TSH: Nedir, Testi, Yüksekliği ve Düşüklüğü

TSH testi, tiroit bezlerinin ne kadar çalıştığını gösteren bir tetkiktir. Tiroit bezlerinin az ya da çok çalıştığını tespit etmek, hastaya verilecek tedavi açısından büyük önem taşır. Bu test, halihazırda bilinen bir tiroit hastalığı olan kişilere kontrol amaçlı yapılabileceği gibi tarama amaçlı yapılarak kişideki tiroit bozukluğunu ortaya çıkarabilir.

TSH Nedir?

TSH (Tiroit Stimulating Hormone), tiroit bezlerini uyaran bir hormondur. TSH, beyinde hipofiz olarak adlandırılan bir bölgesen kana salınır. Kandaki TSH düzeyinin normal sınırlar içerisinde olması tiroit fonksiyonlarının düzgün bir şekilde devam etmesi açısından oldukça önemlidir.

TSH testi, TSH adlı hormonun kandaki seviyesini ölçer. Bu testin sonuçlarına göre de hastanın TSH değerinin normal mi yoksa düşük/yüksek mi olduğuna bakılır.

TSH Ne İşe Yarar?

TSH, adından da anlaşılacağı üzere tiroit stimüle edici yani uyarıcı bir hormondur.

Tiroit, boyunda yer alan, küçük, kelebek şeklinde bir bezdir. Tiroit bezinden salgılanan hormonlar; vücut sıcaklığından kas gücüne, metabolizmadan ruh haline kadar pek çok alanda etki gösterir. Dolayısıyla bir kişinin sağlıklı olabilmesi için tiroit hormonlarının yeterli miktarda salgılanması gerekir. Tiroit hormonlarının normalden az ya da çok salgılanması, sağlık üzerinde olumsuz etki gösterir.

TSH, tiroit bezlerini uyararak hormon üretimini ve salınımını artırır. TSH ve tiroit hormonları arasındaki dengenin sağlanabilmesi için bazı geri bildirim mekanizmaları mevcuttur. Bu mekanizmalara göre tiroit hormonları düşük seviyelerdeyken TSH daha fazla salgılanır ve tiroid hormonu üretimini artırır. Tam tersi olarak da tiroit hormonları yüksek seviyelerdeyken hipofizden TSH salınımını azaltıcı etki gösterir. Sonuç olarak tiroit hormonları düşükken TSH yüksek, tiroit hormonları yüksekken TSH düşüktür.

TSH Düşüklüğü Nedir?

TSH testi ile ölçülen kan TSH düzeyleri tiroit fonksiyonları hakkında bilgi verir. Yetişkinler için referans aralıklara ölçülen metot ve laboratuara göre değişse de, genellikle 0.4 mU/L’nin altındaki TSH değerleri düşük kabul edilir.
 

TSH düşüklüğü; tiroit bezinin normalden daha aktif olduğu, daha fazla hormon ürettiği anlamına gelir. Hipertiroidizm olarak adlandırılan bu durum, metabolizmanın hızlanmasına neden olur. Hipertiroidizme neden olabilecek rahatsızlıklar şöyledir:

• Graves Hastalığı (Zehirli Guatr): Graves hastalığı, tiroid bezinin aşırı büyüdüğü ve fazla miktarda hormon ürettiği yaygın bir rahatsızlıktır. Graves hastalığı, bağışıklık sisteminde oluşan bir bozukluk sonucu, tirotropin reseptör antikoru (TRAb) üretilmesi nedeniyle gelişir. Bu antikorlar TSH gibi davranarak tiroid bezini uyarır ve bezin aşırı çalışmasına neden olur.
• Tiroidit: Tiroit bezinin iltihaplanması tiroidit olarak adlandırılır. Tiroidit uzun vadede tiroit bezinin az çalışmasına neden olur. Ancak iltihaplanma ilk başladığında tiroid bezinden hormonların birden kana karışması sonucu hipertiroidizme yol açar.
• Aşırı İyot: İyot, tiroit hormonlarının üretilmesi için olmazsa olmaz bir mineraldir. Vücuttaki iyot miktarının çok fazla olması tiroit bezinin fazla çalışmasına yol açar. Vücutta fazla iyot birikmesi genellikle yüksek oranda iyot içeren ilaçların uzun süreli kullanımına bağlıdır. Bu ilaçlar arasında bazı öksürük şurupları, kalpte aritmi tedavisinde kullanılan amiodaron gibi farmakolojik ajanlar yer alır.
• Tiroit Nodülleri: Nodüller, tiroit bezi üzerinde oluşan yumru şeklindeki yapılardır. Genellikle iyi huylu olan bu yapılar bazen bezden bağımsız olarak hormon üretmeye başlayabilir. Sonuç olarak da hipertiroidizm tablosu oluşur.
   

Tüm bu durumlar kişide hipertiroidizm tablosu oluşturabilir. Hipertiroidizmi olan kişilerde görülen semptomlar:

• Normal veya daha fazla yemek yemeye rağmen kilo kaybı
• Kalp hızında artış
• Kalp atışlarında düzensizlik, aritmi
• Çarpıntı
• İştah artışı
• Asabilik, anksiyete, huzursuzluk
• Özellikle ellerde görülen titreme
• Terleme
• Adet döngüsünde düzensizlikler
• Sıcağa karşı artmış hassasiyet
• Bağırsak hareketlerinde artış, daha sık tuvalete gitme ihtiyacı, ishal
• Tiroit bezi boyutlarında büyüme (guatr)
• Yorgunluk
• Kas güçsüzlüğü
• Uykuya dalmada güçlük
• Ciltte incelme
• Saç tellerinde güçsüzleşme, kırılma ve saç dökülmesi

TSH Yüksekliği Nedir?

Kandan alınan örnekte bakılan TSH değerlerinin yetişkinlerde yaklaşık 4-5 mU/L’den fazla olması yükseklik olarak değerlendirilir. Çocuklardaki üst sınır da kabaca yetişkinlerle aynı iken gebelerde 3.5-4 mU/L değerlerinin üstü yükseklik olarak kabul edilir.
 

TSH yüksekliği, tiroit hormonlarının düşük seviyede olması anlamına gelir. TSH, tiroit hormonlarının düzeyini artırmak için yükselir. Sağlıklı bir tiroit bu yüksekliğe cevap verir hormon üretimini artırırken tiroit bezinde bir sorun olduğunda üretimde bir artış gözlenmeyebilir. Tiroit hormonlarının düşük olduğu tablo ise hipotiroidizm olarak adlandırılır. Hipotiroidizm tablosuna yol açabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Haşimato Hastalığı: Bağışıklık sisteminin yanlış bir şekilde tiroit bezine saldırması sonucu Haşimato hastalığı ortaya çıkar. Hastalık nedeniyle tiroitte oluşan hasar, bezin düzgün çalışmasını engelleyerek hormon üretiminin azalmasına sebep olabilir.
• Tiroidit: Tiroit bezinin iltihaplanması durumu olan tiroidit, uzun vadede tiroit bezinin çalışmasını bozar ve hipotiroidizm yapar.
• Postpartum Tiroidit: Doğum sonrası bazı kadınlarda tiroid hormonlarında geçici bir düşüklük olabilir. Bu durum postpartum tiroidit ya da doğum sonrası tiroiditi olarak adlandırılır.
• İyot Eksikliği: İyot, tiroit hormonlarının üretimi için gerekli olduğundan iyot eksikliğinde yeterince hormon sentezlenemez. Eski dönemlerde ülkemizde çok sık karşılaşılan bir durum olan iyot eksikliği, sofra tuzlarına iyot eklenmesi sayesinde günümüzde daha az görülür hale gelmiştir.
   

Hipotiroidizmin vücut üzerinde hipertiroidizme zıt etkileri vardır. Hipotiroidizm durumunda görülen semptomlar şöyledir:

• Kilo alma
• Kalp hızında yavaşlama
• Depresyon
• Bellek sorunları, unutkanlık
• Adet döngüsünde düzensizlik, normalden daha yoğun adet dönemleri
• Soğuğa karşı artmış hassasiyet
• Kabızlık
• Tiroid bezinde büyüme (guatr)
• Yorgunluk
• Kas ağrısı, kaslarda hassasiyet ve sertlik
• Eklemlerde ağrı, katılık, şişlik
• Kuru cilt
• Saç tellerinde incelme
• Yüzde şişkinlik
• Seste kabalaşma, ses kısıklığı
• Kan kolesterol düzeylerinde artış

TSH Testi Hakkında Bilinmesi Gerekenler

TSH testi, damardan alınan kan örneğinin laboratuvarda incelenmesi şeklinde yapılır. TSH testi için 8-12 saat açlık gibi herhangi bir ön hazırlığa gerek yoktur. Ancak doktor, TSH ile birlikte açlık kan şekerine de bakmak isterse hastanın kan verirken 8-12 saattir aç olması gerekir.

Tiroit fonksiyonlarının değerlendirilmesinde TSH ile birlikte tiroid hormonları olan T3 ve T4 düzeylerine de bakılır. Tüm bu değerler birlikte değerlendirilerek kişide tiroid fonksiyonları ile ilgili bir sorun olup olmadığı incelenir.
 

Bazı durumlar TSH testinin sonuçlarını etkileyebilir. Bu durumlardan birkaçı şu şekildedir:

• Testin Ne Zaman Yapıldığı: Uzun süreli açlıktan sonra yapılan test sonucu elde edilen TSH değeri, tokluk halinde yapılan teste göre biraz daha yüksek olabilir.
• Sağlık Durumu: Akut veya kronik hastalık tiroit bezinin de dahil olduğu endokrin sistem üzerinde stres oluşturarak sonuçların sapmasına neden olabilir.
• İlaçlar: Aritmi ve kanser tedavisinde kullanılan bazı ilaç çeşitleri, Non Steroidal Anti İnflamatuar İlaçlar (NSAİİ); TSH testi sonuçlarını etkileyebilir.

Tiroit hormonları vücut metabolizması üzerinde oldukça etkilidir. Dolayısıyla bu hormonların düzeylerinde meydana gelen bir değişiklik tüm vücudu etkiler. Tiroit hastalığı bulunan kişiler mutlaka doktorunun belirlediği tarihlerde kontrole giderek gerekli TSH ve diğer gerekli testleri yaptırmalıdır. Sağlıklı kişiler de düzenli aralıklarla tiroid fonksiyonlarını kontrol ettirilmelidir. Hem hipertiroidizm hem de hipotiroidizm tedavi edilmediğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle tiroit ile ilgili bir rahatsızlığı olan kişilerin tedavilerini aksatmaması gerekir.