Endokrin Nedir? Endoktrin Sistem Ne İşe Yarar?

Vücut oldukça karmaşık bir denge üzerine kuruludur. Bu dengeyi sağlayan endokrin sistemi oldukça önemlidir. Endokrin sistemi vücudun çeşitli fonksiyonlarını düzenleyen ve kontrol eden hormonları üreten bir ağ olarak bilinir. Ancak bu sistemde meydana gelen bozukluklar, vücutta geniş çaplı etkiler yaratabilir. Endokrin hastalıkları endokrin sisteminin normal işlevini etkileyen ve hormonal dengesizliklere neden olan durumları ifade eder.

Endokrin Nedir?

Endokrin, vücudun metabolizmasını düzenleyen ve hormon adı verilen kimyasal maddelerin üretimi depolanması ve solunumu ile ilgilenen bir tıp dalıdır. Endokrin sistem ise vücuttaki çeşitli organlar aracılığıyla hormonları üretir ve dengeler. Bu sistem, pek çok biyolojik süreci kontrol eder. Bunlar arasında metabolizma büyüme ve gelişme doku fonksiyonu, cinsiyet fonksiyonları, duyu algısı, uyku ve duygu durum yer alır. Endokrin sistem, merkezi sinir sistemi ile vücudun iç dengesini korur. Birçok organ ve bez hormonların üretimini ve salınımını düzenler ve bu bezler arasında hipotalamus, hipofiz, tiroid, paratiroid, pankreas, adrenal bezler, yumurtalıklar ve testisler yer alır.

Endokrin bezleri, hormonları kan dolaşımına salgılayarak hedef ve organlara taşır. Bu hedef organlar hormonlar, spesifik reseptörlere sahipti ve hormonların etkilerine yanıt verir. Endokrin bozukluklar, hormonal dengesizliklere ve bu sistemdeki işlev bozukluklarına işaret edebilir. Bu bozukluklar hormon üretiminin azalması ya da artması hormon reseptörlerinin aşırı ya da yetersiz yanıt vermesi gibi çeşitli sebeplerle ortaya çıkabilir.

Endokrinoloji uzmanları, bu bozuklukları teşhis etmek ve tedavi etmek için kan testleri görüntüleme çalışmaları ve diğer yöntemleri kullanılır. Vücuttaki pek çok biyolojik süreci düzenleyen ve dengeleyen önemli bir sistem olan endokrin sistem hormon üretimi salınımı ve etkileşimi sağlıklı bir vücut fonksiyonu için kritik bir öneme sahiptir.

Endokrin Sistem Ne İşe Yarar?

Vücudun iç dengesini sağlamak için metabolizma büyüme ve gelişme, doku fonksiyonu, cinsiyet fonksiyonları, duyu algısı, uyku ve duygudan sorumlu birçok biyolojik süreci kontrol eden endokrin sistem oldukça önemli bir süreci düzenler. Birbiriyle bağlantılı pek çok organ ve bezden oluşan endokrin sisteminin görevleri şu şekilde açıklanabilir:

• Endokrin sistem hormonlar üreten bir dizi bez tarafından yönetilir. Bu bezler arasında hipotalamus, hipofiz, tiroid paratiroid, pankreas, adrenal bezler, yumurtalıklar ve testisler bulunur. Bu bezler vücudun farklı bölgelerinde bulunur ve farklı hormanları üretirler.
• Hormonlar kan dolaşımı yoluyla hedef organlara taşınır. Hedef organlar, hormonlara spesifik reseptörlere sahip olur ve bu sayede hormonların etkilerini yanıt verebilir. Örneğin, tiroid hormonu metabolizmayı düzenlemekle görevlidir ve insülin kan şekeri seviyesini kontrol eder.
• Büyüme hormonu ve cinsiyet hormonları vücudun büyüme ve gelişmesini yönlendirmekle görevlidir. Çocukluk ve ergenlik dönemlerinde bu hormonlar kemik gelişimi ve cinsel olgunlaşma üzerinde belirleyici bir role sahiptir. Yumurtalıklar ve testisler cinsiyet hormonlarını (östrojen ve testosteron) üreterek cinsel fonksiyonları düzenler. Bu hormonlar cinsel gelişim üreme yeteneği ve cinsel dürtü üzerinde etkili olur.
• Endokrin sistem stres yanıtlarını ve duygusal durumu da düzenlemekle görevlidir. Stres durumlarında adinal bezler, kortizol gibi hormonları salgılar ve bu vücudun stresle başa çıkma mekanizmalarını harekete geçirir.

Endokrin Bozukluk Nedir?

Endokrin sistemdeki organların veya bezlerin normalden farklı çalışması sonucu endokrin bozukluk ortaya çıkabilir. Bu bozukluklar vücuttaki hormonal dengeyi etkiler ve çeşitli semptomlara neden olur. Endokrin bozuklukları genellikle hormonal dengesizliklere ve fazla hormon üretimine sebebiyet verebilir. Bu yüzden hedef organlardaki hormon reseptörlerinin yanıtında değişikliklere bağlı olarak meydana gelebilir. Bu bozukluklar, çeşitli bir şekilde ve herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir. Örneğin, tiroid bezinin normalden az veya çok hormon üretmesi sonucunda hipotiroidizm rahatsızlığı oluşabilir. Tiroid hormonlarının eksikliğine bağlı olarak metabolizma hızının düşmesine ve semptomların ortaya çıkmasına neden olurken, hipertiroidizmde ise tiroid hormonları aşırı üretim salgılar.

