Ertesi Gün Hapı: Nedir, Ne Zaman, Nasıl Kullanılır?

Adını cinsel ilişkiden sonraki gün kullanılmasından alan ertesi gün hapı, acil kontrasepsiyon (korunma) yöntemlerinden birisidir.

Adını cinsel ilişkiden sonraki gün kullanılmasından alan ertesi gün hapı, acil kontrasepsiyon (korunma) yöntemlerinden birisidir.

Özellikle kadın hastaların en sık sorduğu “ertesi gün hapı nedir ve nasıl etki eder, ertesi gün hapını nereden temin edebilirim, ertesi gün hapı kullanımında dikkat etmem gerekenler nelerdir” gibi soruların yanıtını yazıda bulabilirsiniz.

Ertesi Gün Hapı Nedir?

Eczanelerden reçetesiz temin edilebilen, paketten genellikle tek kullanım olarak çıkan ve etken maddesi ulipristal asetat ve levonorgestrel olan bu haplar acil korunma yöntemi sunar. Kullanımı oldukça kolaydır ve korunmasız cinsel ilişkiler ya da cinsel ilişki sırasında alınan korunma önleminin olmaması durumlarında başvurulan ilaçlardır. Örneğin ilişki sırasında kondom yırtılması ya da kondomun aniden çıkması, spiralin kayması, doğum kontrol hapının kullanımının unutulması gibi sıkça unutulan durumlarda ertesi gün hapı ilk seçenektir.

Ertesi Gün Hapı Ne İşe Yarar?

Plansız gebeliğin önlenmesi için cinsel ilişkiden hemen sonra yapılması gereken, acil koruma yöntemlerine başvurmaktır. Bu sayede ilişki sırasında oluşan kazalar ya da korunmasız ilişki nedeniyle olacak plansız gebelikler engellenebilir. Ayrıca acil kontrasepsiyon ile plansız gebeliklerin neden olabileceği olumsuzlukların da önüne geçilebilir. Acil koruma yöntemleri arasında en sık tercih edilen, genellikle tek kullanım imkânı olan ve kadınlarda ovulasyonu ya da implantasyonu etkileyen bir ilaç olan ertesi gün hapıdır. Ertesi gün hapları reçetesiz olması ve eczaneden kolayca ulaşılabilir olması yönüyle acil koruma yöntemleri açısından da tercih edilen bir seçenektir.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Koruma Sağlar?

Bu ilaçların mekanizmasını bilmek ve kullanımını anlamak, doğru şekilde kullanmak açısından gereklidir. Piyasada en sık yer alan ulipristal asetat etken maddeli korunma ilacı, progesteron hormonunun bağlanmasını etkileyerek etki gösterir. Kullanıldığı döneme göre östrojen düzeyini etkileyebilir, endometriyum kalınlığını azaltabilir, ovulasyonu yani yumurtlamayı geciktirebilir. Böylece döllenmiş yumurtanın endometriyuma tutunmasının, yumurtanın döllenme için fallop tüpüne bırakılmasının ya da spermlerin yumurtaya doğru göçünün önüne geçilir.

Ertesi Gün Hapı Nasıl Kullanılır?

Ülkelere göre piyasada yer alan ilaçların çeşitliliği değişebilir. Bu nedenle her ilacın etken maddesine göre etki mekanizması da değişebilir. Ancak tamamında ortak olan durum, erken alındığı takdirde istenmeyen gebeliklerin farklı yollar ile engellenmesidir. Türkiye’de en sık kullanılan acil kontrasepsiyon yöntemi ulipristal asetat içeren tek dozluk haplardır. Bazı ilaçlarda ise 2 doz olarak aralıklı kullanım önerilebilir.

Ertesi Gün Hapı Ne Zaman Kullanılır?

Ertesi gün hapı olarak bilinen bu ilaçların kullanımındaki en büyük hata, ilacın korunmasız cinsel ilişkiden 1 gün sonra alınması gerektiğinin düşünülmesidir. Ancak bu ilaçların en yüksek etki düzeyi ilişkiden hemen sonra, yani en kısa sürede alındığı zaman ortaya çıkar. Bilinen verilere göre ilk 72 saat içinde gebelik ihtimali engellenir. Ancak temin edildiği en kısa sürede alınması sayesinde bu ihtimal başarıyla en aza düşürülür. İlaçların etken maddesine göre kullanım şekli değişebilir. Genelde bir kutu içerisinde arkası ve önü marka basılı olacak şekilde tek hap olarak sunulur. Bazı ilaçlarda ise iki doz önerilebilir. Paket içinden belli aralıklarla alınan 2 tane hap ile acil korunma sağlanır.

Ertesi Gün Hapı Kaç Gün Etkilidir?

Bu ilaçların yan etkisinden biri olan kusma, hastaları olumsuz etkileyebilir. İlaçlarla birlikte alınan antiemetik, yani kusma inhibitörü olan ilaçlar alınmamalıdır. Kusma olması durumunda ilaç etkinliği azalır ve tekrar acil kontrasepsiyon önlemi alınması önerilir. Özellikle ertesi gün hapı kullanımı sonrası 3 saat içinde olan kusmalar istenmez ve yineleyen bir ilaç kullanımı gerektirir. Ertesi gün hapı ilişkiden sonra alınabildiği en kısa sürede alınır ve gebeliği engeller. Kadındaki menstural siklusun hangi evresinde alındığına göre hormonal ya da yapısal etki göstererek döllenmeyi ya da döllenmiş zigotun implantasyonu engellenir. Bu nedenle ertesi gün haplarının kaç gün içinde etki ettiğini kestirmek kesin olarak zordur. Ancak bilinmesi gereken, ilacın ilişkiden en fazla 3 gün içinde alınmasıdır.

