Beyin Kanseri: Nedir, Belirtileri, Tanı ve Tedavisi

Beyin kanseri, beyinde ortaya çıkan kötü huylu tümör hücrelerinin hızlı ve kontrolsüz şekilde çoğalması ve büyümesidir. Beyin kanserine neden olan hücreler, kendi kendini yenileme özelliğine sahiptir. Beyin tümörleri, hipofiz ve epifiz bezinde, beyin yüzeyindeki zarda ve sinirlerde ortaya çıkabilir. Vücudun diğer yerlerinde ortaya çıkan ve yayılarak beyni etkileyen ikincil tümörler, beyinde direkt ortaya çıkan birincil beyin tümörlerinden daha yaygındır. En yaygın görülen beyin kanseri vakaları ikincil beyin tümörlerinden kaynaklanır. 2022 yılında dünya genelinde yaşları ortalaması 59 olan 1.900'den fazla kişiye beyin kanseri tanısı konulduğu bilinmektedir.

Beyin Kanseri Nedir?

Beyinde meydana gelen tümörler, anormal çoğalan hücre yığınıdır ve beyin işlevlerini olumsuz yönde etkiler. Yumru şeklindeki tümörler, iyi ya da kötü huylu olabilir. Vücudun diğer kısımlarına yayılmayan ve yavaş büyüyen tümörler, iyi huyludur ve iyi huylu tümörler kanserli değildir. Kötü huylu tümörler kanserli hücrelerdir, hızlı çoğalır ve acil tedavi gerektirir. Bunlar, beyin ve vücudun diğer bölgelerine yayılma eğilimi gösterir. 

Beyin kanserleri, yaygın görülen bir durum değildir. Özellikle direkt beyinde oluşan ve vücuda dağılmayan beyin kanserleri, nadir görülür. Yaygın görülen beyin kanserleri, vücudun farklı bir bölgesinde oluşan ve yayılarak beyne ulaşan kanserler nedeniyle meydana gelir. Kanserlerin metastaz yoluyla yayılım göstermesi sık görülür ve bunlar ikincil tümörlere neden olur. 

Beyin Kanseri Neden Olur?

Beyin kanserleri dahil kanserler için çeşitli risk faktörleri tanımlanmıştır. Genetik ve çevresel koşullar sıklıkla kanser gelişimini tetiklese de beyin kanseri için bu faktörlerin etkisi diğer kanserlere göre daha az netlik kazanmıştır. Başlıca beyin kanseri riskini arttıran faktörler şunları içerebilir: 

• Cinsiyet 

• Yaşın ilerlemesi 

• Genetik bağlantılar ve aile geçmişi 

• Kimyasal maruziyet 

• Önceden alınan radyasyon tedavisi 

Beyin Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Beyin kanseri belirtileri, tümörün konumuna ve büyüklüğüne bağlıdır. Belirtiler, aynı zamanda tümörün ne kadar hızlı büyüdüğünü gösteren derecelere de bağlıdır. Kanser oluşturmayan iyi huylu beyin tümörleri, daha yavaş gelişen belirtiler verir. Bu belirtiler ilk başta fark edilmeyecek kadar önemsiz veya küçük olabilir. Bunun yanı sıra belirtiler, aylar ve hatta yıllar içinde kötüleşebilir. Kansere neden olan beyin tümörleri, kötü huylu tümörlerdir. Bunlar hızla kötüleşen semptomlara neden olur. Bu semptomlar, sıklıkla aniden ortaya çıkar ve günler veya haftalar içinde kötüleşir. Beyin tümörünün başlıca belirtileri şunları içerebilir: 

• Sık ve şiddetli baş ağrıları 

• Kafada basınç hissi 

• Mide bulantısı ve kusma 

• Baş dönmesi ve denge sorunu 

• Görme, işitme, koku veya tat almada bozulma 

• Hafıza sorunları 

• Vücudun bir bölümünde zayıflık veya hareket kaybı 

• Sinirlilik, uyuşukluk, yorgunluk 

• Basit komutları takip etmede sorunlar 

• Kişilik ve davranış değişikliği 

• Nöbetler 

Beyin Tümörleri Nasıl Sınıflandırılıyor?

Beyin tümörleri, normal vücut hücrelerinin aksine kontrol edilemeyen, anormal bir şekilde çoğalan ve büyüyen hücreler topluluğudur. Verilere göre 150`den fazla farklı beyin tümörü bulunur. Beyin tümörleri iki ana gruba ayrılır: 

1. Birincil (primer) beyin tümörleri: Tümör beyinde başlar ve orada kalma eğilimindedir. 

2. İkincil (metastatik) beyin tümörleri: Tümör, vücudun başka bir yerinde başlar ve yayılarak beyne ulaşır. İkincil beyin tümörleri, daha yaygın görülür. Böbrek ve meme kanseri, cilt ve akciğer kanseri beyne yayılan yaygın kanserlerdendir. 

Tümörler, hücrelerin anormallik seviyesine göre derecelendirilir. Derecelendirme, tümörün ne kadar hızlı büyüyüp yayılabileceği hakkında fikir verir. Tedavi planlaması buna göre yapılır. 

