk havalarda egzersiz yapıyorsanız, soluduğunuz havayı ısıtmak için bir yüz maskesi takın. Ayrıca, aşırı kilolu olmak astım semptomlarını kötüleştirebilir ve sizi diğer sağlık sorunlarına karşı daha yüksek riske sokar.

Astım Risk Faktörleri Nelerdir?

Araştırmacılar henüz astımın kesin nedenini bulamadıkları için astımın nasıl önleneceğini bilmek zordur. Ancak ebeveynlerinizden biri astım hastasıysa, olmayan birine göre olasılığınız 3-6 kat daha fazla olabilir. Bu, astımın altında yatan genetik bileşenlerin yanı sıra paylaşılan yaşam koşullarını da yansıtabilir. Astım gelişiminde birden fazla genin rol oynadığı ve bunların ebeveynlerinizden miras alınabileceği düşünülüyor. Bunun yanı sıra atopik dermatit (egzama) ve saman nezlesi (alerjik rinit) gibi bazı alerjik durumlar astım gelişimi için risk faktörü olarak kabul edilir.