Hemoglobin (HGB): Düşüklüğü ve Yüksekliği Nedir?

Hemoglobin (HGB), kırmızı kan hücrelerinde yer alan bir protein türüdür ve hemen her kan testinde düzeyi araştırılan parametrelerden bir tanesidir. Genellikle kan sayımı veya hemogram olarak adlandırılan bir grup kan testinin içerisinde yer alan hemoglobin anemi (kansızlık) başta olmak üzere pek çok sağlık sorununun araştırılmasında kullanılabilir. Hemoglobin seviyesinin olması gereken değer aralıkları dahilinde bulunması sağlık açısından önemlidir. Herhangi bir nedenle hemoglobin düşüklüğü veya yüksekliği tespit edildiğinde bu durumun nedeni mutlaka araştırılmalı ve gerekli tedaviler başlatılmalıdır.

HGB Nedir?

Hemoglobin vücutta kırmızı kan hücrelerinin içerisinde bulunan ve kana kırmızı rengini veren maddedir. Yapısında demir minerali yer alan hemoglobinin görevi vücudun doku ve organlarına kan yoluyla oksijen taşınmasını sağlamak, aynı zamanda bu doku ve organlarda biriken karbondioksiti ise akciğerlere yeniden ulaştırmaktır. Yapısında yoğun şekilde demir bulunduran hemoglobin, demir eksikliğine bağlı olarak hızlı bir şekilde düşüş gösterebilir. Hemoglobin seviyesinin kandaki düşüklüğü genellikle anemiye işaret etmekle birlikte yüksek bulunması ise bir grup ciddi hastalığın belirtisi olabilir. Vücutta sahip olduğu kilit görevler nedeniyle hemoglobin miktarı her türlü sağlık taramasında mutlaka araştırılır. Basit bir kan testi ile hemoglobin ve diğer kan sayımı ölçümlerini bir arada gerçekleştirmek mümkündür. 

HGB Düşüklüğü Nedir?

Hemoglobin seviyesindeki düşüklük, genellikle kişide anemi (kansızlık) olduğunun göstergesidir. Normal şartlarda sağlıklı bireyler göz önünde bulundurulduğunda; 

• Erkeklerde 13,5 g/dL, 

• Kadınlarda 12 g/dL, 

• Çocuklarda 11 g/dL, 

• Hamilelerde ise 10 g/dL’nin altındaki HGB değeri, hemoglobin düşüklüğü olarak değerlendirilir. 

Bunlar ortalama değerler olmakla birlikte laboratuvar koşullarına göre referans değerler bir miktar değişebildiğinden kan testinin yapıldığı merkezin referans aralıklarının dikkate alınması daha doğru olacaktır. Çeşitli nedenlerle hemoglobin seviyesi düşerek kansızlık gelişebilir. Bu nedenle hemoglobin düşüklüğünde daha ileri tanı testlerine başvurularak aneminin türü mutlaka belirlenmelidir. 

HGB Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir? 

Hemoglobin düşüklüğünde doku ve organlara taşınan oksijen azaldığından birtakım olumsuz semptomlar görülebilir. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir: 

• Çabuk yorulma 

• Nefes darlığı 

• İstemsiz kilo kaybı 

• Baş dönmesi 

• Hızlı ve düzensiz kalp atışları, nabzın kulaklarda yoğun şekilde hissedilmesi 

• El ve ayaklarda üşüme, uyuşma gibi sorunlar 

• Ciltte sarı veya soluk görünüm 

• Baş ve göğüs ağrısı 

Yukarıdakilere benzer semptomlarınız var ise en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız tavsiye edilmektedir. 
 

HGB Düşüklüğü Nedenleri Nelerdir? 

Hemoglobin düzeyindeki düşüş çok büyük olasılıkla kansızlıktan (anemi) kaynaklanır. HGB düzeyinde düşüşe yol açabilen durumlar arasında şunlar yer alabilir: 

• Demir eksikliği anemisi 

• Vitamin eksikliği anemileri (B12 vitamini veya folik asit eksikliği) 

• Gebeliğe bağlı anemi 

• Ailesel akdeniz anemisi (talasemi) 

• Bağışıklık sisteminin otoimmün etkisiyle gelişen aplastik anemiler 

• Kırmızı kan hücrelerinin kan dolaşımında veya dalakta parçalanmasıyla gelişen hemolitik anemiler 

• Hemoglobin proteininin genetik olarak anormal yapıda olduğu orak hücreli anemi 

• Kanser tedavisi için uygulanan kemoterapiler 

• Akut kan kaybı 

• Sepsis 

• Böbrek hastalıkları 

• Lösemi, lenfoma veya multipl myelom gibi kan hücresi üretimini olumsuz etkileyen hastalıklar 

• Diğer kronik hastalıklar 

• Kullanılan bazı ilaçlar 

• Dengesiz ve sağlıksız beslenme 

• Tütün ürünlerinin yoğun kullanımı 

Bu nedenlerin haricinde yeni doğmuş bebeklerde doğum sonrası 6-8. haftalarda anemi gelişimi görülebilir. Bu durum genellikle doğumda var olan kırmızı kan hücrelerinin tükenmesinden kaynaklanır. Bu durum farklı bir hastalık söz konusu olmadığında genellikle normal olarak kabul edilir ve geçicidir. 
 

HGB Düşüklüğü Tedavisi Nasıl Olur? 

