Kara Mantar Hastalığı (Mukormikoz) Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Kara mantar hastalığı olarak bilinen mukormikoz, Mucorales mantar grubuna ait küflerin neden olduğu nadir fakat ölümcül bir enfeksiyondur. Özellikle bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde görülür. Özellikle diyabet hastalarında, kanser tedavisi görenlerde ve organ nakli geçirenlerde ciddi tehdit oluşturur. Enfeksiyon sinüsler, akciğerler, deri ve beyin gibi farklı organlarda ilerleyebilir. Sinüs ve göz çevresinde hızla yayılarak hayati risk taşıyan komplikasyonlara neden olabilir.

Kara Mantar Hastalığı (Mukormikoz) Nedir?

Mukormikozis, mukormisetler adı verilen mantar türünün neden olduğu ciddi bir enfeksiyonudur. Gözlerinizi, sinüslerinizi, beyninizi, akciğerlerinizi, gastrointestinal sisteminizi veya cildinizi enfekte edebilir. Vücudunuzun hangi kısmının enfekte olduğuna bağlı olarak farklı semptomlara neden olur. Mukormikoz bazen zigomikoz olarak da adlandırılır.

Mukormikozlar etrafımızdaki dış ortamda yaşarlar. Ancak çoğu insan mantar türü sebebiyle hastalanmaz. Diyabet, belirli kanser türleri veya bağışıklık sisteminizi zayıflatan diğer rahatsızlıklara sahip kişiler mukormikoz için daha yüksek risk altındadır. Hastalık temel olarak 5 bölgeyi etkiler. Kara mantar hastalığı türleri de etkilenen bölgeye göre isimlendirilir. Bunlar şu şekildedir:

Sinüs ve beyin mukormikozu

Sinüs ve beynin kara mantardan etkilenmesi, zigomikoz ve rinoserebral mukormikoz olarak da adlandırılır. Beyin, burun, sinüsler ve paranazal bölgelerin mantar enfeksiyonlarından kaynaklanır. Nadir olmasının yanı sıra özellikle bağışıklık sistemi düşük olan kişilerde yaygındır. Çünkü bu hastalığa neden olan mantar fırsatçı bir patojendir. Sinüs ve beyin siyah mantarı hastalığına yakalanan kişilerin genel özellikleri şöyledir:

• Diyabetik ketoasidoz yaşayanlar
• Ciddi yanık tedavisi sürenler
• Steroid tedavisi yapılanlar
• Katı organ nakli yapılanlar
• Uzun süreli kortikosteroid tedavisi uygulananlar
• Hemokromatozis yaşayanlar
• HIV hastaları
• Yetersiz beslenme düzenine sahip olanlar
• Hematolojik maligniteler

Akciğer mukormikozu

Akciğer mukormikozu yüksek ölüm oranlarına sahip bir türdür. Özellikle kötü kontrol edilen diyabetli hastalarda son derece ölümcül olabilir. Hayatta kalma şansını artırmak için hastalık erken evrede teşhis edilmeli ve gerekli ilaçlarla tedavi edilmelidir. Akciğer mukormikozu için standart tedaviler cerrahi rezeksiyon içerir.

Gastrointestinal mukormikozis

Yirmi yıl öncesine kadar sindirim sistemindeki kara mantar, sanayileşmiş toplumlarda nadir görülen bir hastalıktı. Ancak son 20 yılda bu popülasyonlarda yaygınlık önemli ölçüde arttı. Gastrointestinal mukormikozun en sık görüldüğü sindirim organı midedir. Ondan sonra kolon ve ileum gelir. Özellikle yenidoğanlarda ve prematüre bebeklerde yaygındır. Ancak son zamanlarda diyabet, konak fagositlerinde defekt, organ veya kök hücre nakli ve kortikosteroid kullanımı gibi risk faktörleri olan kişilerde de görülmüştür. Gastrointestinal mukormikozun belirtileri etkilenen bölgeye bağlı olarak değişir. Bu belirtiler şunları içerir.

• Bulantı ve kusmaya bağlı spesifik olmayan karın ağrısı
• Şişkinlik

Bu belirtiler karın içi apseyi düşündürür. Tanı için biyopsi örneği alınmalı veya endoskopi yapılmalıdır.

Cilt mukormikozu

Özellikle kontrolsüz diyabetli, bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda kara mantar cilt hastalığı travma sonucu oluşur. Cilt mukormikozunun klinik tablosu belirgin olmasa da en sık görülen semptom sertleşmiş plak oluşumudur. Bu nedenle, hastaların tanı alabilmesi için etiyolojik etkenin doğrulanması gerekir.

Yaygın mukormikozis

Kan dolaşımına girerek vücudun farklı bölgelerini etkileyen bir tür kara mantar hastalığıdır. Yaygın mukormikoz genellikle beyni etkiler ancak dalak, akciğerler ve kalp gibi organları da etkileyebilir.

Kara Mantar Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Mukormikozun belirtileri enfeksiyonun vücudunuzun neresinde olduğuna bağlıdır. Burnunuzda, akciğerlerinizde, sindirim sisteminizde, gözlerinizin çevresinde veya cildinizde belirtiler olabilir.