Tüm bunların yanı sıra pankreasın yeterince insülin üretememesi ya da ürettiği insülinin etkisiz olması sonucunda şeker hastalığı ortaya çıkabilir. Kan şekeri seviyelerindeki anormal düşüş veya yükselme nedeniyle hipoglisemi veya hiperglisemi rahatsızlıkları yaşanabilir. Adilal bezlerin aşırı kortizol üretmesi sonucu Cushing sendromu ve Addison hastalığı yaşanabilir. Cushing sendromu; aşırı kortizol üretimi sonucunda yaşanırken, addison hastalığı; adrenal bezlerin yetersiz kortizol üretmesi sonucu yaşanır.

Paratiroid bezlerinin aşırı veya yetersiz parathormon salgılaması sonucu hiperparatiroidizm ve hipoparatiroidizm yaşanabilir. Bunun yanı sıra kadınlarda hormonal dengesizliklere neden olan ve yumurtlamayı etkileyen Polikistik Over Sendromu durumu da yaşanabilir. Polikistik Over Sendromu, erkeklik hormonu olarak da bilinen androjen seviyelerinin yüksek olması düzensiz adet döngüleri ve kistik yumurtalık oluşumu sorunlarına yol açabilir. Ailenizde diyabet veya tiroid sorunları gibi endokrin sorunlarının olup olmadığını doktorunuza bildirin.

Endokrin sisteminizi sağlıklı tutmaya yardımcı olmak için:

• Bol bol egzersiz yapın.
• Besleyici bir diyet yiyin.
• Düzenli tıbbi kontrollere gidin.
• Herhangi bir takviye veya bitkisel tedavi almadan önce doktorunuzla konuşun.

Endokrin Sistemi Hastalıkları Nelerdir?

Hormon üretiminde artış veya azalma durumunda endokrin sistemi hastalıkları yaşanır. Mesela, tiroid hastalıkları olarak da bilinen hipotiroidizm hipertiroidizm tiroid nodülleri ve tiroid kanseri tiroid bezinin hormon üretememesi ya da aşırı hormon üretmesi; bu hastalıklara örnektir. Bunun dışında pankreas hastalıklarından olan şeker hastalığı ya da pankreatit pankreasın yeterince insülin üretememesi veya iltihaplanması sonucu yaşanan rahatsızlıklardır.

Akromegali cushing sendromu gibi hipofiz hastalıkları ise hipofiz bezinin aşırı büyümesi ya da kortizol üretmesi sonucunda ortaya çıkabilir. Addison hastalığı veya feokromasitoma rahatsızlıkları adrenal bezinin yetersiz kortizol üretmesi durumunda yaşanır. Bunun dışında kadınlarda hormonal dengesizliklere neden olan Polikistik Over Sendromu ve erkeklerde testosteron seviyelerinin düşük olmasına sebep olan hipogonadizm gibi cinsiyet hormonları ile ilgili hastalıklar da yaşanabilir. Endokrin sistem hastalıkları, genellikle semptomlarla ve belirtilerle kendisine gösterir ve doğru teşhis ile ortadan kaldırılabilir.

Endokrin Hastalıkların Belirtileri Nelerdir?

Endokrin hastalıklar, vücudun hormonal dengeyi sağlayan endokrin sisteminde meydana gelen bozuklukları ifade eder. Bu bozukluklar çeşitli belirtilerle kendini gösterir. Örneğin, birçok endokrin hastalıkta enerji seviyesi azaldığı için sürekli olarak yorgunluk ve halsizlik yaşanabilir. Ayrıca tiroid hastaları gibi endokrin bozukluklar yaşayan kişiler, kilo alımı veya kilo kaybını yaşayabilir. Bunun dışında endokrin hastalıkların belirtileri arasında ciltte kuruluk, kaşıntı, döküntü veya pigmentasyon değişiklikleri gibi sorunlar da bulunur.

Özellikle kortizol gibi hormonların dengesizliği cilt problemlerine yol açar. Anksiyete, depresyon gibi duygusal dengesizlikler ve kadınlarda hormon dengesizlikleri nedeniyle adet düzensizliği de yaşanabilir. Pankreas hastalıkları gibi endokrin bozukluklar sindirim sorunlarına yol açabilir. Ayrıca bulantı, kusma, ishal veya kabızlık gibi sindirim sistemi sorunları bu dönemde yaşanabilir. Özellikle tiroid hastalıkları kas zayıflığı ve eklem ağrılarına yol açar. Tüm bunlara ek olarak cinsel işlev bozuklukları, cilt ve saç değişiklikleri de endokrin hastalıkların belirtileri arasında yer alır.