Hemoglobin düşüklüğünde tedavi, altta yatan nedene veya aneminin gelişim türüne bağlı olarak şekillendirilir. Demir, B12 vitamini veya folik asit eksikliğinden kaynaklı gelişen anemilerde beslenme düzeni planlanmalı, ek olarak vitamin veya mineral takviyelerine başvurulmalıdır. Farklı hastalıklara bağlı olarak gelişen hemoglobin düşüşlerinde bu hastalığa yönelik olarak uygulanan tedaviler hemoglobin düzeyinin de kontrol altına alınmasına yardımcı olacaktır. İlaç kullanımına bağlı gelişen anemilerde ise alternatif ilaçlara yönelmek gerekebilir. Akut kan kaybı, talasemi gibi bazı durumlarda şiddetli HGB düşüklüğü geliştiğinde kan nakline ihtiyaç duyulabilir. Orak hücre anemisi gibi bazı durumlarda ise kök hücre nakli gibi alternatif tedavi yöntemleri gündeme gelebilir. Tedavi edilmeyen anemiler kalp hastalıkları, huzursuz bacak sendromu ve hatta organ yetmezliklerine varan ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle hemoglobin düşüklüğü mutlaka takip ve tedavi gerektirir. 

HGB Yüksekliği Nedir?

HGB düşüklüğü çok daha yaygın görülen bir sorun olmakla birlikte bazı durumlarda HGB seviyelerinin normalden daha yüksek olduğu da görülebilir. Sağlıklı bireyler arasında; 

• Erkeklerde 18 g/dL, 

• Kadınlarda 15 g/dL, 

• Çocuklarda yaşa bağlı olarak değişebilmekle birlikte ortalama 16 g/dL’nin üzerinde tespit edilen HGB değeri hemoglobin yüksekliği olarak tanımlanabilir. 

Bazı durumlarda hemoglobin seviyesinde üst sınıra çok yakın olan yükseklikler tıbbi açıdan bir anlam ifade etmeyebilir. Ancak belirgin yükseklikler veya sürekli devam eden HGB yüksekliği ileri araştırma gerektirir. 
 

HGB Yüksekliği Belirtileri Nelerdir? 

Hemoglobin yüksekliği çok şiddetli olduğu durumlarda çeşitli semptomlarla kendini gösterebilir. Bunlar arasında şunlara yer verilebilir: 

• İstemsiz kilo kaybı 

• Ciltte kaşıntı 

• Eklemlerde ağrı ve şişlikler 

• Halsizlik 

• Gözlerde sararma 

• Aşırı terleme ve sıcak basması 

• Baş ağrısı ve baş dönmesi 

İnsanlarda hemoglobin değerinin yüksek olması, düşük olmasına göre daha az görüldüğünden mutlaka inceleme gerektirmektedir. 
 

HGB Yüksekliği Nedenleri Nelerdir? 

Hemoglobin yüksekliği, nadir görülen bir genetik hastalık olan polisitemiyi işaret edebilir. Bu hastalık kemik iliğinden çok fazla kırmızı kan hücresi üretimine neden olan doğumsal bir sorundur. Polisitemi hastalarında kan normalden çok daha yoğun bir yapıda olduğundan pıhtılaşmaya bağlı olarak kalp krizi ve felç riskleri söz konusudur. Bu nedenle ömür boyu takip ve tedavi gerekir. Bunun haricinde hemoglobin yüksekliğinin olası diğer nedenleri arasında şunlardan söz edilebilir: 

• Vücutta sıvı kaybı (dehidrasyon) 

• Kalp ve akciğer hastalıkları 

• Yüksek irtifada yaşamak 

• Ciddi yanıklar 

• Aşırı kusma veya ishal 

• Çok yoğun fiziksel aktivite 

• Aşırı sigara veya diğer tütün mamulleri kullanımı 

• Steroidler veya performans artırma amacıyla kullanılan bazı ilaçlar 

• Böbrek tümörleri 

• Kemik iliğine ilişkin hastalıklar 

• Oksijen yetersizliği 

Hemoglobin değerinin normalden yüksek olması mutlaka bir tedavi süreci gerektireceğinden, en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız son derece önemlidir. 
 

HGB Yüksekliği Tedavisi Nasıl Olur? 

Hemoglobin yüksekliği bulunan hastalarda polisitemi hastalığının teşhis edilmiş olması yaşam boyu sürekli tekrarlayan kan sayımları ve ek taramaları gerektirir. Kan sulandırıcı ilaçların kullanımı genellikle tedavi sürecinde sürekli olarak yer alır. Bunun haricinde hemoglobin düzeyinin belirgin şekilde arttığı durumlarda tedavi planının değiştirilmesi gerekebilir. Yanıklar, şiddetli ishal ya da kusma gibi durumlarda gelişen sıvı kaybına bağlı ortaya çıkan hemoglobin yükselmeleri genellikle akut ve geçicidir. Bu durumlarda kaybedilen sıvının bir an önce yerine konulması hem hemoglobin yüksekliğini hem de dehidrasyonun yol açabileceği diğer ciddi sağlık sorunlarını önlemenin en etkili yoludur. Böbrek tümörleri, kemik iliği hastalıkları gibi nedenlere bağlı olarak hemoglobin seviyesinin yükselmesi ise bu hastalıklara yönelik uygulanan tedavi protokolleri kapsamında değerlendirilir. Sınırda yükseklik olarak değerlendirilen hafif yüksekliklerde ise geçici ve basit nedenler söz konusu olabildiğinden herhangi bir müdahaleye ihtiyaç duyulmadan belirli bir süre sonraya tekrar kan testi randevusu verilebilir. Özetle altta yatan sorunun tespit edilmesi, tedavinin nasıl şekillendirileceğinin belirlenmesinde temel aşamayı oluşturur. 

Eğer siz de kan testinizde hemoglobin değerinin düşük veya yüksek olduğunu gördüyseniz doktorunuza danışarak bu durumun nedenleri hakkında bilgi alabilir, detaylı muayene ve tetkiklerinizi yaptırarak daha sağlıklı bir şekilde yaşamınızı sürdürebilirsiniz.