Sedimantasyon: Nedir, Düşüklüğü, Yüksekliği ve Tedavisi

Günümüzde sağlık teknolojileri gittikçe gelişmekte ve buna bağlı olarak hastalıkların teşhis ve tedavisi de kolaylaşmaktadır. Farklı hastalıkların teşhisinde kan testi doktorlar tarafından istenen oldukça yaygın kullanılan bir yöntemdir. Sedimantasyon özellikle vücutta enfeksiyon varlığından şüphelenildiğinde istenilen bir kan testidir. Bunun yanı sıra bazı kanser türleri, anemi (kansızlık), kalp ve damar hastalıkları, diyabet (şeker hastalığı), böbrek hastalığı ve tiroid hastalığı gibi bazı hastalıkların teşhisinde de sedimantasyon değerleri tanı koymada önemlidir.

Sedimantasyon, vücutta enfeksiyon varlığını ortaya çıkaran bir kan testidir. Genel hijyene dikkat edilmemesi, düzensiz beslenme alışkanlıkları, zayıf bağışıklık sistemi, bulaşıcı hastalığı olan kişilerle temas ve önerilen aşıların doğru zamanda yapılmaması vücutta enfeksiyona neden olur. Enfeksiyon vücutta ağrı, şişlik, kızarıklık ve ısı artışına neden olur. Ayrıca karaciğer enzimlerinde artış veya azalma gözlemlenir. Enfeksiyon oluşan bireylerde bunun sonucunda iştahsızlık, halsizlik ve vücut ısısında artma meydana gelir.  

Siz de sedimantasyon nedir? Sedimantasyon değeri kaç olmalı? Sedimantasyon düşüklüğü nasıl tedavi edilir? Sedimantasyon yüksekliği tedavisi nasıl yapılır? gibi soruların cevaplarını merak ediyorsanız yazının devamını okuyabilirsiniz. 

Sedimantasyon Nedir?

Sedimantasyon oranı veya eritrosit sedimentasyon hızı (ESR), vücuttaki enflamatuar aktiviteyi ortaya çıkarabilen bir kan testidir. Bir test tüpüne alınan kan yardımıyla sedimantasyon değerine ulaşılır. Bu kan testinde kırmızı kan hücrelerinin test tüpünün dibine ne kadar hızlı çöktüğüne bakılır. Test tüpüne ne kadar yüksek yerleşim varsa vücutta o kadar yüksek iltihap vardır.  Sedimantasyon hızı testi veya sed hızı testi olarak da adlandırılan ESR testi, belirli bir durumu teşhis etmez ancak, vücutta iltihap olup olmadığını ve hangi ek testlerin gerekli olabileceğinin belirlenmesine yardımcı olur. Sedimantasyon değeri bazı otoimmün hastalıkların gidişatını takip etmek için de kullanılır. Bu hastalıklardan bazıları şu şekildedir: 

• Arterit: Atardamar duvarının iltihaplanması. 

• Romatoid Artrit: Eklemlerin iltihaplanması. 

• Sistemik Lupus Eritematozus (Kelebek Hastalığı): Birden çok organı aynı anda etkileyen romatizmal hastalık. 

• Kanser: Hücrelerin kontrol dışı bölünüp çoğalması sonucu oluşan hastalık. 

Hangi Durumlarda Sedimantasyon Testi İstenir?

Mevcut otoimmün hastalıkların gidişatının takip edilmesinde sedimantasyon testi kullanılır. Ayrıca yaşanan bazı semptomlar sonucunda hekiminiz tarafından sedimantasyon testi istenebilir. Sabahları uzun süren (30 dakikadan fazla) eklem ağrısı, görme durumunda oluşan değişiklikler, şakaklarda ağrı, ani kilo kaybı, boyun ve pelviste ağrı, sindirim sisteminde yaşanan problemler, ishal, dışkıda kan ve karın ağrısı semptomlarının tek başına veya bir arada bulunması durumunda doktor tarafından sedimantasyon testi istenebilir.  

Kullanılan bazı ilaçlar (steroidler, nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar ve statinler) sedimantasyon değerini etkileyebilir. Sedimantasyon testinden önce kullanılan ilaçları doktora bildirmek gerekir. Bazı durumlarda ilaç kullanımına bir süre ara verdikten sonra kan değerlerine bakılması istenebilir.  

Sedimantasyon Değeri Kaç Olmalı?

Sedimantasyon değeri yaşa ve cinsiyete göre farklılıklar gösterir. Ayrıca kullanılan ilaçlar, hamilelik, açlık tokluk durumu, anemi (kansızlık), kadınlarda adet dönemi ve hiperkolesterolemi (kolesterol yüksekliği) gibi bazı durumlar da sedimantasyon değerini etkilemektedir.  

Kadınlar erkeklere oranla daha yüksek sedimantasyon değerine sahiptir. Kadınlarda elli yaş altında saatte 0 ile 20 mm arasındaki değerler normal kabul edilirken, elli yaş üstünde saatte 0 ile 30 mm arası değerler normal kabul edilir. Elli yaş altı erkeklerde saatte 0 ile 15 mm, elli yaş üstü erkeklerde ise 0 ile 20 mm arasındaki değerler normal sedimantasyon değerini gösterir. Çocuklarda ise sedimantasyon değer aralıkları yetişkinlerden farklıdır. Saatte 0 ile 10 mm arası değerler çocuklar için normal kabul edilir. 

