Menenjit Nedir, Belirtileri Nelerdir, Neden Olur, Nasıl Önlenir?

Hemen her yaştan bireyi etkileyebilen ve ciddi bir enfeksiyon olarak kabul edilen menenjit; özellikle bebeklerde, küçük çocuklarda, gençlerde ve genç yetişkinlerde görülür. Hızlı bir şekilde tedavi edilmediğinde hayatı tehdit eden kan zehirlenmesine ve beyinde ya da sinirlerde kalıcı hasarlara neden olabilir.

Hemen her yaştan bireyi etkileyebilen ve ciddi bir enfeksiyon olarak kabul edilen menenjit; özellikle bebeklerde, küçük çocuklarda, gençlerde ve genç yetişkinlerde görülür. Hızlı bir şekilde tedavi edilmediğinde hayatı tehdit eden kan zehirlenmesine ve beyinde ya da sinirlerde kalıcı hasarlara neden olabilir.

Menenjit Nedir?

Menenjit; meninks denilen beyin ve omuriliği saran üç katmandan oluşan zarların iltihaplanması sonucu oluşan bir hastalıktır. Meninkslerin etrafını çevreleyen sıvının enfekte olması sonucu ortaya çıkar. Parazit, virüs, mantar ya da bakteri kaynaklı olabilir. Küçük çocuk ve yetişkinlerde görülen menenjitin en büyük nedeni pnömokoklardır. Aşı ile önlenebilen pnömokok kaynaklı menenjit çeşidinde orta kulak enfeksiyonu, zatürre ve sinüzit yaygın olarak görülür. Hem çocuk hem de yetişkinlerde görülen bir diğer menenjit ise meningokokların neden olduğu enfeksiyonlardır. Özellikle askeri kışlalar, öğrenci yurtları ve okullarda salgına neden olan bu bakteri çeşidi, üst solunum yollarını enfekte ederek enfeksiyonun beyne kadar ulaşmasına neden olabilir. Bir diğer bakteri çeşidi olan listeria ise genellikle pastörize edilmemiş yiyeceklerden insana geçer. Hamile, yenidoğan, yaşlı ve bağışıklık sistemi güçsüz kişileri hedef alan listeria, enfeksiyona neden olarak menenjit oluşturabilir. Bakteri ve viral kaynaklı menenjitler, parazitik ve mantar menenjite göre daha sık görülür. Viral menenjitler daha hafif seyrederken bakteriyel menenjit hem yetişkin hem de bebek ve çocuklarda ölüm riski yaratabilir.

Menenjit Belirtileri Nelerdir?

Viral ve bakteriyel menenjit çeşitlerine ait belirtiler, hastalığın başlangıçta hemen hemen aynıdır. Ancak bakteriyel menenjit belirtilerinin şiddeti daha yüksektir. Aynı zamanda belirtiler yaşa göre farklılık gösterebilir.
 

Bebeklerde viral menenjit belirtileri

Bebeklerde viral menenjit belirtilerinin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:

• İştah azalması
• Hareketlerde yavaşlama
• Sinirlilik ve huzursuzluk
• Letarji yani yaşamı felç edici uyku hali
• Başta kemiklerin birleştiği yerdeki (bıngıldakta) kabarıklık
• Sürekli ağlama
• Vücutta ve boyunda sertlik
• Ateş
   

Yetişkinlerde viral menenjit belirtileri

Yetişkinlerde viral menenjit belirtilerinin bazıları şöyledir:

• Baş ağrısı
• Ateş
• Uyku hali
• Işığa karşı gelişen aşırı duyarlılık
• İştahta azalma
• Zihinsel karmaşa
• Mide bulantısı ve kusma
• Boyunda sertlik ve ağrı
• Nöbetler
   

Bakteriyel menenjit belirtileri

Bakteriyel menenjit belirtilerinin bir kısmı şöyledir:

• Zihinsel karmaşa
• Mide bulantısı ve kusma
• Baş ağrısı
• Boyunda sertlik ve ağrı
• Sinirlilik
• Işığa karşı gelişen aşırı duyarlılık
• Ateş ve titreme
• Ciltte morluklar
• Uyku hali

Menenjit Neden Olur?

Menenjit nedenleri hastalığın çeşidine göre farklılık gösterir. Menenjit çeşitleri şunlardır:

Bakteriyel Menenjit

Bakteriyel menenjit en ciddi menenjit tipidir. Hemen tedavi edilmediğinde beyin hasarına ve hayati tehlikeye yol açabilir. Streptococcus pneumoniae (pnömokok), Neisseria meningitidis (meningokok), Listeria monocytogenes (yaşlı kişilerde, hamile kadınlarda veya bağışıklık sistemi sorunları olanlarda) gibi bakteriler, menenjite neden olan en yaygın bakteri çeşitleridir. Bu bakteri çeşitleri sinüsler, kulaklar ve boğaz yoluyla kan dolaşımına girerek beyin zarı sıvısını enfekte edebilir. Enfekte olan kişiler öksürdüğünde ya da hapşırdığında rahatsızlık, hava yoluyla diğer kişilere bulaşabilir.

Mantar Menenjiti

Bakteriyel ya da viral yolla bulaşan menenjite oranla daha nadir görülen mantar menenjite sağlıklı insanlarda nadir olarak rastlanır. AIDS veya kanser gibi bağışıklık sistemi sorunlarına yol açan hastalıklara sahip kişilerde görülme oranı yüksektir. Kuş pisliği ile kontamine olmuş kir veya topraktan solunan Cryptococcus, Blastomyces, Histoplazma, Coccidioides gibi türler, mantar menenjite neden olan en önemli mantar çeşitleridir.

