Epilepsi: Nedir, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Halk arasında sara olarak da bilinen epilepsi, nöbetler halinde seyreden nörolojik bir hastalıktır. Beyin hücrelerindeki anormal elektrik aktivitesinden kaynaklanan epilepsi, kişinin beyin aktivitesinin geçici olarak bozulmasına neden olur. Kısa nöbet süreleri ile karakterize olan epilepsi hastalığının dünya çapında görülme sıklığı %1’dir. Nörolojik hastalıklar arasında en sık görülen 4. hastalık olan epilepsi, hemen her yaşta ortaya çıkabilir.

Epilepsi Nedir?

Çoğunlukla gelişigüzel nöbetler halinde oluşan epilepsi, farklı nedenlere bağlı olarak gelişir ve tekrarlayıcı niteliktedir. Nörolojik bir rahatsızlık olan epilepsi, beyinde bulunan bir nöron grubunda oluşan anormal elektrik aktivitesine bağlı olarak meydana gelir. Elektrik aktivitesinin bozulmasıyla oluşan nöbet sırasında kişinin beyin fonksiyonlarında geçici bozulmalar oluşur. Epilepsi nöbetlerinin pek çok farklı türü bulunur. Ancak sıklıkla beynin bir kısmı ile sınırlı olan nöbetler (parsiyel) ve beyinde yaygın olarak başlayan nöbetler (jeneralize) olmak üzere iki farklı türde incelenir. Epilepsi nöbeti sırasında zaman zaman oluşan belirtiler silik olsa da genellikle beyin fonksiyonlarının bozulmasına bağlı olarak kontrol edilemeyen vücut hareketleri oluşur. Epilepsi nöbetleri genellikle 30 saniye ile 2 dakika aralığında sürer. Ancak 5 dakikadan uzun süren epilepsi nöbetleri de görülebilir. Bu tip epilepsi nöbetlerinin varlığında kişi, acil tıbbi yardıma ihtiyaç duyar. Kişiden kişiye farklılık gösterebilen epilepsi semptomları, çoğunlukla vücut hareketlerinin kontrol edilememesi, baygınlık, titreme, bilinç ve hafıza kaybı, idrar kaçırma, kokulara karşı hassasiyet, nöbet sonrasında bitkinlik ve şaşkınlık şeklinde görülür. Epilepsi belirtileri konusuna girmeden önce “Epilepsi türleri nedir? sorusunu cevaplamak gerekir.

Epilepsi Türleri Nelerdir?

Epilepsi hastalığı beynin tutulum gösterdiği bölgesine göre sınıflandırılabilir. Bazı kişilerde birden fazla epilepsi türü de görülebilir. Sık rastlanan epilepsi türleri şu şekilde sıralanabilir:

• Absans Nöbetler: Çocukluk çağlarında daha sık görülen absans nöbetlerde kişi, dışarıdan bakıldığında dalmış gibi görünür. Çocuğun konuşma sırasında birden susması ile karakterize olan absans nöbetlerde çocuk, yaklaşık 10 saniye boyunca hareketsiz kalır. Sorulan sorulara yanıt vermez. Yetişkinlerde görülen absans nöbet sırasında ise kişi anlamsız kelimeler söyler, yürür, el ve / veya dudaklarıyla tekrarlayıcı nitelikte hareketler yapar. Absans nöbetlerde nöbet süresi kısadır ve nöbet süresince yaşananları kişinin kendisi hatırlamaz.
• Basit Parsiyel Nöbetler: 3 farklı şekilde gelişen basit parsiyel nöbet sırasında kişinin bilinci açıktır. Bu nöbet türü çoğunlukla hastanın beyninin frontal, temporal ve parietal loblarının birinden kaynaklanır. Temporal lobdan kaynaklanan nöbetler, motor nöbet olarak tanımlanır. Motor nöbet sırasında kişi kötü bir koku ya da tat alır. Aniden korkuya kapılır ve sersemlik hissi yaşar. Deja vu hissi, algı ve hafıza sorunları, uyuşukluk, terleme ve mide bulantısı gibi belirtiler ortaya çıkar. Motor nöbet sırasında kişinin başını sağa sola hareket ettirmesi, kolunu yukarı kaldırması gibi hareketler oluşabilir. Nöbet sırasında kişinin kolunu kaldırdığı ya da başını çevirdiği taraf, hangi frontal lobun etkilendiğinin göstergesidir. Farklı bir deyişle kişi nöbet sırasında başını sola çeviriyorsa nöbet, frontal lobun sol tarafından kaynaklanır. Frontal lobda konuşma merkezinin bulunmasına bağlı olarak kişide geçici olarak konuşma bozukluğu gelişir. Nöbetten sonra kişide kısa süreli güçsüzlük ya da geçici felç oluşabilir. Vücut duyularının algılandığı beyin bölgesi ise parietal lobdur. Duyusal nöbetlerin oluşmasına yol açan bu durumda kişi tuhaf duygular hissedebilir. Geçici olarak ağrı hissi ve uyuşukluk görülebilir.
• Kompleks Parsiyel Nöbetler: Kişinin nöbet anını hatırlamadığı kompleks parsiyel nöbet sırasında kişi yere düşmez. Yalanma, yutkunma ve çiğneme hareketleri yapılabilir. Ayrıca kişi etrafta dolaşarak, kıyafetlerini çekiştirebilir.
• Jeneralize Nöbetler: Sara nöbeti ya da epilepsi krizi dendiğinde akla gelen ilk nöbet türü olan jeneralize nöbet türünde kişi, öncelikle kaskatı kesilir ve ardından yere düşer. Vücudundaki tüm kaslar istemsiz bir şekilde kasılıp gevşer. Kişinin bilinci nöbet süresince kapalıdır ve nöbetin ardından hiçbir şeyi hatırlamaz. Jeneralize nöbetin sona ermesiyle birlikte kişi yavaşça kendine gelir. Çoğunlukla bitkin ve şaşkın haldedir.

