Pulmoner Emboli : Nedir, Belirtileri, Teşhis ve Tedavisi

Akciğer embolisi olarak da bilinen pulmoner emboli, çeşitli sebeplerle akciğer damarlarında oluşan tıkanıklığı ifade eder. Genelde bacaklardaki veya vücudun başka yerindeki pıhtının dolaşımda ilerleyerek akciğer arterini tıkaması sonucu meydana gelir. Bu durum akciğerdeki kan dolaşımını bozarak hücrelere oksijen taşınmasında sorun oluşturur ve önemli solunum sorunlarına neden olabilir.

Pulmoner Embolisi Nedir?

Pulmoner emboli, akciğer arterlerinin pıhtı veya başka bir materyal ile tıkanmasıdır. Pulmoner emboli, genellikle vücudun başka bir bölgesinde oluşan bir pıhtının (çoğunlukla bacaklardaki derin venöz trombozdan) kan dolaşımıyla akciğerlere gelmesi sonucu ortaya çıkar. Bu tıkanıklık, akciğer arterlerinin daralmasına veya tıkanmasına neden olarak akciğer dokusuna yeterli miktarda kanın ulaşmasını engeller. Pulmoner emboli, akciğerlerin oksijen alışverişini etkileyebilir ve ciddi solunum sorunlarına yol açabilir. Aynı zamanda, akciğer dokusundaki pıhtı nedeniyle akciğerlerin normal fonksiyonunu bozabilir ve kalp ile akciğerler arasındaki dolaşım sisteminde problemlere neden olabilir.

Pulmoner Embolisi Belirtileri Nelerdir?

Pulmoner embolinin belirtileri ve şiddeti pıhtının boyutuna, sayısına ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Başlıca pulmoner emboli belirtileri şunlardır:

• Ani başlayan şiddetli göğüs ağrısı
• Nefes darlığı (özellikle eforla artan)
• Çabuk soluklanma
• Çarpıntı veya hızlı kalp atışı
• Öksürük (kanlı balgamlı olabilir)
• Halsizlik ve baş dönmesi

Pulmoner Embolisi Neden Olur?

Pulmoner emboli, genellikle aşağıdaki gibi faktörlerin birleşimi sonucunda ortaya çıkar:

• Derin Venöz Tromboz (DVT): DVT, genelde bacaklardaki derin venlerde pıhtı oluşması durumudur. Bu pıhtılar kan dolaşımıyla akciğerlere ulaşarak pulmoner emboli oluşturabilir.
• Hareketsizlik: Uzun süre boyunca hareketsiz kalmak, örneğin uzun süreli yatağa bağımlı kalma, uzun uçak yolculukları veya araba yolculukları kan dolaşımının yavaşlamasına ve pıhtı oluşumuna yol açabilir.
• Cerrahi İşlemler: Cerrahi işlemler sırasında veya sonrasında, hastaların yatağa bağımlı kalmaları veya hareket etmelerinin kısıtlanması, pıhtı oluşumuna katkıda bulunabilir.
• Travma ve Kırıklar: Ciddi yaralanmalar, kırıklar veya travmalar sonucunda damarlarda zarar gören bölgelerde pıhtı oluşumu daha olasıdır.
• Kanser: Kanser, kan pıhtılaşmasını etkileyebilen bazı maddelerin salınmasına neden olabilir ve böylece pıhtı oluşumunu kolaylaştırabilir.
• Gebelik: Gebelik sırasında hormon seviyelerindeki değişiklikler, kanın daha kolay pıhtılaşmasına neden olabilir ve gebelik döneminde pulmoner emboli riskini artırabilir.
• Kalp Yetmezliği: Kalp yetmezliği, kalbin etkili bir şekilde kan pompalayamamasına neden olur ve kanın damarlarda yavaşlamasına ve pıhtı oluşumuna yol açabilir.

Pulmoner Embolisi Nasıl Teşhis Edilir?

Pulmoner emboli (PE) teşhisi, semptomlar, tıbbi öykü ve çeşitli testlerin kombinasyonuyla yapılır. PE teşhisi, acil tıbbi durumlardan biridir ve hızlı bir şekilde yapılması önemlidir. PE teşhisi için kullanılan bazı yaygın yöntemler şunlardır:

