Rota Virüsü: Nedir, Nasıl Bulaşır, Belirtileri, Tedavisi

Rota virüsü, özellikle 5 yaşın altındaki çocuklarda ishale neden olan yaygın bir viral enfeksiyon çeşididir. Yapılan bazı çalışmalar her yıl dünya çapında yaklaşık 100 milyondan fazla rota virüs kaynaklı gastroenterit vakası olduğunu göstermektedir. Günümüzde rota virüsüne karşı çeşitli aşılar bulunmaktadır ve aşılama programları yürütülmektedir. Bununla birlikte hastalık, hâlâ birçok kişiyi etkileyen önemli bir sağlık sorunudur. Rota virüsünün belirtileri nelerdir? Nasıl bulaşır? Tedavisi nasıl yapılır? gibi soruların yanıtlarıyla rota virüsü hakkında merak ettiğiniz diğer ayrıntılar için yazının devamını okuyabilirsiniz.

Rota Virüsü Nedir?

Rota virüsü, Reoviridae isimli virüs ailesinde bulunan çift sarmallı bir RNA virüsüdür. 9 adet farklı türü bulunan rota virüsleri içerisinde en yaygın enfeksiyona neden olan grup Rotavirüs A türüdür. Yaygın olarak 6-24 ay arasındaki çocuklarda görülmekle birlikte yetişkinlerde de rota virüsü enfeksiyonu ortaya çıkabilir. Yapılan bazı araştırmalar, enfeksiyonun ılıman iklime sahip ülkelerde kış mevsiminde, tropikal iklime sahip ülkelerde ise her mevsim ortaya çıkma eğiliminde olduğunu gösterir. Rota virüsü, dünya genelinde başta çocukları olmak üzere halk sağlığını tehdit eden önemli bir sağlık sorunudur. Bu nedenle enfeksiyonun önlenmesi ve tedavisi küresel halk sağlığı açısından önemlidir.

Rota Virüsü Nasıl Bulaşır?

Rota virüsü, ishal henüz başlamadan da dışkıda bulunabilir. Dışkıda bulunan virüs, banyodan sonra veya bebek bezi değiştirdikten sonra ellerin güzel bir biçimde yıkanmaması sonucunda diğer yüzeylere kolaylıkla yayılabilir. Dışkı ile kontamine olmuş yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi, enfeksiyonun başlıca bulaşma yoludur. Bu durum, fekal-oral yolla bulaşma olarak bilinir. Bunun yanı sıra rota virüsü ile enfekte olan birisinin vücut sıvıları da hastalığın bulaşmasına neden olabilir.

Rota Virüsü Belirtileri Nelerdir?

Rota virüsü enfeksiyonunun kuluçka süresi değişiklik göstermekle birlikte genellikle virüsün bulaşmasının ardından 2-4 gün arasında belirtiler ortaya çıkar. Rota virüsü, farklı belirtiler ile kendisini gösterebilir. Bunlar arasında ilk sırada ishal ve kusma yer alır. Rota virüsü enfeksiyonun başlıca belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Kuluçka süresinin ardından ani başlayan ateş ve kusma,
• Ateş ve kusmanın ardından başlayan ishal,
• Yorgunluk,
• Karın ağrısı,
• Sinirli bir ruh hali
   

Yukarıda sayılanlara ek olarak rota virüsü; erken dönemde tedavi edilmezse ishal, kusma ve yüksek ateş vücutta sıvı-elektrolit dengesizliğine ve dehidrasyon yani sıvı kaybına neden olabilir. Çocuklarda ve yetişkinlerde dehidrasyon belirtileri fark edildiği anda vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir. Dehidrasyonun başlıca belirtileri şu şekilde sıralanabilir :

• Daha az idrara çıkma,
• Ağız kuruluğu,
• Baş dönmesi,
• Zihin bulanıklığı,
• Bebek ve çocuklarda ağlarken gözyaşının az olması,
• Uykusuzluk ve huzursuzluk

Rota Virüsü Nasıl Teşhis Edilir?

Rota virüsünün diğer patojenlerden ayrılabilmesinin tek yolu laboratuar ortamında gerçekleştirilen mikrobiyolojik incelemedir. Laboratuar ortamında dışkının incelenmesi ile rota virüsünü teşhis etmek mümkündür. Ancak ishalin tedavisinde asıl amaçlanan dehidrasyonu önlemek olduğu için genellikle ayırıcı tanıya ihtiyaç duyulmayabilir.