Sedimantasyon değeri ne kadar yüksekse vücutta iltihap olma olasılığı da o kadar yüksektir. Ayrıca saatte 100 mm’ den yüksek olan sedimantasyon testi sonuçları kanser, diyabet ve kardiyovasküler hastalıkları işaret edebilir.  

Sedimantasyon Düşüklüğü Nedir?

Sedimantasyon değeri vücutta bulunan iltihabı gösteren bir değerdir. Sedimantasyon değerinin düşük olması (0’a yakın değerler anormal kabul edilir) vücutta iltihabın olmadığını gösterir. Ancak ilaç (kinin, salisilatlar, yüksek doz steroidler) kullanımına bağlı veya bazı hastalıkların vücuda olan etkisi sonucunda da sedimantasyon değeri düşebilir. Sedimantasyon değerini düşüren durumlardan bazıları şu şekildedir: 

• Konjestif kalp yetmezliği 

• Düşük plazma proteini 

• Yüksek beyaz kan hücresi sayısı olan lökositoz  

• Polisitemia vera (kemik iliği bozukluğu) 

• Orak hücreli anemi (kırmızı kan hücrelerini etkileyen hastalık) 

 

Hastalıklara bağlı olan sedimantasyon değeri düşüklüğünde temel amaç hastalığın tedavi edilmesidir. 

Sedimantasyon Yüksekliği Nedir?

Sedimantasyon değerinin kadın, erkek ve çocuklarda normal değer aralıklarından fazla olması sedimantasyon yüksekliğidir. Kullanılan bazı ilaçlar (dekstran, teofilin, metil dopa, metiserjit, penisilamin, vitamin A, triflo peridol, doğum kontrol hapları) ve bazı hastalıklar sedimantasyon değerinin normalden yüksek çıkmasına neden olabilir. Ayrıca vücutta oluşan enfeksiyon sonucunda da sedimantasyon değeri yükselir. Sedimantasyon değerini yükselten bazı durumlar şu şekildedir: 

• Sistemik ve lokalize inflamatuar ve enfeksiyöz hastalıklar (lokal veya yaygın enfeksiyon) 

• Doku yaralanması veya iskemi (dokuya kan eksikliği) 

• Travma 

• Bazı lenfoma türleri ve multipl miyelom dahil olmak üzere belirli kanser türleri 

• Yaşlılık 

• Gebelik 

• Anemi 

• Böbrek hastalığı 

• Diyabet 

• Kalp hastalığı 

• Kan ve damar hastalıkları 

• Kan damarı iltihabı (vaskülit) 

• Şişmanlık 

• Tiroid hastalığı 

Sedimantasyon Değerini Yükselten Otoimmün Hastalıklar

Sedimantasyon değeri lupus, romatoid artrit dahil olmak üzere bazı artrit türleri, temporal arterit ( temporal arterin iltihaplandığı veya hasar gördüğü bir durum), kas ve eklem ağrısına neden olan polimiyalji romatika, kandaki protein fibrinojeninin çok fazla olduğu hiperfibrinojenemi, alerjik veya nekrotizan vaskülit gibi otoimmün hastalıklar sonucunda yükselebilir. 

Enfeksiyonun Sedimantasyon Değerine Etkisi

Kemik enfeksiyonu, miyokardite (kalp kasını etkiler), perikardite (kalbin etrafındaki dokuyu veya perikardı etkiler) ve endokardite (kalp kapakçıklarını da içerebilen kalp zarını etkiler) neden olan kalp enfeksiyonları, romatizmal ateş, cilt enfeksiyonu, sistemik enfeksiyonlar, tüberküloz (verem) gibi bazı enfeksiyon türleri sedimantasyon değerinin normalden yüksek çıkmasına neden olur.  

Sedimantasyon Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Sedimantasyon yüksekliğinde ilk olarak altta yatan sebep bulunur. Sonraki aşamada amaç değer yüksekliğine sebep olan hastalığı tedavi etmektir.  

Sedimantasyon yüksekliği çoğunlukla vücutta var olan bir enfeksiyonun sonucudur. Vücutta enfeksiyon oluşumunu önlemek ve var olan enfeksiyonu tedavi etmek sedimantasyon değerini düşürmede oldukça etkilidir. Genel hijyene dikkat etmek, doğru beslenme alışkanlıklarıyla bağışıklık sistemini güçlü tutmak, bulaşıcı hastalığı olan kişilerle yakın temasta bulunmamak, ve gereken dönemlerde uygun görülen aşıları yaptırmak vücudu enfeksiyona karşı korur dolayısıyla da sedimantasyon değerinin yükselmesini önler.  

 

Enfeksiyon sonucunda sedimantasyon değeri yükselebileceği gibi kanser gibi önemli hastalıklar sonucunda da sedimantasyon değerleri olması gereken aralıktan fazla olabilir. Rutin hastane kontrollerine gitmek ve hekim önerisi ile istenilen tetkikleri yaptırmak hastalıkların oluşmasını önler iken var olan hastalıkların erken evrede tedavisi için de oldukça önemlidir.  

Eğer siz de sedimantasyon yüksekliğinin belirtilerinden birini veya sedimantasyon yüksekliğine neden olabilecek herhangi bir rahatsızlık yaşadığınızı düşünüyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurarak bir uzman tarafından muayene olabilirsiniz. Doktorunuzun önerdiği tetkikleri yaptırarak hastalık oluşmasını önleyebilir veya var olan hastalıkların erken teşhis ve tedavi edilmesini sağlayarak sağlık durumunuzu koruyabilirsiniz.