• Rinoserebral mukormikozis ateş, tek taraflı yüz şişmesi, baş ağrısı, görme değişiklikleri, burun veya sinüs tıkanıklığı ve burun köprüsünde veya ağzın üst iç kısmında hızla şiddetlenen siyah lezyonlara neden olabilir.
• Akciğer mukormikozu ateş, öksürük, göğüs ağrısı ve nefes darlığına neden olabilir.
• Cilt mukormikoz, kabarcıklara veya ülserlere neden olabilir ve enfekte bölge siyaha dönebilir. Diğer semptomlar arasında ağrı, sıcaklık, kızarıklık veya yaranın etrafında şişlik bulunur.
• Gastrointestinal mukormikozis karın ağrısı, bulantı, kusma ve kanamaya neden olabilir.

Kara Mantar Hastalığı Nasıl Bulaşır?

Mantar sporlarını soluduğunuzda, bunlarla kirlenmiş bir şey yediğinizde veya cildinizdeki bir kesikten geçtiğinizde mukormikoz hastalığına yakalanabilirsiniz. Bu mantarlar çok küçüktür. Bu yüzden onları göremezsiniz veya önleyemezsiniz. Nadir de olsa insanlar hastanede, kirli tıbbi ekipman yoluyla mukormikoz hastalığına yakalanmıştır. Doğal afetlerden sonra da salgınlar görülmüştür. Örneğin, şiddetli kasırgalar büyük miktarda toprağı parçalayabilir ve mantarların havaya karışmasına neden olabilir.

Kara Mantar Hastalığının Sebepleri Nelerdir?

Birçok mantar türü mukormikozise neden olur. En yaygın olanları Rhizopus oryzae ve Rhizopus delemar'dır. Bu mantarlar özellikle toprakta, kompostta ve çürüyen yapraklarda veya odunda yaşar. Ayrıca yeterince yıkanmamış yiyecekleri de kirletebilirler. Çok kişi hastalanmadan mantarları soluyabilir veya onlarla temas edebilir. Ancak belirli sağlık sorunları yaşayan kişilerin bağışıklık sistemi bu enfeksiyonla savaşamayabilir.

Kara Mantar Hastalığının Tanısı Nasıl Konulur?

Doktor, semptomlar ve altta yatan hastalıkları araştırarak kara mantar hastalığından şüphelenebilir. Teşhis etmek için etkilenen vücut parçalarının görüntülerini alır. Vücut dokularını mantar belirtileri açısından test eder. Enfeksiyonun nerede olduğuna bağlı olarak testler şunları içerebilir:

• Görüntüleme: Göğüs röntgeni, BT taraması veya MRI yapılabilir .
• Endobronşiyal ultrason: Doktorun ince, ışıklı bir tüpe bağlı bir ultrasonla akciğerlerinizin iç kısmının resimlerini aldığı bir bronkoskopi türüdür
• Doku biyopsisi: Doktor, mukormisit belirtileri olup olmadığını görmek için mikroskop altında dokularınıza bakabilir veya laboratuvar testleriyle analiz edebilir.

Kara Mantar Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Kara mantar hastalığının tedavisi, erken teşhis ve hızlı müdahale gerektiren bir süreçtir. Mukormikoz, agresif ilerleyen ve ciddi komplikasyonlara yol açabilen bir enfeksiyon olduğundan tedavi çoğunlukla cerrahi müdahale ve ilaçların kombinasyonunu içerir. Mukormikozun ilerlemiş vakalarında enfekte dokuların çıkarılması gerekebilir. Özellikle sinüsler, gözler veya yüz kemikleri gibi bölgelerde yayılan enfeksiyonlarda mantarın sağlıklı dokulara daha fazla zarar vermesini önlemek için cerrahi müdahale şarttır. Bu ameliyatlar sırasında, enfekte olmuş dokular temizlenir. Gerektiğinde hasarlı bölgenin çıkarılmasıyla hastalığın kontrol altına alınması hedeflenir. Cerrahi müdahale, mukormikoz tedavisinde kritik bir rol oynar. Enfeksiyonun vücutta yayılmasını engellemede oldukça etkilidir.

Kara mantar hastalığı, bağışıklığı baskılanmış bireylerde sık görüldüğünden, hastanın bağışıklık sistemi güçlendirilmelidir. Hastada kontrolsüz diyabet gibi bağışıklığı zayıflatan faktörler varsa kan şekeri seviyesi kontrol altına alınmalıdır. Bağışıklık sistemini desteklemek, enfeksiyonun yayılmasını önlemede önemli bir adımdır. Ayrıca bazı vakalarda oksijen tedavisi uygulanabilir. Yüksek oksijen seviyeleri, enfeksiyonun hızını yavaşlatarak hastanın iyileşme sürecine katkıda bulunabilir.

Mukormikoz tedavisi tamamlandıktan sonra hastanın düzenli olarak doktor takibinde olması gereklidir. Enfeksiyonun nüksetme riski bulunduğundan, hastanın kan testleri, görüntüleme ve klinik kontrollerle izlenmesi önemlidir. Bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda tekrar eden enfeksiyonlar görülebileceğinden tedavi sonrası takip süreci iyileşmenin kalıcı olması açısından kritik öneme sahiptir.