Yaşar Kütükçü

Yaşlandıkça çoğu kişinin sahip olduğu en büyük endişelerden biri de Alzheimer’dır. Özellikle de sevdiğiniz birinin bu hastalıktan etkilendiğine tanık olduysanız, Alzheimer veya başka bir demans türü geliştirme düşüncesi korkutucu bir ihtimal olabilir. Yapabileceğiniz tek şeyin en iyisini ummak ve farmasötik bir tedavi beklemek olduğu düşünebilirsiniz. Ancak gerçek çok daha cesaret vericidir. Umut verici araştırmalar, Alzheimer hastalığı ve diğer demans türlerini semptomlarını geliştirme riskinizi azaltmak veya daha önce teşhis konduysa bozulma sürecini yavaşlatmak için atabileceğiniz adımlar olduğunu gösterir.

Huntington hastalığı beyindeki sinir hücrelerinin zamanla çürümesine neden olur. Hastalık kişinin hareketlerini, düşünme yeteneğini ve ruh sağlığını etkiler. Huntington hastalığı nadirdir. Genellikle ebeveynden gelen değişmiş bir gen yoluyla geçer. Huntington hastalığının belirtileri herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir. Ancak genellikle insanlar 30'lu veya 40'lı yaşlarındayken başlar. Hastalık 20 yaşından önce gelişirse, buna juvenil Huntington hastalığı denir. Huntington erken geliştiğinde, belirtiler farklı olabilir ve hastalık daha hızlı ilerleyebilir. Huntington hastalığının semptomlarını yönetmeye yardımcı olmak için ilaçlar mevcuttur. Ancak tedaviler hastalığın neden olduğu fiziksel, zihinsel ve davranışsal gerilemeyi önleyemez.

Baş dönmesi, baygınlık, sersemlik, zayıflık veya dengesizlik hissi gibi bir dizi hissi tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Sizin veya çevrenizin döndüğü veya hareket ettiği gibi yanlış bir algı yaratan baş dönmesine vertigo denir. Sık sık yaşanan baş dönmesi hayatı önemli ölçüde etkileyebilir. Ancak baş dönmesi nadiren yaşamı tehdit eden bir duruma işaret eder. Baş dönmesinin tedavisi nedene ve belirtilerinize bağlıdır. Genellikle etkilidir, ancak sorun tekrarlayabilir.

Modern yaşamın getirdiği yoğun stres ve tempolu yaşam tarzı unutkanlık gibi bilişsel problemlerin artmasına neden olabilir. Sürekli bilgi yüklemesine maruz kalmak, iş ve sosyal yaşamın yoğunluğu gibi faktörler kişinin zihinsel sağlığını olumsuz etkileyerek nörolojik hastalıklara yol açabilir. Stres ve unutkanlık gibi problemlerle başa çıkmak için çeşitli yöntemler bulunur.

Uykusuzluk problemi pek çok kişi tarafından yaşanabilen bir durumdur.

Tourette Sendromu, insanların çoğunlukla çocukluk ya da ergenlik dönemlerinde karşılaştıkları ancak yaşam boyu devam edebilen bir nörolojik bozukluk olarak tanımlanır. Tiklerle karakterize olan bu durum, genellikle istemsiz ve tekrarlayıcı hareketler ve vokal çıkışlarla kendini gösterir. Tikler, bireyin günlük yaşamını etkiler sosyal ilişkilerde zorluklara yol açar ve genellikle anlaşılması zor bir durum olarak algılanabilir.

Spinal Musküler Atrofi (SMA), omurilikte yer alan motor nöronların yavaş yavaş kaybolmasına yol açan, kalıtsal bir nöromüsküler hastalıktır. Motor nöronlar, vücudun kaslarını kontrol eden sinir hücreleridir. Bu hücrelerin kaybı, kasların giderek zayıflamasına ve sonunda işlevini tamamen yitirmesine neden olur. SMA, doğuştan gelen bir genetik mutasyon sonucu ortaya çıkar. Bu durum, hastalığın semptomlarının genellikle bebeklik ya da erken çocukluk döneminde kendini göstermesine neden olur. Hafif formdan ölümcül seyre kadar değişen farklı tipleriyle bilinen SMA, tedavi edilmediğinde hızlı bir şekilde ilerleyebilir. Bu ilerleyiş, hastaların yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürür. Hastalığın tanısı, belirtileri ve tedavi süreçleri hakkında bilinçli olmak hem hastalar hem de aileleri için son derece önemlidir.