• Derece: Tümör hücreleri, neredeyse normal hücreler gibi yavaş büyür. Hastanın uzun süreli hayatta kalma olasılığı yüksektir. 

• Derece: Tümör hücreleri, biraz anormal görünür ve yavaş büyür. Tümör, yakındaki dokuya yayılabilir. 

• Derece: Tümör hücreleri, anormal görünür ve aktif bir şekilde beyne doğru büyür. Bu tümörler, tekrar etme eğilimi gösterir. 

• Derece: Hücreler oldukça anormal görünür. Hızla büyür ve yayılma gösterir. 

Nadiren de olsa bazı iyi huylu tümörler, kötü huylu tümöre dönüşebilir ve daha düşük dereceli tümör daha yüksek bir dereceye dönebilir. 

Beyin Tümörü Çeşitleri

Beyin tümörlerinin boyutları değişkendir. Bazı beyin tümörleri, çok küçük olsa bile tespit edilebilir; çünkü erkenden belirti vermeye başlar. Diğer beyin tümörleri ise tespit edilmeden önce büyük boyutlara ulaşır. Bu beyin tümörlerinin bazıları kansere dönüşürken bazıları dönüşmez. Temelde iki çeşit beyin tümörü vardır: 

1. İyi huylu yani “benign” beyin tümörleri genellikle kansere dönüşmez. Tümör hücreleri, daha yavaş çoğalır ve büyür. Çevre dokulara yayılma olasılığı düşüktür ve kolayca çıkarılabilir yapıdadır. Nadiren tüm beyin dokusuna yayılır. Beynin belli bölgelerinde baskı nedeniyle sorun oluşturabilir. Yerleştiği beyin kısmına bağlı olarak yaşamı tehdit edici olabilir. 

2. Kötü huylu yani “malign” beyin tümörleri, kanserli dokulardır. Tümör hücreleri, sıklıkla daha hızlı çoğalır ve büyür. Bazen yavaş da ilerleyebilir. Yayılma riski yüksek olduğundan yakındaki sağlıklı beyin dokusunu da istila edebilir. Nadiren beynin ve omuriliğin ötesine yayılır. 

İyi ve kötü huylu tümörler aşağıda daha detaylı olarak ele alınmıştır. 

İyi Huylu Beyin Tümörü Çeşitleri 

İyi huylu beyin tümörleri, kanserli olmasa bile çeşitli semptomlara sebebiyet verir ve tedaviye ihtiyaç duyulur. Ayrıca kötü huylu tümörlere dönüşme ihtimali olabilir. İyi huylu beyin tümörlerinin yakından izlenmesi gerekir. 

• Astrositomlar: Astrosit adlı hücrelerin kontrolsüz çoğalması ile meydana gelir. Genellikle beynin en büyük kısmı olan serebrumda oluşur. Astrositomlar, çoğu zaman beyin boyunca yayılır ve farklı derecelerde olabilir. Kişide davranış değişikliklerine ve nöbetlere yol açabilir. 

• Germ hücreli tümörler: Germ hücreleri, sperm ve yumurta hücrelerine dönüşen üreme hücreleridir. Üreme hücrelerinde oluşan tümörler, germ hücreli tümörlerdir. Germ hücreleri çoğunlukla yumurtalık ve testislerde bulunur; ancak bazen beyin de dâhil olmak üzere vücudun diğer bölgelerinde de ortaya çıkabilir. Germ hücreli tümör, beyinde meydana geliyorsa genellikle hipofiz veya epifiz bezinin yakınında konumlanır. 

• Menenjiyomlar: Menenjiyom, beyin ve omuriliği çevreleyen zarlarda (meninks) oluşan tümördür. Yetişkinlerde en sık görülen birincil beyin tümörüdür. Çoğunlukla iyi huyludur ve yavaş büyütme eğilimindedir. 

• Hipofiz tümörleri: Beynin tabanında yer alan hipofiz bezinin içinde ve çevresinde oluşan tümördür. Hipofiz tümörleri genellikle iyi huyludur. 

• Sinir tümörleri: Sinirlerin içinde veya çevresinde oluşan tümördür. Kafada oluşan en yaygın tip “Schwannoma” olarak adlandırılan akustik nöromadır. Bu iyi huylu tümör, iç kulak ile beyin arasındaki ana sinir bağlantısında bulunur. 

Kötü Huylu Beyin Tümörü Çeşitleri 

Kötü huylu tümörler, iyi huylu tümörlere göre daha agresiftir. Genellikle tüm beyin dokusuna ve omuriliğe yayıldıkları ve zarar verdiklerinden dolayı mümkün olan en kısa sürede tedavi edilmesi gerekir. 

• Gliomalar: Sinir sisteminde nöronları çevreleyen ve destekleyen glia hücreleri bulunur. Gliomalar, bu glia hücrelerde meydana gelen tümörlerdir. 

• Embriyonal tümörler: Fetal gelişimden arta kalan hücrelerde meydana gelen tümördür. Embriyonal hücreler, doğumdan sonra beyinde kalır. Bu nedenle bebek ve küçük çocuklarda yaygın olarak görülür. Embriyonal tümörün en yaygın tipi medullablastomadır. 

• Epifiz tümörleri: Beyindeki epifiz bezinin içinde ve çevresinde oluşan tümördür. Epifiz bezi, beynin merkezinde bulunur ve uyku-uyanıklık durumunu düzenleyen melatonin hormonunu üretir. İyi huylu veya kötü huylu olabilir. 

• Ependimomlar: Beyindeki sıvı dolu boşluklarda ve BOS sıvısını tutan kanalda oluşur. Bu tümörler, BOS boyunca yayılır; ancak normal beyin dokusuna yayılmaz. Ependimomların yaklaşık yarısı üç yaş altı çocuklarda görülür; ancak yetişkinleri de etkileyebilir. 

Beyin Kanseri Teşhis Yöntemleri

Kansere yol açan beyin tümörü varlığından şüpheleniliyorsa, Tanı için bazı fizik muayene teknikleri kullanılır. Refleksler, kas gücü, denge ve koordinasyon, sıcak-soğuk ayrımı, iğne batmasını hissetme gibi durumların kontrol edilmesiyle beynin farklı bölümlerinin fonksiyonları incelenir. Bunun yanı sıra beyin kanserinin teşhisi için bazı kanser tarama teknikleri bulunur: 

• Bilgisayarlı tomografi (CT): Vücut içinin x-ışınları kullanılarak fotoğraflanması 

• MRG (Manyetik rezonans görüntüleme): Bilgisayar yardımıyla vücudun enine kesitlerinin fotoğraflanması 

• MRS (Manyetik rezonans spektroskopisi): Beynin kimyasal yapısındaki değişiklikleri ve tümörün kimyasal profilinin incelenmesi 

• PET Taraması: Kanser hücrelerinin normal hücrelerden daha hızlı emdiği radyoaktif bir solüsyonun enjekte edilmesi ve görüntülenmesi 

• SPECT: Beyindeki tümörün etkilediği kan akışının üç boyutlu görüntülenmesi 

• Lomber Ponksiyon: Kanseri saptamak için belden BOS sıvısının iğneyle alınması işlemi 

• Biyopsi: İlgili bölgeden hücre, sıvı veya doku örneği alınması 

Beyin Kanseri Tedavisi

Beyin tümörü tedavisi, beyin tümörünün türüne, konumuna ve büyüklüğüne bağlı olarak belirlenir. Yaygın olarak beyin kanser tedavisi, cerrahi ve ışın tedavisini içerir. Ek olarak kanserin derecesi, hastanın genel sağlık durumu ve yaş faktörleri tedaviyi etkileyen etmenlerdendir. 

• Ameliyat: Hastanın nörolojik işlevleri için önemli olan beyin dokusuna zarar vermeden tümörü çıkarmayı amaçlar. Tüm kanserli dokunun çıkarılması mümkündür. Mümkün olmayan durumlarda ise semptomlar hafifletilir ve ameliyat boyutu azaltılabilir. 

• Radyasyon tedavisi: Kanser hücrelerini öldürmek ve tümörleri küçültmek amacıyla yüksek enerjili x-ışınlarının kullanıldığı bir tedavidir. Yapılan ameliyatlardan sonra bölgede tümör hücreleri kalmışsa radyoterapi uygulanarak kalan tümör hücrelerinin ortadan kaldırılması hedeflenir. Ameliyat seçenek olmadığında sadece radyasyon tedavisi uygulanabilir. 

• Kemoterapi: Kanserli hücrelerin çekirdeğindeki genlerine zarar vererek bu hücreleri öldürmeyi hedefler. Tedavide birden fazla kemoterapi ilacının kombine edilmesi, daha fazla kanser hücresi öldürme şansı olduğu anlamına gelir. Bazı kemoterapi ilaçları, tümör hücrelerini öldürmek yerine büyümesini engellemek amacıyla kullanılır. Sıklıkla ağız ve damar yoluyla uygulanır. Kemoterapiye direnç, tümörün ilaca yanıt vermemesi veya ilacın kan dolaşımından beyne geçememesi anlamına gelir. Bazı durumlarda hastalarda kemoterapiye direnç görülebilir. 

• Lazer İnterstisyel Termal Terapi (LITT): Ulaşılması daha zor alanlarda daha küçük tümörleri tedavi etmek için kullanılan yeni bir tekniktir. İçine kateter yerleştirilen lezyonun termal olarak kesilmesi için lazerin kullanıldığı bir yöntemdir. Beyin tümörü tedavilerinde yakın zamanda kullanılmaya başlandığından uzun vadeli etkileri kanıtlanmamıştır. 

• Kombine Tedavi: Tümörün durumuna göre doktorunuz kombine tedaviler de önerebilir. 

Beyin kanserinden şüpheleniyorsanız veya kanser tanısı aldıysanız mutlaka uzman doktorlara danışmalı, tedavi planınızı takip etmelisiniz. Kanserde erken tanı, arka plana atılamayacak kadar önemlidir. Düzenli olarak planlanmış randevularınızı aksatmayın ve tedavi planınıza sadık kalın.