Vajinismus Nedir? Vajinismus Tedavisi Nasıl Olur?

Vajinismus vajinal kasların cinsel ilişki esnasında istemsiz kasılarak cinsel birleşmeyi zor hale getirdiği bir durumdur. Vajinismus cinsel birleşme dışında tampon takma, pelvik muayene olma gibi durumlarda da oluşur. Vajinismusa bağlı olarak kadınlar cinsel birleşme esnasında acı çekerler. Vajinismus hem patolojik bir hastalık hem de psikolojik bir hastalık olarak değerlendirilerek, kombine şekilde tedavi edilir. Vajinismus belirtileri ergenlik çağının son yıllarında veya ilk kez cinsel birlikteliğe adım atılan erken yetişkinlik döneminde açığa çıkar. Bazı kadınlarda ise çok daha ileri yaşlarda vajinismus başlangıcı görülebilir.

Vajinismus Nedir?

Vajinismus kılıf anlamına gelen “vajina” ve eylem anlamına gelen “ismus” kelimelerinin birleşiminden oluşan bir rahatsızlıktır. Vajinismusta cinsel birleşme esnasında korkuya eşlik eden bir ağrı durumu mevcuttur. Vajinismus cinsel birleşmeyi neredeyse imkansız hale getirir. 

Vajinismusu olan kadınlarda cinsel birleşme deneyimi esnasında ileri derece fiziksel ağrı ve ruhsal yıpranma durumu meydana gelir. Vajinismus esnasında meydana gelen ağrı vajinanın alt kısmında bulunan pubokoksigeal bölge ve çevresindeki kasların istemsiz şiddetli olarak kasılmasına bağlı olarak oluşur. Bu durumda kişi cinsel birleşmeden çekinir ve bu durumu fobi haline getirebilir. Vajinal kas spazmı, fobiye dönüştürme ve çekinme durumları sürekli birbirini besler ve açığa çıkan kısır döngüye bağlı olarak kişi cinsel ilişkiyi tamamen tabu haline getirir. Özellikle cinsellik ve cinsellikle alakalı sıkıntıların ayıp ve saklanması gereken bir durum olarak görüldüğü toplumlarda bu hastalık çiftleri oldukça çaresiz hale getirir. Profesyonel yardımla iyileşebilir bir rahatsızlık olan vajinismusta çiftlerin birbirlerine karşı destekleyici olmaları büyük önem taşır. 

Vajinismus Belirtileri Nelerdir?

Vajinismus hastalığına sahip kişilerin gösterdiği belirtiler cinsel ilişkiye girmeyi olanaksız hale getirir. Vajinismus semptomları arasında şunlar yer alır: 

• Vajinal ilişkide giriş esnasında vulva, vajina veya pelvik tabanda ağrı ve rahatsızlık, 
• Vajinal giriş esnasında pelvik taban kaslarında istemsiz şiddetli kasılma ve gerginlik, 
• Cinsel ilişki, tampon kullanma ve pelvik muayene durumlarından kaçınma ve bu durumlara karşı korku duyma, 
• Vajinal kasılmaya bağlı olarak başarısız cinsel ilişki, 
• Cinsel ilişkiden iğrenme, 
• Aşırı kanama korkusu, 
• Kasılma ve korku duyma durumunu en az 6 sürmesi. 

Vajinismus Neden Olur?

Vajinismusa neden olan faktörler kesin olarak bulunamamıştır. Fakat bazı fiziksel rahatsızlıkların ve psikolojik rahatsızlıkların vajinismusu tetiklediği bilinir. Vajinismus oluşumunu tetikleyen faktörler arasında şunlar yer alır: 

• İdrar yolu enfeksiyonu ve mantar enfeksiyonları, 
• Anksiyete bozuklukları, 
• Vajinal hasarlar ve doğumda meydana gelen yaralanmalar, 
• Vajinal ameliyat geçirmiş olmak, 
• Geçmişte kötü cinsel ilişki tecrübesi yaşamış olmak ve bunları travmalaştırmış olmak, 
• Cinsel istismar veya tecavüz öyküsü, 
• Vajinal atrofi ve atrofiye bağlı semptomlar, 
• Rahim sarkması,  
• Vulvar vestibulit sendromu (VVS) 
• Çikolata kistlerine sahip olmak, 
• Vajinal tümörlere veya cinsel hastalıklara sahip olmak, 
• Kasık veya kalça bölgesinde anormal kan akışı rahatsızlıklarına sahip olmak, 
• Cinsel ilişki hakkında bilgisiz olmak veya yanlış bilgi sahibi olmak. 

Vajinismus Türleri Nelerdir?

Vajinismus açığa çıkma zamanına göre bir tür sınıflandırmaya tabi tutulmuştur. Vajinismusun çeşitleri ve özellikleri şu şekildedir: 

• Primer vajinismus: İlk cinsel deneyim sırasında açığa vajinismus türüdür. Bir kadının, vajinasına penis de dahil olmak üzere dışarıdan herhangi bir yabancı cisim girdiğinde her defasında acı çekmesi durumudur. Yaşam boyu vajinismus olarak da adlandırılır. 
• Sekonder Vajinismus: Edinilmiş vajinismus olarak da adlandırılır. Sekonder vajinismusu olan kadınlar daha önceki ilişkilerinde herhangi bir ağrı veya acı durumuyla karşılaşmamışlardır. Fakat buna rağmen sonraki ilişkilerde ağrı, acı ve korku yaşarlar. Sekonder vajinismus daha çok kronik bir ağrı sendromunun ikincil etkisi olarak ortaya çıkar. 
• Durumsal (kısmi) vajinismusta ise sorun belirli ortamlarda oluşurken, başka ortamlarda yaşanmaz. Eğer cinsel sorun, ortamdan bağımsız olarak ve her türlü cinsel aktivite sırasında ortaya çıkıyorsa yaygın (total) vajinismustan söz edilir.  

Vajinismus Nasıl Teşhis Edilir?

Vajinismusun teşhisinde DSM-IV-TR kriterlerinden yararlanılır. Bu kriterler arasında şunlar yer alır:  

• Aşağıdaki maddelerden birinde veya birden fazlasında sürekli veya tekrarlayıcı şekilde zorluk yaşama:  
  • Cinsel birleşme esnasında vajinaya giriş, 
  • Vajinaya giriş sırasında veya girme denemeleri yaparken vulvovajina ve pelvis çevresinde belirgin bir ağrı hissetme,  
  • Vajinaya girişin denenmesinden veya girişin gerçekleşmesinden dolayı vulvovajina/pelviste ağrının oluşcağına dair belirgin bir endişe veya korku duyma.  
  • Vajinaya giriş esnasında pelvik taban kaslarını anormal biçimde sıkma veya germe, 
• İlk maddenin dört tanı kriterindeki semptomlarının en az altı aydır devam etmesi,  
• İlk maddenin dört tanı kriterindeki semptomlarının kişide klinik açıdan belirgin bir rahatsızlığa neden olması,  
• Vajinismus cinsel işlev bozukluğunun; cinsel kaynaklı olmayan başka bir psikiyatrik bozuklukla daha iyi açıklanamaması veya ağır bir ilişki bozukluğundan (örneğin eşin zorbaca tavırlar sergilemesi), gerginlik yaratıcı başka önemli faktörlerden kaynaklanmaması ve bir maddeye/ilaca, farklı bir sağlık problemine bağlanamaması. 

DSM-IV-TR’deki vajinismus tanı kriterlerinin hemen hemen hepsi diğer tüm cinsel işlev bozuklukları için de geçerlidir. Buna bağlı olarak vajinismus için tek ayırıcı tanı kriteri cinsel birleşme esnasında açığa çıkan vajinal kasılmadır. 

Vajinismus Nasıl Tedavi Edilir?

Vajinismus oluşumuna sebep olan faktörler çok yönlü olduğundan hastalığın tedavi yöntemleri de oldukça geniş ve çeşitlidir. Vajinismus diğer cinsel işlev bozuklukları ile kıyaslandığında başarı oranı oldukça yüksek iken aynı zamanda görülme sıklığı da diğerlerine göre oldukça fazla olan bir rahatsızlıktır. Fakat tüm bunlara rağmen vajinismus için standart bir tedavi rejimi belirlenememiştir. Vajinismus tedavisi için psikanalizden, cerrahi operasyonlara kadar çok geniş bir yelpaze mevcuttur. 

Vajinismusun modern tedavi ile ele alınmasında hasta kişi bir psikososyal yapı olarak düşünülür ve tıbbi incelemelerin yanında psikolojik ve sosyokültürel faktörler de değerlendirmeye alınır. Bu yüzden tedavi yöntemi seçilirken hem hasta kişinin hem de eşinin bireysel özellikleri, kültürleri, birbirleriyle ilişkileri dikkate alınır. Vajinismus tedavisinden önce eşlerin birbirini reddetme durumu sorgulanır ve yapılacak tüm işlemlerle alakalı her iki eşe de bilgi verilir. Vajinismusun tedavisinde izlenen strateji şu şekildedir: 

• Vajinal genişletme teknikleri uygulatmak veya vajinal egzersizlerin yapılmasını sağlayarak kişiyi vajinal girişe karşı duyarsız hale getirmek, 
• Cinselliğin normal ve gerekli bir eylem olduğuna dair kadın hastayı bilgilendirmek ve eğitmek, 
• Cinselliğin fobiye dönüşmesi durumu, olumsuz koşullanma, suçluluk hissetme, ağrı duyulacağına dair endişe ve korku gibi  psikolojik sorunları psikanaliz ya da cinsel terapi gibi stratejilerle gidermek. 

Vajinismus Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Vajinismusun tedavisinde çok çeşitli yöntemler tercih edilebilir. Tıbbi müdahalelerden psikanalitiğe kadar değişen bu yöntemler arasında şunlar yer alır: 

• Tıbbi tedavi: Tıbbi yöntemler arasından en çok tercih edilenlerden biri bulbospongioz kaslara Botulinum toksini enjekte etmektir. Bu yöntemle vajinismusun uzun süreler tekrarlamadığı bildirilmiştir. Tıbbi tedavide kullanılan diğer bir yöntem ise lokal anestezik madde içeren jel veya merhemlerin kullanılmasıdır. Birleşmeden önce uygulanan bu ürünler vajinal duyarlılığı azaltarak etki gösterir. Ayrıca oral olarak kullanılan kas gevşeticiler ve anksiyolitik ilaçlar da vajinismus tedavisinde sık tercih edilir.  
• Bilişsel davranışçı terapi: Vajinismus tedavisinde en sık tercih edilen yöntemlerden biridir. Bu yöntem ile sistematik duyarsızlaştırma yapılarak kişinin korkusu tanımlanır ve daha sonra kişiye korkusuyla nasıl başa çıkacağı öğretilir. Bu yöntem kadının eğitimini de içerir. Kadın hastaya pelvik kaslarını nasıl kontrol edebileceği ve cinsel organının nasıl bir anatomiye ve fizyolojiye sahip olduğu öğretilir. 
• Psikodrama: Bu yöntem ile hasta travmatik deneyimlerini yeniden tekrarlayarak kendisini daha rahat ve somut açıklayabilir. Bu yöntemde hastalığı tetikleyen bilinç dışı etkenler çözülmeye çalışılır. 

Psikolojik ve cinsel bozukluk kategorisinde değerlendirilen vajinismus için kombine bir tedavi ya da tekil tedaviler önerilebilir. Doğru tedavi ile kısa zamanda sağlıklı cinsel ilişki yaşamak, partnerler arası diyalogu korumak için bu alanda uzman birimlere danışılması gerekebilir.