Senkop halk arasında bayılma olarak da bilinen, beyne giden kan akımının geçici olarak azalması sonucu oluşan bir durumdur.

En sık görülen nörodejeneratif hastalıklardan biridir.

Otizm, çocukluk döneminde belirginleşen ve sosyal iletişim becerilerinde, dil gelişiminde ve davranışlarda farklılıklarla kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Göz teması kurmaktan kaçınma, sınırlı ilgi alanları ve tekrarlayıcı davranışlar gibi çeşitli belirtilerle ortaya çıkabilen bu durum, bireylerin sosyal etkileşimlerinde ve günlük yaşam aktivitelerinde zorluklar yaşamalarına neden olabilir. Otizmin nedenleri tam olarak bilinmez. Ancak, genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülür. Teşhis ve tedavi yaklaşımları, bireylerin yaşam kalitesini artırmaya yönelik önemli adımlar içerir. Bu doğrultuda erken müdahalenin önemi büyüktür.

Günümüzde insanların yaşam tarzları ve uyku düzenleri ile alakalı olarak birçok hastalık ortaya çıkmaktadır.

Multipl skleroz (MS); merkezi sinir sisteminin uzun süreli (kronik) bir hastalığıdır. Vücudun yanlışlıkla kendisine saldırdığı bir durum olan otoimmün bir bozukluk olduğu düşünülür. MS, insanları farklı şekilde etkiler. Bazı kişilerde yalnızca hafif semptomlar olabilir. Bazıları ise beyin ile vücudun diğer bölümleri arasındaki iletişim bozulduğunda net görme, yazma, konuşma veya yürüme yeteneklerini kaybedebilirler. MS'te bağışıklık sistemi sinir liflerini kaplayan koruyucu kılıfa (miyelin) saldırır. Beyinle vücudun geri kalanı arasında iletişim sorunlarına neden olur. Sonunda hastalık sinir liflerinde kalıcı hasara veya bozulmaya neden olabilir. Multipl sklerozun bir tedavisi yoktur. Ancak iyileşmeyi hızlandırmaya, hastalığın seyrini değiştirmeye ve semptomları yönetmeye yardımcı olan tedaviler vardır.

Migren hastalığı, sık aralıklarla tekrarlayan zonklama tarzındaki baş ağrısı atakları ile birlikte eşlik eden bazı ek bulgularla karakterize olan nörolojik bir bozukluk şeklinde tanımlanabilir.

Migren ağrısı, saatlerce süren ve dayanılmaz şiddette olan, kişinin günlük hayatına devam etmesini çok büyük oranda engelleyen bir ağrıdır.

Hemen her yaştan bireyi etkileyebilen ve ciddi bir enfeksiyon olarak kabul edilen menenjit; özellikle bebeklerde, küçük çocuklarda, gençlerde ve genç yetişkinlerde görülür. Hızlı bir şekilde tedavi edilmediğinde hayatı tehdit eden kan zehirlenmesine ve beyinde ya da sinirlerde kalıcı hasarlara neden olabilir.

Huzursuz bacak sendromu, sık görülen bir hastalıktır ve toplumun %10’luk bir kesimini etkilediği düşünülmektedir [1]. Huzursuz bacak sendromu, istirahat esnasında veya hareketsiz iken bacaklarda artış dürtüsel ve nörolojik bir hareket bozukluğudur. Rahatsız edici semptomlar hareket ile azalırken, akşam veya gece saatlerinde artış gösterebilir. Genetik veya çevresel faktörler hastalığın altında yatan nedenler arasında bulunur. Özellikle demir eksikliği sorunu yaşayan hastaların semptomlarının kötüleştiği bilinmektedir. Belirtiler çoğunlukla dinlenme sırasında, özellikle de gece uykusunda gelişen hareket etme dürtüsü, uyku bozukluğu ve konsantrasyon bozuklukları şeklinde gelişir.

Epilepsi, sinir hücrelerinin düzgün sinyal vermediği ve nöbetlere neden olan bir beyin hastalığıdır. Nöbetler; duyuları, davranışları, farkındalığı ve kas hareketlerini değiştiren kontrolsüz elektriksel aktivite patlamalarıdır. Epilepsi dünyada en sık görülen dördüncü nörolojik hastalıktır. Epilepsi tedavi edilemese de birçok tedavi seçeneği mevcuttur. Epilepsi hastalarının %70'e kadarı hastalığı ilaçlarla yönetebilmektedir. Nöbet geçirmek ve epilepsi geçirmek güvenliğinizi, ilişkilerinizi, işinizi, araba sürmenizi ve çok daha fazlasını etkileyebilir. Nöbetlerin meydana gelme olasılığının daha yüksek olduğu kalıpları ve durumları tanımanız gerekir.

