Tiroit: Nedir, Belirtileri, Teşhis ve Tedavisi

İnsan vücudunun metabolizmasında, büyümesinde ve gelişmesinde önemli bir rol oynayan tiroid bezi hayati bir hormon bezidir. Kan dolaşımına sürekli olarak sabit miktarda tiroid hormonu bulunur ve birçok vücut fonksiyonunun düzenlenmesine yardımcı olur. Vücut büyüme, gelişme veya hamilelik gibi belirli durumlarda daha fazla enerjiye ihtiyaç duyar. Bu tür durumlarda tiroid bezi daha fazla hormon üretir. Tiroid bezi boynun ön kısmında, ses tellerinin altında bulunur ve kelebek şeklindedir. Tiroid bezi ortalama 20 ila 60 gram ağırlığındadır ve iki lifli kapsül ile çevrilidir. Dış kapsül gırtlak kaslarına ve birçok önemli damar ve sinire bağlıdır. İç ve dış kapsül arasında gevşek bağ dokusu vardır. Bu nedenle yutkunma esnasında tiroid hareket edebilir ve konumunu değiştirebilir. Tiroid dokusunun kendisi, ince bağ dokusu katmanları ile çevrelenmiş çok sayıda küçük bireysel loblardan oluşur. Bu lobüller, küçük damlacıklar şeklinde tiroid hormonlarını depolayan folikül adı verilen çok sayıda küçük vezikül (kese) içerir. Tiroid bezi üç hormon üretir. Bu hormonlar şu şekildedir: • T3 olarak da bilinen triiyodotironin, • T4, • Kalsitonin. Vücutta C hücreleri tarafından üretilen kalsitonin kalsiyum ve kemik metabolizmasında yer alır. T3 ve T4 hormonları ise vücudun bazal metabolizma hızını artırarak vücuttaki tüm hücrelerin daha fazla çalışmasını sağlar.

Tiroid Hastalıkları Nelerdir?

Tiroid bezi tarafından üretilen tiroid hormonun vücutta gerekenden fazla veya az bulunması tiroid bozukluklarına neden olabilir. Tiroid bozuklukları ile ilgili sorunlar, tiroid bezinin çok az (hipotiroidizm) veya çok fazla (hipertiroidizm) tiroid hormonu üretmesine neden olabilen çeşitli bozuklukları içerir. Tiroid bozuklukları kalp atış hızını, ruh halini, enerji seviyesini, metabolizmayı, kemik sağlığını, hamileliği ve diğer birçok işlevi etkileyebilir. Tiroid bozuklukları sonucunda tedavi gerektirmeyen küçük, zararsız bir guatr (bez büyümesi) oluşabileceği gibi ilerlemiş tiroid bozuklukları sonucunda yaşamı tehdit eden bir hastalık olan kanser oluşmasına neden olabilir. Tiroid hormon mekanizmasında oluşan problemler sonucunda ortaya çıkabilecek olan hastalıklardan bazıları şu şekildedir:

• Hipertiroidizm: Tiroid bezinin aşırı aktif olması ve çok fazla tiroid hormonu üretmesine hipertiroidizm denir. Hipertiroidizm durumunda kalp çarpıntısı, aşırı endişeli ve gergin hissetmek, ısıya karşı hassasiyet ve beslenmeye dikkat edilmesine rağmen kilo almada zorlanmak gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
• Hipotiroidizm: Tiroid bezinin gerekenden daha az aktif olması ve yeterli tiroid hormonu üretmemesi durumunda hipotiroidizm hastalığı ortaya çıkar. Hipotiroidizm durumunda vücutta yorgunluk, soğuğa karşı hassasiyet, kabızlık, ciltte kuruma, hafıza zayıflığı, konsantrasyon bozuklukları ve kilo vermekte zorlanmak gibi belirtiler olabilir.
• Hashimoto Tiroiditi: Otoimmün bir bozukluk olan hashimoto tiroiditi tiroid bezinin iltihaplanması sonucunda ortaya çıkar. Hashimoto tiroidi sonucunda guatr (büyümüş tiroid bezi nedeniyle boyunda şişlik) ortaya çıkabilir.
• Tiroid Kanseri: Tiroid bezinde bulunan hücrelerin kontrol dışı bölünmeleri ve çoğalmaları sonucunda tiroid kanseri ortaya çıkabilir. Tiroid kanseri baş, boyun ve göğüs bölgesine aşırı radyasyon almış kişilerde daha sık görülebilir. Bununla birlikte bilinen herhangi bir risk faktörü olmayanlarda da tiroid kanseri ortaya çıkabilir.
• Kadınlarda Oluşan Tiroid Bozuklukları: Kadınlarda oluşan tiroid bozuklukları hormon dengesini etkileyerek ergenlik, adet, doğurganlık, hamilelik ve doğum sonrası dönemde sorunlara neden olabilir.

Tiroid Hastalıkları Neden Olur?

Tiroid bezinden salgılanan tiroid hormon mekanizmasında oluşan sorunlar tiroid hastalıklarının oluşmasına neden olabilir. Tiroid hastalığının türüne göre tiroid hastalığına neden olan faktörler değişiklik gösterebilir.
 

Hipertiroidizm Nedenleri

Tiroid hormonunun fazla salgılanması sonucunda oluşan hipertiroidizm hastalığı birçok faktör sonucunda ortaya çıkabilir. Hipertiroidizme neden olan faktörlerden bazıları şu şekildedir:

• Graves Hastalığı: Otoimmün bir hastalık olan graves hastalığı sonucunda bağışıklık sistemi tarafından çok fazla tiroid hormonu salgılanmasına neden olan antikorlar üretilir. Tiroid hormonunun fazla salgılanması sonucunda hipertiroidizm ortaya çıkabilir.
• Tiroid Bezi Üzerinde Oluşan Nodüller: Tiroid bezi üzerinde oluşan ekstra tiroid dokusu vücuda salınan tiroid hormon seviyesinin artmasına neden olabilir. Tiroid hormonun fazla olması hipertiroidizm hastalığının oluşmasına neden olabilir.
• Bazı İlaçlar: Düzensiz kalp atışını (aritmi) tedavi etmek için kullanılan amiodaron gibi bazı ilaçlar tiroid hormonunun fazla salgılanmasına neden olabilir. Tiroid hormonunun gerekenden fazla salgılanması sonucunda hipertiroidizm ortaya çıkabilir.
   

Hipotiroidizm Nedenleri

Tiroid bezi yeteri kadar tiroid hormonu üretmemesi sonucunda hipotiroidizm hastalığı ortaya çıkar. Hipotiroidizm bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması, tiroid kanseri veya aşırı aktif tiroid hormon tedavisi sonucunda oluşan hasardan kaynaklanabilir. Hipotiroidizme neden olan faktörlerden bazıları şu şekildedir:

• Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırması sonucunda vücuda gerekenden daha az tiroid hormonu salgılanabilir. Hashimoto hastalığı tiroid hormonunun az salgılanmasına neden olan otoimmün hastalıklardan biridir.
• Hipertiroidizm Tedavisi: Hipertiroidizm tedavisinde kullanılan ameliyat veya radyoaktif iyot tedavisinde uygulanan tedavinin yan etkisi veya komplikasyonu sonucunda tiroid hormonunun az salgılanmasına neden olan hipertiroidizm ortaya çıkabilir.
• İyot Eksikliği: İyot tiroid hormon mekanizmasını etkileyen bir mineraldir. Vücudun enerji metabolizmasında görev alan iyot minerali, T3 ve T4 hormonun da ana yapı taşlarından biridir. Vücut tarafından üretilemeyen iyotun besinler yoluyla vücuda yeterince alınması gerekir. İyot bağırsaklar yoluyla kan dolaşımına emilir. Daha sonra tiroid hormon üretimine katılmak için kullanıldığı tiroid bezine taşınır. Vücutta oluşan iyot eksikliği hipotiroidizm oluşmasına neden olabilir.
• Hipofiz Bezi Bozuklukları: Hipofiz bezi tiroid hormonunun vücuda salgılanmasını denetleyen bir bezdir. Tiroid hormonu kanda bulunan taşıyıcı proteinlere bağlanır. Bazı durumlarda vücut daha fazla tiroid hormonuna ihtiyaç duyabilir. Vücudun daha fazla hormona ihtiyacı duyduğu durumlarda kandaki proteinlerden T3 ve T4 hormonları salınabilir. Bazı durumlarda da bunun tam tersi olarak vücut daha az tiroid hormonuna ihtiyaç duyar. Vücudun ihtiyaç duyduğu tiroid miktarı hipofiz bezi sayesinde belirlenebilir. Hipofiz bezi kan dolaşımına katılması gereken tiroid hormon miktarını belirlemede tiroid bezine yardımcı olur. Hipofiz bezinde oluşan sorunlar tiroid hormonunun gerekenden az miktarda salgılanmasına neden olarak hipotiroidizme yol açabilir.

Tiroid hormonunun gerekenden fazla veya az salgılanmasına göre tiroid hastalığına neden olan faktörler de değişiklik gösterir.

Tiroid Hastalıkları Belirtileri

Tiroid hastalıkları sonucunda oluşan belirtiler tiroid hastalığının türüne göre değişiklik gösteriri. Tiroid hormonun fazla salgılanması sonucunda oluşan belirtilerden bazıları şu şekildedir:

• Aşırı gerginlik ve sinirlilik,
• Uykuya dalmakta zorluk,
• Yorgunluk ve halsizlik hissi,
• Isıya karşı duyarlılık,
• Kalpte çarpıntı hissi,
• İstenmeyen kilo kaybı.
   

Tiroid hormonunun gerekenden az salgılanması sonucu oluşabilecek belirtilerden bazıları şu şekildedir:

• Yorgunluk hissi,
• Soğuğa karşı hassasiyet,
• Dengeli beslenmeye rağmen kilo alma,
• Kabızlık,
• Kaslarda ağrı oluşması,
• Ciltte oluşan kuruluk,
• Saçların ve tırnakların kolay kırılması,
• El ve parmaklarda oluşan ağrı, uyuşma ve karıncalanma hissi (karpal tünel sendromu)

Yukarıda belirtildiği gibi tiroid hastalığının oluşum mekanizmasına göre oluşan belirtiler de farklılık gösterir.

Tiroid Bozuklukları Nasıl Tedavi Edilir?

Tiroid hormonlarının fazla veya az üretilmesinden kaynaklanan tiroid bozukluklarında tiroid hormon seviyelerinin uygun aralığa gelmesi için farklı tedavi yolları uygulanır. Hipertiroidizm durumunda tiroid hormonunun yapımını yavaşlatacak bir tedaviye ihtiyaç duyulurken hipotiroidizm hastalığı hormon üretim miktarının artmasına ihtiyaç duyar.

Tedavide kullanılan bazı ilaçlar tiroid hormon seviyesini ayarlamaya yardımcı olabilir. Diyet takviyeleri, doktor önerisi ile kullanılan bitkisel ilaçlar ve özel egzersizler gibi diğer tedaviler de tiroid bezinin daha iyi çalışmasına yardımcı olabilir. Ayrıca ilerlemiş olan tiroid hastalıklarında tedavi için ameliyat uygulanması gerekebilir.

Hastalıkların doğru tedavi edilmesinde tedavi planının bir doktor tarafından yapılması önemlidir. Uzman kontrolünde olmayan tedavi yöntemleri istenmeyen yan etkilerin oluşmasına neden olabilir. Siz de tiroid bozuklukları hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak istiyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz.