Tüberküloz (Verem) Nedir? Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?

Halk arasında verem olarak bilinen tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis bakterisinin neden olduğu, bulaşıcı ve kronik bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık, özellikle akciğerleri hedef almasına rağmen vücudun diğer organ ve dokularını da etkileyebilir. Tüberküloz, tarihte milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine yol açmış, uzun bir süre boyunca korkulan bir salgın hastalık olmuştur. Günümüzde tüberküloz, özellikle gelişmekte olan ülkelerde ve bağışıklık sistemi zayıf bireyler arasında yaygınlığını sürdürür. Küresel çapta önemli bir halk sağlığı sorunu olarak varlığını devam ettirir. Tedavi edilmediğinde ölümcül olabilen bu ciddi hastalık, yavaş ilerleyen ve sinsi bir doğaya sahiptir. Erken dönemde teşhis edilmesi zor olabilecek belirtilerle kendini gösterebilir. Tüberkülozun belirtileri; bağışıklık sistemi, enfeksiyonun şiddeti ve hastalığın hangi organları etkilediğine bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir. Bu durum da hastalığın teşhis ve tedavi sürecini karmaşık hale getiren etkenlerdendir.

Tüberküloz (Verem) Nedir?

Akciğerlerde veya diğer dokularınızda enfeksiyona neden olabilen bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle akciğerleri etkise de omurga, beyin veya böbrekler gibi diğer organları da etkileyebilir. "Tüberküloz" kelimesi, "nodül" anlamına gelen Latince bir kelimeden gelir. TB olarak da bilinen Tüberküloza yakalanan herkes hastalanmaz. Ancak hastalık durumunda mutlaka tedavi edlmeniz gerekir. Bakteriyle enfekte olduysanız ancak semptomlarınız yoksa inaktif tüberküloz veya latent tüberküloz enfeksiyonunuz (latent TB olarak da bilinir) vardır. TB ortadan kalkmış gibi görünebilir. Ancak vücudunuzun içinde uykuda olarak bekler. Eğer enfekteyseniz ve semptomlar gösteriyorsanız. Aktif tüberküloz veya tüberküloz hastalığınız (TB hastalığı) var demektir.

Tüberküloz Belirtileri Nelerdir?

Gizli veya inaktif TB'si olan bir kişide hiçbir semptom görülmez. Semptom görülmese de TB enfeksiyonu olabilir ancak vücudunuzdaki bakteri henüz zarar vermiyordur. Aktif tüberküloz belirtileri şunlardır:

• Üç haftadan uzun süren öksürük
• İştahsızlık ve istemsiz kilo kaybı
• Ateş
• Titreme
• Gece terlemeleri

Etkilenen belirli bir organ veya sistemin işleviyle ilgili başka semptomlar yaşayabilirsiniz. Kan veya mukus (balgam) öksürmek akciğer tüberkülozunun bir işaretidir. Kemik ağrısı, bakterilerin kemiklerinize girdiği anlamına gelebilir. Bu belirtiler başka hastalıklarla da ortaya çıkabilir. Bu yüzden doktora başvurmanız TB'niz olup olmadığını öğrenmelerini sağlamanız önemlidir.

Tüberküloz Neden Olur?

Tüberküloz bakterileri tıpkı soğuk algınlığı veya grip gibi havadan yayılır. Bu hastalığa yalnızca tüberkülozu olan kişilerle temas ederseniz yakalanabilirsiniz. Tüberküloz hastası olan biri öksürdüğünde, hapşırdığında, konuştuğunda, güldüğünde veya şarkı söylediğinde, mikropları içeren küçük damlacıklar salar. Bu mikropları soluduğunuzda, hastalığa yakalanabilirsiniz. Bu nedenle, akciğerlerinde veya boğazında aktif tüberküloz olan kişilerin başkalarını enfekte etme olasılığı yüksektir. Vücudun diğer bölgelerinde tüberküloz varsa genellikle yayılması daha zordur.

Bu hastalığa yakalanmak kolay değildir. Bunu büyük ihtimalle, çok fazla zamanınızı içeride geçirdiğiniz iş arkadaşlarınızdan, arkadaşlarınızdan veya aile üyelerinizden kaparsınız. Tüberküloz mikropları yüzeylerde çoğalmaz.

Tüberküloz Bulaşıcı mıdır? Nasıl Bulaşır?

Başta akciğerleri etkileyen formu olmak üzere, solunum yoluyla yayılabilir. Hastalığa yol açan Mycobacterium tuberculosis bakterisi, aktif tüberküloz hastalarının öksürme, hapşırma, konuşma veya gülme sırasında havaya yaydıkları küçük damlacıklar aracılığıyla başkalarına bulaşır. Bu damlacıklar, mikroskopik boyutlardadır. Havada uzun süre asılı kalabilir ve enfekte olmayan bireyler tarafından solunduğunda akciğerlere ulaşarak enfeksiyona yol açabilir.

Bu damlacıklar, özellikle kapalı ve havalandırması yetersiz alanlarda daha uzun süre kalabilir. Sağlıklı bir birey bu damlacıkları soluduğunda, bakteriler akciğerlere ulaşır. Orada yerleşen bakteriler, enfeksiyonu başlatabilir. Ancak, tüberkülozun bulaşıcı olması, her zaman hastalığın hemen ortaya çıkacağı anlamına gelmez. Enfekte bireylerin sadece bir kısmında bakteri aktif hale gelir ve hastalığa yol açar. Bağışıklık sistemi güçlü olan bireylerde bakteri akciğerlerde inaktif halde kalabilir. Bu duruma "latent tüberküloz enfeksiyonu" denir. Latent enfeksiyonu olan bireyler, hastalık belirtisi göstermez ve bulaştırıcı değildir. Ancak bağışıklık sistemi zayıfladığında, bu enfeksiyon aktif hale gelebilir.

Bulaşma açısından dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

• Aktif Tüberküloz Hastaları: Özellikle tedavi edilmemiş veya tedaviye yeni başlamış hastalar, en bulaştırıcı gruptadır. Tedavi başladıktan sonra genellikle 2-3 hafta içinde bulaşıcılık azalır.
• Kapalı ve Havalandırması Zayıf Ortamlar: Bu tür ortamlar, bakterinin uzun süre havada kalmasına neden olabilir. Toplu yaşam alanları ve kalabalık yerler, bulaşma için yüksek risk taşır.
• Bağışıklık Sistemi Zayıf Bireyler: HIV/AIDS hastaları, bağışıklık baskılayıcı ilaç kullananlar ve diğer kronik hastalıkları olan bireyler, tüberküloz enfeksiyonuna karşı daha duyarlıdır.

Tüberküloz Risk Faktörleri Nelerdir?

Herkes vereme yakalanabilir. Ancak bazı faktörler, enfeksiyon kapma riskini artırır. Diğer faktörler enfeksiyonun aktif TB hastalığına dönüşme riskini artırır. Özellikle, belirli yaşam veya çalışma koşulları hastalığın bir kişiden diğerine geçmesini kolaylaştırır. Verem risk faktörleri şöyle sıralanabilir:

• Aktif tüberküloz hastalığı olan biriyle yaşamak.
• Tüberkülozun yaygın olduğu bir ülkede yaşıyor veya o ülkeye seyahat ediyor olmak
• Huzurevleri gibi insanların birbirine yakın yaşadığı yerlerde yaşamak veya çalışmak
• Sağlık sektöründe çalışmak ve tüberküloz riski yüksek olan kişileri tedavi etmek

Zayıflamış bir bağışıklık sistemi, TB enfeksiyonunun aktif TB hastalığına dönüşme riskini artırır. Bağışıklık sistemini zayıflatan durumlar şöyledir:

• HIV/AIDS
• Diyabet
• Şiddetli böbrek hastalığı
• Baş, boyun ve kan kanserleri
• Yetersiz beslenme veya düşük vücut ağırlığı
• Kanser tedavisi
• Nakledilen organların reddedilmesini önleyen ilaçlar
• Reçeteli steroidlerin uzun süreli kullanımı

Tüberküloz enfeksiyonunun aktif tüberküloz hastalığına dönüşme riski yaşla birlikte değişir. Özellikle çocuklar 5 yaşına gelene kadar, TB enfeksiyonunun aktif TB hastalığına dönüşme riski yüksektir. 2 yaş altı çocuklarda risk daha fazladır. Bu yaş grubundaki tüberküloz genellikle beyin ve omuriliği çevreleyen sıvıda menenjit adı verilen ciddi bir hastalığa yol açabilir. Bunun yanı sıra bağışıklık sistemi ileri yaşlarda zayıflar. Yaşlı yetişkinlerde aktif TB hastalığı riski daha yüksektir. Ayrıca hastalığın tedavisi daha zor olabilir.

Tüberküloz Nasıl Teşhis Edilir?

Tüberküloz olup olmadığını kontrol etmek için doktorunuz akciğerlerinizi dinleyip şişmiş lenf düğümlerini kontrol eden fiziksel bir muayene ile başlayabilir. Eğer bu hastalığa yakalandığınız düşünürlerse tüberküloz teşhisi için sizden aşağıdaki testler istenebilir:

• Tüberküloz cilt testi: Bu, Mantoux tüberkülin cilt testi olarak da bilinir. Alt kolunuza az miktarda sıvı enjekte edilir. 2-3 gün sonra, kolunuzda şişlik olup olmadığı kontrol edilir. Bu testi birden fazla kez yaptırmanız gerekebilir.
• Tüberküloz kan testleri: Bu testler, interferon-gama salınım testleri (IGRA'lar) olarak da adlandırılır. TB proteinleri az miktarda kanınızla karıştırıldığında oluşan tepkiyi ölçer.

Cilt test sonuçlarınız pozitifse büyük ihtimalle TB bakteriniz vardır. Ancak yanlış pozitif sonuç da alabilirsiniz. Bacillus Calmette-Guerin (BCG) adı verilen bir tüberküloz aşısı olduysanız, test aslında TB olmadığınız halde TB olduğunuzu söyleyebilir. Enfeksiyonunuz çok yeniyse, aslında TB olduğunuz halde TB olmadığınızı söyleyen yanlış negatif sonuç da alabilirsiniz.

Tüberküloz Nasıl Tedavi Edilir?

Tedaviyle genellikle iyileştirilebilen bir hastalıktır. Çoğu insanın genellikle 6 ay süren bir antibiyotik tedavisine ihtiyacı olacaktır. Tüberküloz tedavisi için birkaç farklı antibiyotik kullanılır. Bunun nedeni, bazı TB türlerinin belirli antibiyotiklere dirençli olmasıdır. İlaç dirençli bir TB türüyle enfekte olduysanız, 6 veya daha fazla farklı ilaçla tedavi gerekebilir.