Halk arasında sara olarak da bilinen epilepsi, nöbetler halinde seyreden nörolojik bir hastalıktır. Beyin hücrelerindeki anormal elektrik aktivitesinden kaynaklanan epilepsi, kişinin beyin aktivitesinin geçici olarak bozulmasına neden olur. Kısa nöbet süreleri ile karakterize olan epilepsi hastalığının dünya çapında görülme sıklığı %1’dir. Nörolojik hastalıklar arasında en sık görülen 4. hastalık olan epilepsi, hemen her yaşta ortaya çıkabilir.

Demans; hafızayı, düşünmeyi ve sosyal yetenekleri etkileyen bir grup semptomu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Demans hastası kişilerde semptomlar günlük yaşamlarını etkiler. Demans, belirli bir hastalık değildir. Birkaç hastalık, demansa neden olabilir. Demans genellikle hafıza kaybını içerir. Genellikle durumun erken belirtilerinden biridir. Ancak yalnızca hafıza kaybının olması, demansın olduğu anlamına gelmez. Hafıza kaybının farklı nedenleri olabilir. Alzheimer hastalığı yaşlı yetişkinlerde bunamanın en yaygın nedenidir. Ancak bunamanın başka nedenleri de vardır. Nedene bağlı olarak bazı bunama belirtileri geri döndürülebilir olabilir.

En sık görülen sağlık problemlerinden biri olan baş ağrısı, her yaşta ve her cinsiyetten kişide görülebilir. Dünyanın yaklaşık olarak yarısını etkileyen baş ağrısı, erkeklere kıyasla kadınlarda daha sık görülür. Baş ağrısı, baş çevresinde bulunan baş ve boyun kaslarının yanı sıra kulak, burun boğaz, atardamar, toplardamar ve tıpta periost olarak bilinen kemik zarı gibi pek çok doku ve sinirin basıya uğraması, kasılması ya da yer değiştirmesiyle oluşabilir. Kişinin yaşam kalitesini düşüren bu rahatsızlık, zaman zaman gündelik işlerin aksamasına yol açacak kadar şiddetli olabilir. Uluslararası Baş Ağrısı Derneği (IHS), tüm baş ağrısı çeşitlerini 14 ana grupta ve 100'den fazla alt grupta sınıflandırır. Farklı bir deyişle baş ağrısı çok geniş bir yelpazede yer alır. Ancak tüm baş ağrılarının %90'ını migren ve gerilim tipi baş ağrısı oluşturur.

Alzheimer hastalığı zamanla kötüleşen bir beyin rahatsızlığıdır. Beyinde belirli proteinlerin birikmesine yol açan değişikliklerle karakterizedir. Hastalık, beynin küçülmesine ve beyin hücrelerinin sonunda ölmesine neden olur. Hafıza, düşünme, davranış ve sosyal becerilerde kademeli bir düşüş olan demansın en yaygın nedenidir. Bu değişiklikler bir kişinin işlev görme yeteneğini etkiler. Hastalığın erken belirtileri arasında yakın zamandaki olayları veya konuşmaları unutmak yer alır. Zamanla ciddi hafıza sorunlarına ve günlük görevleri yerine getirme yeteneğinin kaybına ilerler.

Beyinde günlük davranışların kontrolünü sağlayan çok sayıda farklı alanlar vardır. Anlama, konuşma ve iletişimi devam ettirmeyi sağlayan çeşitli alanlar da onlardandır. Özellikle bu görevden sorumlu belirli yerlerde meydana gelen travma sonucu kazanılmış bir disfonksiyon ile anlama ve konuşma güçlükleri oluşabilir. Genellikle bir hastalık sonucu oluşan bu anomaliye afazi denir. Afazi kişinin konuşma, anlama ve iletişimdeki araçları algılama düzeyine göre çeşitlenebilir. En sık görülen afazi tiplerinde hastalar konuşulanı anlayamaz ya da konuşulanlara anlamsız yanıtlar verebilirler. Afazi doğru teşhis ve tedavinin yanı sıra hasta ve hasta yakınlarının iyileşme sürecine pozitif etkisi ile geri döndürülebilir nitelikteki hastalıklardandır.