Rota Virüsü Tedavisi

Rota virüsü ile enfekte olmuş, bağışıklık sistemi güçlü olan çocuk ve yetişkinlerde hastalık genellikle birkaç gün içerisinde kendiliğinden geçer. Günümüzde rota virüse karşı geliştirilmiş bir ilaç henüz yoktur. Bununla birlikte enfeksiyona bağlı semptomları hafifletmeye yardımcı bir tedavi prosedürü uygulanabilir. Hastalık, yoğun ishal ve kusma ile karakterize olduğu için öncelikle ishale ve kusmaya bağlı ortaya çıkabilecek komplikasyonların önlenmesi önemlidir. Bu durumda alanında uzman bir doktor tarafından bazı ilaçlar reçete edilebilir. Ancak şiddetli sıvı kaybı durumunda tedavinin hastanede devam etmesi gerekebilir. Rota enfeksiyonu ile mücadele etmenin en iyi yolu bol sıvı tüketilmesidir. Peki çocuğu ve/veya kendisi rota virüsü semptomları gösteren kişiler ne yapmalı? Rota enfeksiyonuna karşı uygulanabilecek yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir :

• Virüs ile enfekte olmuş bir bebek, sık aralıklarla emzirilmelidir. Bu durum dehidrasyonun önüne geçmeye yardımcı olur.
• Şekerli ve yağlı yiyecek, içecekler ishal ve kusmanın şiddetini artırabilir. Bu nedenle hastalık boyunca şekerli gıdalardan uzak durulması önerilir.
• Çorba gibi sıvı gıdaların tüketilmesi semptomların hafiflemesine yardımcı olabilir.
• Çocuklara sık aralıklarla su içirilmesi önemlidir.
   

Yukarıda sayılanlara ek olarak; cilt renginde solukluk, ağız kuruluğu, idrar çıkışında azalma gibi durumlar fark edildiği anda, vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Rota Virüsü Korunma Yöntemleri

Rota virüsünün başlıca bulaşma yolu, kontamine olmuş bir yüzeyle temas edilmesi ve/veya kontamine yiyecek ve içecekleri tüketilmesidir. Bazı önlemler, rota virüsünden korunmaya yardımcı olabilir. Bunlar şu şekildedir:

• Tuvalet kullanımından sonra ve her yemekten önce elleri yıkamak, rota virüsü başta olmak üzere virüslere karşı korunmanın en etkili yollarından bir tanesidir.
• Rota virüsü, hijyenik olmayan ortamlarda daha kolay bulaşır. Bu nedenle yeterince temiz olmayan ortamlarda bulunmaktan uzak durulması önerilir.
• Virüs ile kontamine olmuş su, virüsün bulaşmasına neden olabilir. Hijyenik olmayan suları tüketmekten kaçınılmalıdır.
• Günümüzde rota virüsüne karşı geliştirilmiş olan aşılar mevcuttur. Özellikle çocukluk çağında bu aşıların yapılması, hastalıktan korunmanın en etkili yoludur. Çocuklar için ideal olan, aşılamanın 2. ve 3 ayda başlamasıdır.

Yukarıda sayılanlara ek olarak enfeksiyon belirtileri gösteren kişilerle yakın temasta bulunmaktan kaçınmak, bebeklerin bezini değiştirdikten sonra herhangi bir yere temas etmeden elleri sabun ve su ile yıkamak, enfeksiyondan korunmaya yardımcı olabilir.

Rota Virüsü Aşısı

Rota virüsünden korunmanın bilinen en etkili yolu aşılamadır. Bu aşıların özellikle çocuklara ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilere yapılması önerilir. İlk olarak 2006 yılında uygulanmaya başlayan rota virüsü aşıları, günümüzde enfeksiyona bağlı hastaneye yatış oranlarını büyük ölçüde azalmıştır. Günümüzde Türkiye’de rota virüsüne karşı uygulanan iki adet ruhsatlı aşı bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi virüse karşı 5 adet antijen içerir ve 3 doz şeklinde uygulanır. Bu aşı genellikle bebek 2, 4 ve 6 aylıkken uygulanır. Son doz, bebek 24 ayını doldurmadan uygulanması önerilir.

Türkiye'de uygulanan bir diğer ruhsatlı aşı ise 2 doz şeklinde uygulanır ve enfeksiyona karşı 1 antijen içerir. Bu aşı ise 2 ve 4 aylıkken 2 doz şeklinde uygulanır. Her iki aşı da ağızdan uygulandığı için bebeklerde uygulanması kolaydır. Aşıdan sonra diğer aşılarda olduğu gibi bazı hafif yan etkiler görülebilir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir :

• İshal,
• Kusma,
• Hafif ateş,
• Halsizlik

Bununla birlikte nadir olmakla birlikte bazı durumlarda aşıdan sonra şiddetli karın ağrısı, ishal, kanlı dışkı gibi etkiler görülebilir. Bu durumda vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir.

Rota virüsü, bağışıklık sistemi yeterince güçlü olmayan çocuk ve yetişkinlerde dehidrasyona bağlı ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Hastalığa yönelik spesifik bir tedavi olmadığı için öncelikli olarak enfeksiyondan korunmak önemlidir. Bu nedenle özellikle okul çağındaki çocuklara gerekli hijyen eğitiminin verilmesine dikkat edilmelidir. Ayrıca aşılama programlarında rota virüsü aşısının da yer alması önerilir. Siz de çocuğunuzda veya kendinizde ishal, kusma gibi belirtiler ortaya çıkarsa vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmayı ihmal etmeyin.