Epilepsi Belirtileri Nelerdir?

Epilepsi hastalığına ait semptomlar hastalığın türleri arasında farklılık gösterse de genel olarak epilepsi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Bilinç Kaybı: Nöbet sırasında olanları kişi kontrol edemez ve hatırlayamaz.
• Kasların Kasılması: Nöbet sırasında kişinin tüm kasları istemsiz olarak kasılır ve gevşer. Bu durum kişinin titremesine ve çırpınmasına yol açar.
• Baş ve Gözlerin Bir Tarafa Dönmesi: Nöbet sırasında kişi başını ve gözlerini sağa ya da sola doğru hareket ettirebilir.
• İdrar Kaçırma: Nöbet sırasında kişinin kaslarını kontrol edememesine bağlı olarak idrarını kaçırabilir.
• Nöbet Sonrasında Şaşkınlık: Nöbetin sona ermesi ile birlikte kişi yorgun ve şaşkındır.

Epilepsi ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Sık görülen epilepsi belirtilerine ek olarak geçirilen nöbet türüne göre farklı semptomlar da oluşabilir. Bu semptomların bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• İstemsiz kas hareketleri,
• Hareketlerin tekrarlanması,
• Aniden düşme,
• Garip davranış ve konuşmalar,
• Tat, koku, dokunma ve görme duyularında farklılaşma,
• Kısa süre ile bir noktaya odaklanarak dalmak,
• Elde tutulan nesnelerin düşürülmesi
• Tepkisizlik,
• Anlaşılamayan kelimeler söylemek,
• Sorulan soruları yanıtsız bırakmak.

Epilepsi Neden Olur?

Epilepsi, genetik, doğumsal anomali ve doğum travmalarına bağlı olarak oluşabilir. Ayrıca bazı beyin damar hastalıkları, beyin iltihaplanması, kafa travması, beyin kanaması, tümör varlığı, çocukluk döneminde yüksek ateşli hastalık geçirmek ve alkol kullanımı gibi pek çok farklı etken epilepsi oluşumunda rol oynayabilir. Fakat pek çok epilepsi hastasında nöbete yol açan etken saptanamaz.

Epilepsi Evreleri Nelerdir?

Bazı kişiler epilepsi oluşmadan önce bazı belirtiler hissedebilir. Nöbet, beynin küçük bir alanından kaynaklanıyorsa nöbet öncesinde, bazı durumlarda hissedilebilen bu semptomlara aura denir. Bu belirtiler, beyinde anormal elektrik aktivitenin oluştuğu bölgeye göre de farklılık gösterebilir. Epilepsi nöbetinden önce oluşan belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Uyuşma: Kişi vücudunun belli bir kısmında uyuşukluk hissedebilir.
• Görme ve İşitme Kaybı: Kişinin görüşünde ya da işitmesinde farklılık oluşabilir.
• Koku: Nöbet öncesinde kişi kötü koku alabilir.
• Mide Bulantısı: Midede baskı ya da bulantı hissi oluşabilir.
• Duygu Durum Değişimi: Kişi aniden korku duygusu hissedebilir.

Epilepsi Teşhisi Nasıl Konur?

Epilepsi nöbeti geçiren kişi, yaşadıklarını hatırlamaz. Bu nedenle hekimin ayrıntılı anamnez alabilmesi için nöbet sırasında kişinin yanında bulunan yakınının da doktora gitmesi önerilir. Hekim, nöbetin süresi ve oluş şekli hakkında sorular sorar. Epilepsi teşhisinin netleştirilmesi için MR, BT, PET ve EEG gibi radyolojik görüntüleme tetkikleri yapılabilir. Yapılan muayene ve radyolojik görüntülemelerin sonuçlarından elde edilen bulgular ışığında kişiye epilepsi teşhisi konur.

Epilepsi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Epilepsi tedavisinde amaç, kişinin nöbet sıklığının azaltılması ve nöbetlerinin tamamen önlenmesidir. 

Epilepsi tedavisi ilaçla yapılır. Epilepsi tanısı alan kişiye uygun olan ilaçlar hekim tarafından reçete edilir. Bu ilaçların düzenli olarak hekimin belirlediği dozda kullanılması önemlidir.

İlaçlara yeterli cevap vermeyen vakalarda, yani ilaç tedavisine dirençli epilepsilerde ise hastadaki nöbetlerin tipi, şekli, sayısı, çoklu ilaç kullanımı dikkate alınarak, yapılan ek tetkiklerde uygun endikasyon konulursa cerrahi tedavi de uygulanabilir.