Demir Eksikliği: Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

Demir eksikliği, vücutta yeterli miktarda demir minerali bulunmadığında ortaya çıkar. Bu, kırmızı kan hücrelerinin (alyuvar) sayısının azalmasına yol açar ve “kansızlık” ya da “anemi” dediğimiz bir duruma yol açar. Alyuvarların yapısında bulunan ve vücutta oksijen taşımalarını sağlayan bir protein olan “hemoglobin” yapmak için demire ihtiyaç vardır. Demir eksikliği anemisi dünyada en sık görülen anemi tipidir. 

Demir eksikliği vücudun artan demir ihtiyacının karşılanamaması ile ortaya çıkabileceği gibi alınan demirin yeteri kadar emilememesi sonucu da ortaya çıkabilir. Demir kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobinin yapı taşıdır. Demir eksikliğinin en önemli sonucu kansızlıktır (anemi).

Demir eksiklikliği nedenleri

Nedenleri üç ana gruba ayrılır:

Besinler ile yeterli demirin alınmaması (aşırı diyet kısıtlamaları, et, yeşil sebze yenmemesi gibi)
Sindirim sistemine besinlerle giren demirin emiliminin yeterli olmaması (iltihabi bağırsak hastalıkları, bariatrik cerrahi gibi geçirilmiş mide ve bağırsak ameliyatları vb.)
Kan kaybının olduğu durumlar (kadınlarda adet dönemlerinde yoğun kanamaların olması, mide kanaması, hemoroid-basur nedeni ile olan kanamalar, mide-bağırsak kanserleri gibi)

Ayrıca gebelikte vücudun demir gereksinimi artmakta olup, demir desteği verilmez ise demir eksikliği görülebilmektedir.

Vücutta Demir Eksikliğinin Belirtileri

Demir eksikliğinin gelişme hızına göre belirti ve bulguların şiddeti değişebilmektedir. Demir eksikliğinin yavaş geliştiği kimselerde belirtiler daha silik olabilmektedir. En sık görülen belirti ve bulgular şunlardır: Yorgunluk Solukluk Nefes darlığı Baş ağrısı Baş dönmesi Algılama-öğrenme performansında azalma Kalp çarpıntısı Kuru ve yıpranmış saç ve cilt Dil ve ağızda şişme ve ağrı Yutma güçlüğü Huzursuz bacaklar Kırılgan ve kaşık şeklinde tırnaklar Endişeli hissetme El-ayaklarda soğukluk Sıradışı yeme isteği (buz, toprak, kahve telvesi, cam gibi)

Demir eksikliği tedavisi

Demir içeriği zengin olan besinlerin tüketilmesine öncelik verilmelidir. Örneğin kırmızı et, tavuk eti, balık, karaciğer-dalak, yumurta, brokoli, lahana, börülce, baklagiller, tahıllar, pirinç bu besinler arasında sayılabilir. Ayrıca vücutta eksik olan demirin tamamlanması için demir içeren ilaçlar kullanılmaktadır. Genellikle ağız yolu ile vücuda alınan hap, şurup, granül şeklindeki ilaç formları kullanılmaktadır. Ağızdan ilaç alımına bağlı sindirim sistemi sorunları yaşayan, şiddetli demir eksikliği saptanan veya sindirim sisteminden demir emilimi düşük olan hastalarda hekimin de gerekli görmesi durumunda damar yolu ile demir tedavi yapılabilir. Hastanın birkaç ay aralıklar ile muayeneleri ve tetkikleri tekrar edilirerek tedavinin süresi ve dozu belirlenmektedir.

Demir eksikliği tedavi edilmezse ne gibi hastalıklara yol açar? 

Fiziksel ve zihinsel performansın azalması, kansızlığın ileri derecede olduğu hastalarda kalp spazmı veya kalp krizi riskinin artması, kronik akciğer sorunu olan hastalarda nefes darlığında artış, yutma güçlüğü, tırnaklarda şekil bozuklukları (kaşık şeklinde tırnak), çabuk üşüme, psikiyatrik sorunlarda artış gibi durumlar gelişebilir. 

Hangi hastalıklar demir eksikliğine yol açar?

Bağırsaklardan demir emilimini bozan hastalıklar (Çölyak hastalığı, Ülseratif kolit, Crohn hastalığı, Mide bypass ameliyatı gibi), vücuttan kan kaybına yol açan hastalıklar (mide veya oniki parmak bağırsak (duodenum) ülseri, kolon polipleri, rahimdeki myomlar gibi), böbrek yetmezliği, kalp yetmezliği durumlarında demir eksikliği gelişebilir. 

Demir eksikliği önlenebilir mi? Belli bir beslenme şekli veya yaşam tarzı önerir misiniz? 

Demir eksikliği gelişimini önlemek için dengeli, demir ve C vitamini içeriği yüksek gıdalar ile beslenme planlanmalıdır. Tekrarlayan burun kanaması, dışkılama esnasında veya sonrasında kanama, idrarda kanama, kadınlarda aşırı adet kanamaları, gebelik, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği gibi durumların varlığında doktora müracaat edilerek nedene yönelik etkin tedavilerin başlanması demir eksikliği gelişimini veya mevcut demir eksikliğinin vücutta bir soruna neden olmadan tedavi edilmesini sağlayacaktır.

Demir eksikliği anemisi hangi hastalıklarla karışır?

Demir eksikliği anemisi en sıklıkla Akdeniz anemisi (talasemi) ile karışır. Kronik böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları ve kanserler de kansızlık yaparlar. Demir eksikliği tedavisine rağmen kan değerleri yükselmeyen hastalarda Akdeniz anemisi taşıyıcılığı akla gelebilir. Bu durumda hekimler hemoglobin elektroforezi yaptırırlar. Demir eksikliği olan hastalarda beraberinde Akdeniz anemisi olabilir. Bu durumda hastanın önce demir eksikliği tedavi edilir. Daha sonra hemoglobin elektroforezi bakılır. Akdeniz anemisi taşıyıcılarının hemoglobin değerleri 9-10 mg arasındadır. 