Ertesi Gün Hapının Yan Etkileri Nelerdir?

Ertesi gün hapı kullandıktan sonra vücutta sıkça görülen ya da nadir olan yan etkiler oluşabilir. Özellikle adet dönemi arası kanamalar ve adet dönemindeki gecikmeler, hastaları gebelik ya da korunma yönteminin başarısızlığı ihtimali hakkında endişelendirebilir. Ertesi gün hapları ovulasyon düzenini direkt etkileyerek, menstural siklus döneminde zamanlama değişikliği yaratabilir. Bu nedenle kanama zamanı değişebilir. Ayrıca implantasyonu engellemek için rahim dokusunun yapısının değişmesi nedeniyle kullanımı sonrası lekelenme tarzı kanama normaldir. Birkaç gün süren bu kanamanın gebelikteki implantasyon kanamasıyla ya da adet kanamasıyla ilgisi yoktur. Kanama şiddetine göre değerlendirilir ve az miktardaki lekelenme tipi kanama beklenen bir durumdur. Bu durumda ilacın prospektüsündeki bilgilendirmeleri okumak ve olası yan etkilere hazır olmak önerilebilir. Bu yan etkilerde kayda değer olarak görülenler aşağıdadır:

• Baş ağrısı
• Bulantı
• Kusma
• Ağrılı adet dönemi
• Kasıklarda ağrı
• Adet dönemi hassasiyeti
• Halsizlik
• Karın ağrısı
• Değişen duygu durumları
• Akne
• Yorgunluk
• Meme hassasiyeti
• Adet dönemi arası kanamalar
• Adet döneminde birkaç günlük gecikmeler

Bu yan etkiler sıkça görülen ve beklenen yan etkilerdendir. Ertesi gün haplarının asıl amacı gebeliğin oluşmadan engellenmesi ya da döllenmiş yumurtanın tutunma gerçekleşmeden atılmasıdır. Ancak bu ilaçların gerçekleşmiş gebeliği engellemediği, istemli gebelik sonlandırmada kullanılmayacağı bilinmelidir. Yani gebelik pozitifliği varsa kullanımı faydasızdır. Ayrıca korunmasız cinsel ilişkiden sonra alınan ertesi gün hapları cinsel yolla bulaşan hastalıklar içinde koruyucu değildir.

Ertesi Gün Hapının Kullanımı Sonrası Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar Nelerdir?

Ertesi gün hapı kullanmadan önce bilgi sahibi olmak ve bu korunma yönteminin ne için alındığının farkında olmak gerekir. Çünkü bazı hastaların cinsel yolla bulaşan hastalıklara ve istemli abortus (düşük) için ertesi gün hapı kullanımının faydası olduğunu düşünmeleri büyük hatadır. Ertesi gün hapı ilişkiden sonraki 3 gün içinde alındığı en erken dönemde etkili olan, gebeliği oluşmadan engelleyen ilaçlardır. Ertesi gün hapı uzun süreli bir koruma yöntemi değildir ve acil kontrasepsiyon yöntemleri içinde en sık tercih edilendir. Bu nedenle ertesi gün hapı kullandıktan sonra birkaç gün içinde hekime danışarak uzun süreli koruma yöntemi kullanılmasına devam edilmelidir. Uzun süreli ertesi gün hapı kullanımı veya her korunmasız cinsel ilişki sonrası düzenli ertesi gün hapı kullanılması kişide belirgin bozukluklara yol açar. Bu ilaçların uzun süreli kullanımda mentural siklusu etkilerken hormonal değişim yaratmaları nedeniyle ciddi sorunlara kaynak olduğu da unutulmamalıdır. Ertesi gün hapı kullanımı sonrası uzun süreli korunma yöntemlerine geçmeden önce hekime danışılması tavsiye edilir. Çünkü bazı ilaçların yüksek doz hormon takviyesi içermesi nedeniyle uzun süreli korunma yöntemlerinin de etkisi azalabilir. Özellikle doğum kontrol hapları ertesi gün hapı ile etkisi azalabilecek ilaçlardandır.

Acil kontrasepsiyon alımı sonrası anormal durumlar dışında herhangi bir takip, hekim muayenesi zorunlu değildir. Ancak bazı vakalarda aşırı kanama, adet kanamasının beklenen sürede meydana gelmemesi, aşırı ağrılı adet dönemi, ciddi bulantı ve kusma olabilir. Bunlar sık olmayan ve beklenmeyen durumlardandır. Sık görülmeyen bu durumlar ilacın belirgin yan etkisi olabileceği gibi farklı bir patolojinin habercisi de olabilir. Bu nedenle hekim kontrolü şart olabilir.

Korunmasız cinsel ilişki sonrası acil korunma yöntemi hakkında danışmak, ertesi gün hapı kullanımı sonrası olası yan etkiler için muayene olmak için veya diğer korunma yöntemleri ile ilgili danışmanlık hizmeti almak için doktorunuza başvurabilirsiniz.