Ferritin: Nedir, Yüksekliği ve Düşüklüğünün Belirtileri ve Tedavisi

Ferritin, vücutta önemli fonksiyonlara sahip olan demir mineralinin depolanmasını ve salınımını kontrol eden bir protein kompleksidir. Demir depolanabilir olduğu için azlığı veya fazlalığı vücuttaki demir miktarını gösterir. Tam kan sayımı olarak da bilinen kan tahliline ek olarak ilk bakılan değerlerden biridir. Çünkü kandaki demir miktarı hücrelere oksijen taşınması ve hücrelerdeki atık karbondioksitin akciğerlere taşınmasında önemli yere sahiptir. Hücrelerin canlılığını koruması ve hücresel fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için demir mineraline ihtiyaç duyulur. Ferritin eksikliği halsizlikten başlayan ve anemi oluşumuna kadar giden önemli sağlık sorunlarına neden olabilir.

Ferritin Nedir?

Kırmızı kan hücreleri olarak adlandırılan eritrositlerin hücrelere oksijen taşıyabilmesi için demir mineraline bağlı olması gerekir. Demirin bağlı olduğu oksijen ve karbondioksit taşınmasını sağlayan bu proteine hemoglobin denir. Yeterli miktarda demirin bağlanmasını sağlayan ise ferritin proteinidir. Ferritin proteini, bağışıklık sisteminin retiküloendotelyal adındaki hücreleri ve karaciğerin hepatosit hücreleri tarafından oluşturulur. Ferritin, besinlerdeki demirin çözünmesini, depo edilmesini ve gerekli miktarda vücuda salınmasını sağlar. Ferritin, transferrin adlı protein ile birleşerek ihtiyaç duyulan demiri vücutta ilgili yerlere ulaştırır. Bu sebeple vücuttaki demir miktarının tespiti için ferritin değerine bakılır. Ferritinin düşüklüğü, vücut için gerekli demirin temin edilemediği anlamına gelir. Vücudun ihtiyaç duyduğu demir karşılanmadığında ise hücreler, oksijensiz kalarak işlevini kaybetmeye başlar. Bu durum, vücutta önemli semptomlar görülmesine neden olur. Ferritin değeri düşüklüğünde olduğu gibi yüksekliğinde de vücutta önemli semptomlar oluşur. Bu sebeple belirli aralıklarla kan tahlili yaptırarak vücuttaki eksikliği tespit edilip uygun tedaviyle eksiklik giderilebilir. 

Ferritin Düşüklüğü Nedir?

Sıklıkla bakılan önemli değerlerden biri olan ferritin miktarının düşüklüğü demir mineralinin azlığını gösterir. Demir azlığında hücrelerin ihtiyaç duyduğu oksijen karşılanamadığı için hücreler işlevini tam olarak yerine getiremez. Ferritin düşüklüğü, hücrelerin fonksiyon bozukluğuna ve hücre ölümlerine neden olacağı için ciltte, saçta ve tırnaklarda yıpranmalar görülür. Ferritin değerinin kadınlarda erkeklere göre bir miktar daha düşük olması normal kabul edilir. Erkeklerde olması gereken ferritin değeri mililitrede 20 ile 500 nanogram aralığındayken kadınlarda ise mililitrede 20 ila 200 nanogram aralığında olması yeterlidir. 

Ferritin Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

Ferritin düşüklüğü, dolayısıyla demir eksikliği başta halsizlik olmak üzere tüm vücudu etkileyen rahatsızlıklara neden olabilir. Ferritin eksikliğinde başta cilt, saç ve tırnaklar olmak üzere vücutta pek çok doku üzerinde olumsuzluklar oluşur. Ferritin düşüklüğünde en sık görülen belirtiler şöyle sıralanabilir: 

• Halsizlik ve yorgunluk 

• Baş dönmesi 

• İştahsızlık 

• Nefes darlığı 

• Soluk cilt rengi 

• Saçların yıpranması ve dökülmesi 

• Tırnaklarda zayıflık ve yıpranma 

• El ve ayaklarda uyuşma ve üşüme 

• Unutkanlık 

• Odaklanma sorunu 

• Sinirli olma 

• Baş ağrısı 

• Kulak çınlaması 

Ferritin Düşüklüğü Nedenleri Nelerdir?

Vücut için önemli yere sahip olan ferritinin düşüklüğü genetik, kişisel ve çevresel olmak üzere farklı faktörlere bağlıdır. Ferritin düşüklüğüne neden olan genetik faktörlerden bazıları; çölyak hastalığı, demir emilimini etkileyen mide bağırsak hastalıkları ve genetik kökenli bazı kronik hastalıklardır. Kişinin yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıklarının da ferritin düşüklüğünde önemli yeri bulunur. Düzensiz ve sağlıksız beslenme, çok fazla kahve ve çay tüketme, işlem görmüş gıdalar kullanmak ve sık hamilelik yaşamak ferritin düşüklüğüne neden olan kişisel etkenlerdir. Ayrıca uzun süren bir adet dönemi ve yaşanan kazalar ve yaralanmalar sonucunda meydana gelen kanamalar da ferritin değerini düşürür. Ferritin düşüklüğü nedenleri şöyle sınıflandırılabilir: 

• Beslenme alışkanlıkları 

• Yaşam tarzı 

• Kanamaya neden olan durumlar 

• Genetik hastalıklar 

• Emilim bozuklukları 

• Gebelik 

Ferritin Düşüklüğü Tedavisi Nasıl Olur?

Ferritin düşüklüğü belirtileri kendini gösterdiğinde doktor tarafından kan tahlili istenir. Kan tahlili sonucunda ferritin düşüklüğü görüldüğünde ise ilk akla yakın zamanda bir kanama sorunu yaşanıp yaşanmadığı gelir. Geçirilen bir kaza, bir yaralanma sonucu veya zorlu bir adet dönemi sonrasında ferritin değeri düşebilir. Ferritin değerini düşürecek bir kanama yaşanmadıysa düşüklüğe neden olabilecek diğer sebepler araştırılır. Sebep tespit edildikten sonra sebebe yönelik tedavi uygulanarak değer yükseltilir. Ferritin düşüklüğünde demir takviyeleri kullanmak, kırmızı et gibi demir içeren besinlerin tüketimini artırmak, demir emilimini zayıflatan fazla çay, kahve ve sigara tüketimi gibi alışkanlıklardan uzak durmak gerekir. Ferritin düşüklüğünde doktorların reçete ettiği demir ilaçları kullanılırken bir kaç saat süreyle süt ve süt ürünleri tüketilmemesi gerekir. Çünkü kalsiyum, magnezyum gibi mineraller demir emilimini azaltır. 

Ferritin Yüksekliği Nedir?

Vücuttaki demir deposu miktarını gösteren ferritin değeri mililitrede 500 nanogramı geçtiğinde yükseldiği anlamına gelir (3). Yüksek ferritin düzeyleri çoğunlukla bir enfeksiyon, inflamasyon, tip 2 diyabet, metabolik sendrom ya da malign (kötü huylu) hastalıkları işaret eder. Ferritin değeri yükseldiğinde genellikle demir deposu olması gerekenden daha fazla doludur ve göğüs sıkışması, kalp çarpıntısı gibi önemli rahatsızlıklar oluşturabilir. Ferritin yüksekliği demir deposundaki artıştan kaynaklanıyorsa demir alımından kaçınmak ve demir emilimini azaltan önlemler almak gerekir. Bazı kanser türleri, hemokromatoz gibi demir emilimini artıran hastalıklar, porfiri bozuklukları gibi demirin kullanılmasını azaltan hastalıklar ferritin değerinin yükselmesine neden olur. 

Ferritin Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Vücuttaki depolanan demir miktarını gösteren ferritin değerinin düşüklüğünde pek çok sağlık sorunu yaşandığı gibi yüksekliğinde de hayati semptomlar oluşabilir. Düşüklüğünde hücre ölümlerine bağlı birçok dokuda yıpranma görülürken yüksekliğinde ise oksijen fazlalığından kaynaklı sorunlar görülebilir. Vücutta fazla demir depolanmasına bağlı gelişebilen ferritin yüksekliğinde görülen başlıca belirtiler şöyle listelenebilir: 

• Göğüs bölgesinde ağrı 

• Çarpıntı 

• Eklem ağrıları 

• Kilo kaybı 

• Karın ağrısı 

• Canlı bir cilt rengi 

• Cinsel isteksizlik 

Ferritin Yüksekliği Neden Olur?

Karaciğer, demirin en çok depolandığı yerlerden biri olduğu için birçok karaciğer hastalığı ve alkolizm, ferritin yüksekliğinin başlıca sebepleri arasında yer alır. Ayrıca demir emilimini artıran hastalıklar, demir metabolizmasını bozan genetik bozukluklar ve demirin olması gerektiği şekilde kullanılmasını engelleyen hastalıklar da ferritin yüksekliğine neden olur. Ferritin yüksekliğine neden olan durumlar şöyle sıralanabilir: 

• Hemokromatoz 

• Romatoid artrit 

• Kronik inflamatuar bozukluklar A

• Karaciğer hastalığı 

• Hipertiroidizm 

• Tip 2 Diyabet Hastalığı 

• Porfiri bozuklukları 

• Lösemi 

• Hepatit C 

• Hodgkin lenfoması 

• Çoklu kan nakli 

• Fazla miktarda demir takviyesi kullanmak 

Ferritin Yüksekliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ferritin yüksekliğinin tedavisi için öncelikle yüksekliğe sebep olan durumun doğru tespit edilmesi gerekir. Ferritin yüksekliğine neden olan bir hastalıksa önce bu hastalığın tedavisi gerçekleştirilir, sonrasında ise ferritin değeri normale dönecektir. Yüksekliğin nedeni hastalık harici bir durum olduğunda ise demir emilimini düşüren önlemler alınabilir. Kalsiyum, magnezyum ve çinko minerallerinin alımını artırmak, uzun süren fiziksel egzersizler yapmak ve kahve çay tüketimini artırmak demir emilimini azaltır. Ferritin yüksekliği sorunu yaşandığında eğer kullanılıyorsa bir süre demir takviyelerine ara verilir ve kan bağışı yapılabilir. Tüm bu önlemler ferritin düzeyini düşürmeye yeterli olmazsa doktor tarafından ferritin düşürücü ilaç tedavisi uygulanır. Düzenli takip sonucu ferritin değerleri olması gereken aralığa geldiğinde ilaçlar bırakılır. 

Ferritin değeri düşüklüğünde veya yüksekliğinde görülen belirtilere sahipseniz en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna giderek kan tahlili yaptırmalısınız. Böylece ferritin değerinizi öğrenebilir ve doktor kontrolünde uygun tedaviye başlayabilirsiniz.