• Fizik Muayene: Doktor, hastanın semptomları hakkında bilgi alır ve fiziksel muayene yapar. Akciğer ve kalp seslerini dinler ve muayene sırasında dikkat edilecek belirtileri değerlendirir.
• Anamnez (Tıbbi Öykü): Hastanın daha önceki sağlık durumu, geçmişteki pıhtılaşma problemleri, hareketsizlik durumu, cerrahi geçmişi, gebelik öyküsü gibi faktörler göz önünde bulundurularak anamnez alınır.
• Kan Testleri: D-dimer adı verilen bir kan testi, vücutta pıhtı oluşumu olduğunu gösterebilir. Ancak, D-dimer testi tek başına kesin bir PE teşhisi koymak için yeterli değildir ve ek testlere ihtiyaç duyulur.
• Görüntüleme Yöntemleri:
• a. Akciğer Röntgeni: Akciğerde pıhtıya bağlı değişikliklerin belirtileri olabilir, ancak PE tanısı için yeterli değildir.
• b. Spiral Bilgisayarlı Tomografi (BT): PE teşhisi için en yaygın kullanılan görüntüleme yöntemidir. Akciğer arterlerindeki pıhtıları ve tıkanıklıkları tespit edebilir.
• c. Ventilasyon-Perfüzyon Sintigrafisi (VQ Sintigrafisi): Akciğerdeki hava ve kan akımının dağılımını değerlendirir ve PE olasılığını değerlendirmede yardımcı olur.
• d. Pulmoner Anjiyografi: En kesin PE teşhisi için kullanılan yöntemdir. Bir kateter aracılığıyla kontrast madde enjekte edilerek akciğer arterlerinin detaylı görüntüleri alınır.

Pulmoner Embolisi Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Pulmoner emboli (PE) tedavisi, pıhtıyı çözme, mevcut pıhtıların büyümesini engelleme ve yeni pıhtıların oluşmasını önlemeyi amaçlar. Tedavi planı, PE'nin şiddetine, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer tıbbi durumlara göre belirlenir. Pulmoner emboli tedavi yöntemleri şunlardır:

• Antikoagülanlar (Kan Sulandırıcılar): Antikoagülan ilaçlar, kanın pıhtılaşma yeteneğini azaltarak pıhtı oluşumunu önlemeye yardımcı olur. Heparin ve düşük molekül ağırlıklı heparin gibi enjeksiyonla verilen ilaçlar veya warfarin gibi ağızdan alınan ilaçlar kullanılabilir. Heparin, hızlı etki gösteren bir ilaçtır ve genellikle hastanede yatarken başlanır. Warfarin, uzun süreli tedavi için kullanılır ve düzenli kan testleri gerektirir.
• Trombolitik (Fibrinolitik) Tedavi: PE şiddetli veya hayati tehlike arz ediyorsa, doktorlar trombolitik ilaçlar kullanabilir. Bu ilaçlar, pıhtıları çözmeye yardımcı olurlar. Trombolitik tedavi genellikle intravenöz yolla uygulanır ve genellikle hastanede yatarak izlenir, çünkü kanama riski taşır.
• Cerrahi Embolektomi: Nadiren, PE tedavisi için acil cerrahi müdahale gerekebilir. Bu durumda, pulmoner arterdeki büyük pıhtıları fiziksel olarak çıkarmak amacıyla cerrahi embolektomi yapılabilir.
• Filtre Takılması: Bazı durumlarda, hastanın vücudundan uzaklaşan büyük pıhtıların akciğerlere ulaşmasını önlemek için vena kava filtresi adı verilen bir cihaz takılabilir.
• Destekleyici Tedavi: Hastanın solunum desteği ve oksijen desteği ihtiyacı varsa, destekleyici tedaviler sağlanır.

Pulmoner Embolisinde Beslenme Nasıl Olmalı?

Pulmoner emboli (PE) geçiren hastalar için sağlıklı bir beslenme planı, iyileşmeyi desteklemeye ve vücudun sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlamaya yardımcı olabilir. Beslenme, PE tedavisi ve genel sağlık durumu için önemlidir. İşte PE geçiren hastalar için dikkate alınması gereken beslenme önerileri:

• Düşük Damar Tıkanıklığı Potansiyeline Sahip Diyet: PE, damar tıkanıklığından kaynaklandığı için, tuz, doymuş yağlar, trans yağlar ve kolesterol bakımından zengin yiyecekleri sınırlamak veya önlemek önemlidir. Bunlar genellikle işlenmiş gıdalar, yağlı etler, işlenmiş atıştırmalıklar ve fast food ürünleridir.
• Yeterli Sıvı Alımı: Bol su içmek, kan dolaşımını düzenlemeye ve kan pıhtılaşmasını önlemeye yardımcı olabilir. Su, vücudu hidrate tutar ve kanın pıhtılaşmasını azaltır. Ancak, tuz alımınızı kontrol altında tutarak, vücutta su tutulmasını önlemeye çalışmak da önemlidir.
• Düşük Dozda Aspirin: Bazı hastalar için doktorlar düşük dozda aspirin reçete edebilir. Aspirin, kanın pıhtılaşmasını azaltmaya yardımcı olabilir, ancak yalnızca doktorunuzun önerisiyle kullanılmalıdır, çünkü yan etkileri veya başka tıbbi durumlarla etkileşimi olabilir.
• Sağlıklı Yağlar: Sağlıklı yağlar, omega-3 yağ asitleri içeren balık, avokado, zeytinyağı ve fındık gibi gıdaları diyetinize eklemek yararlı olabilir. Omega-3 yağ asitleri, kan damarlarını ve kalp sağlığını korumaya yardımcı olabilir.
• Lifli Gıdalar: Taze meyve, sebze, tam tahıllı ürünler ve baklagiller gibi lifli gıdalar, kolesterol düzeylerini düzenlemeye ve sindirim sağlığını iyileştirmeye yardımcı olur.
• D Vitamini ve K Vitamini: D vitamini, kalsiyum emilimini artırırken, K vitamini kanın pıhtılaşmasına katkıda bulunur. Bu nedenle, D vitamini alımınızı güneş ışığından veya takviyelerden elde ederken, K vitamini alımınızı da dengeli tutmak önemlidir.
• Takviyeler: Tedavi sırasında doktorunuz tarafından önerilen vitamin ve mineral takviyelerini almanız gerekebilir.

Pulmoner Embolisinde Neler Tüketilmemeli?

Pulmoner emboli geçiren hastalar için beslenme planı, tıbbi tedavi ve genel sağlık durumu göz önünde bulundurularak düzenlenmelidir. PE tedavisi sırasında aşağıdaki yiyecek ve içecekleri tüketmemek veya sınırlamak önemlidir:

• Yüksek Tuz İçeren Yiyecekler: Yüksek tuz alımı, vücutta su tutulmasına ve kan basıncının yükselmesine yol açabilir. Bu durum, damarları ve kalp sağlığını olumsuz etkileyebilir. Tuzlu atıştırmalıklar, işlenmiş gıdalar, konserve ürünler ve hazır soslar yüksek miktarda tuz içerebilir.
• Doymuş ve Trans Yağlar: Doymuş yağlar ve trans yağlar, kolesterol düzeylerini yükseltebilir ve damar tıkanıklığı riskini artırabilir. Bu tür yağlar, kırmızı et, tam yağlı süt ve süt ürünleri, işlenmiş atıştırmalıklar ve hızlı gıdalarda bulunur. Bu nedenle, tereyağı ve margarin gibi doymuş yağ kaynaklarını sınırlamak önemlidir.
• Aşırı Şekerli Yiyecekler ve İçecekler: Aşırı şeker tüketimi, insülin düzeylerini yükseltir ve kan şekeri dalgalanmalarına neden olabilir. Şekerli içecekler, şeker eklenmiş atıştırmalıklar ve tatlılar tüketimini sınırlamak önemlidir.
• Aşırı Kolesterol İçeren Gıdalar: Kolesterol içeren gıdaları sınırlamak önemlidir. Bunlar genellikle kırmızı et, yumurta sarısı ve işlenmiş atıştırmalıklar gibi hayvansal kaynaklı ürünlerde bulunur.
• Vitamin K Yüksek Yiyecekler: Tedavi sırasında antikoagülan ilaçlar kullanılırsa, kanın pıhtılaşma yeteneğini etkileyen vitamin K içeren yiyeceklerin tüketimini sınırlamak veya dengede tutmak önemlidir. Bunlar genellikle yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, brokoli, lahana gibi) ve bazı bitkisel yağlarda bulunur.

Emboli Çorabı Nedir?

Emboli çorabı başka bir adıyla kompresyon çorabı, derin ven trombozu (DVT) riskini azaltmak veya pulmoner emboli (PE) oluşumunu engellemek için kullanılan özel bir tıbbi çoraptır. Emboli çorabı, bacaklarda kanın daha iyi dolaşmasını sağlamak ve kanın toplanmasını önlemek için tasarlanmıştır. Çorabın bacaklardaki kas ve damarları sıkıştırması, venöz dönüşü (kanın kalbe geri dönüşünü) artırarak kanın bacaklarda birikmesini ve pıhtı oluşumunu azaltmaya yardımcı olur. Emboli çorabı, genelde uzun süreli yatak istirahati, cerrahi operasyonlar veya DVT riski olan kişilerde, özellikle uzun süreli seyahatler sırasında kullanılır. Ayrıca, bacaklardaki şişlik veya dolaşım sorunları olan kişilerde de kullanılabilir.