Viral Menenjit

En yaygın görülen menenjit türlerinden biri olan viral menenjite özellikle yaz ve sonbahar aylarında rastlanır. Koksaki virüsü A, Koksaki virüsü B ve Ekovirüslerin neden olduğu enfeksiyonların bir kısmı menenjite dönüşebilir. Bunlara ek olarak grip, kabakulak, kızamık, uçuk, HIV ve coltivirus gibi virüslerde menenjite neden olabilir.

Parazitik Menenjit

Bulaştırıcı özelliği bulunmayan parazit kaynaklı menenjit türü, viral ve bakteriyel menenjite oranla daha nadir görülür. Salyangoz, çiğ balık, kümes hayvanlarındaki parazitlerden ve kir, dışkı gibi dış etkenlere maruz kalan yiyeceklerden kaynaklanır. Eozinofilik menenjit (EM) olarak adlandırılır. Parazitik menenjite Angiostrongylus cantonensis, Baylisascaris procyonis, Gnathostoma spinigerum olmak üzere 3 parazit neden olur. Amip menenjit olarak da adlandırılan menenjit çeşidi, hastalığa neden olan parazit türlerinden birinin burun yoluyla vücuda girmesiyle ortaya çıkar. Burundan beyin dokusuna kadar ulaşarak beyin dokularında ciddi hasarlara yol açar. Halüsinasyonlara ve nöbetlere neden olabilir.

Menenjit Nasıl Önlenir?

Menenjitin bazı çeşitleri bulaşıcıdır ve hastalıktan korunmak için kişisel hijyene dikkat etmek en iyi önlemdir. Hastalığa neden olan virüs ve bakteriler öksürük, hapşırık, öpüşme, sarılma ya da başka insanların diş fırçasının veya yemek yediği araçların kullanılması sonucunda insandan insana bulaşabilir. Menenjiti önlemek için aşağıdaki önlemleri almanız gerekebilir:

• Ellerinizi hijyen kurallarına uygun şekilde sık sık yıkayın ve yıkama sonrası iyice kuruladığınızdan emin olun. Tüm aile bireylerinin ve özellikle çocuklarınızın yemek öncesi ve sonrası, tuvalet sonrası ellerini yıkamasına özen gösterin. Aile bireylerinin her birinin ayrı havlusu olmasına ya da tek kullanımlık havlu kullanımına dikkat edin.
• Diş fırçası, makyaj malzemeleri, havlu, tabak, çatal ve kaşık gibi kişisel eşyalarınızı kimseyle paylaşmayın. Aynı şekilde aynı tabaktan kimseyle yemek yemeyin ve aynı bardaktan içecek içmeyin.
• Öksürürken ya da hapşırırken ağzınızı ve burnunuzu kapatmayı unutmayın.
• Yeterli ve dengeli bir beslenme programını takip ederek düzenli egzersiz yapın. Uyku saatlerinize ve uyku kalitesine dikkat edin. Yeterince uyumaya özen gösterin.
• Yiyeceklerinizi iyi pişirin ve çiğ yiyeceklerden, pastörize edilmemiş gıdalardan uzak durun.
• Bakteriyel ya da viral menenjite neden olabilen bakteri ve virüslere karşı önlem olarak grip ve zatürre gibi aşıları olmaya dikkat edin. Çocuklarınıza meningokok aşısı yapıldığından emin olun.

Menenjit Teşhisi Nasıl Konulur?

Menenjit belirtileri taşıyan kişiler doktor muayenesi için sağlık kuruluşuna gitmelidir. Belirtiler, menenjit tanısı konulması için yeterli değildir. Tanı için öncelikle hasta, doktor tarafından muayene edilir. Muayene sırasında boyunda sertlik olup olmadığı ve bakteriyel bir enfeksiyona işaret eden bir deri döküntüsü bulunup bulunmadığı kontrol edilir. Ayrıca menenjite neden olan bakterilerin varlığı için kan testleri yapılır. Beyinde ödem ve iltihap varlığının kontrolü için BT ve MRI taramaları uygulanabilir. Omurilik sıvısından örnek alınarak menenjit saptanabilir. İnce bir iğne yardımıyla bel bölgesindeki omurilik sıvısından beyin omurilik sıvısı alınır ve bu sıvının test edilmesi sonucu hastalığın teşhisi konulur.

Menenjit Tedavisi

Menenjite neden olan bakterilerin vücutta enfeksiyon geliştirmesini önlemek için en etkili yöntem aşıdır. Aşı olmamış bebekler kendilerinin yanı sıra toplumu da risk altında bırakır. Menenjit tedavisi geciktirildiğinde hem yetişkin hem de çocuklarda, nöbetler, beyin hasarı, işitme kaybı, hafıza problemleri, öğrenme güçlüğü, yürümede zorlanma, böbrek yetmezliği, şok ve ölüm gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Menenjit tedavisi hastalığın çeşidine göre yapılır. Bakteriyel menenjitte doktor, hastalığa neden olan bakteriyi saptamadan önce geniş spektrumlu bir antibiyotik tedavisine başlayabilir. Menenjite neden olan bakteri belirlendiğinde bu bakteriye özel bir antibiyotik tedavisi uygulanabilir. Bazı durumlarda hastalığın semptomlarını azaltmak için kortikosteroidler de verilebilir. Viral menenjit ise genellikle bir tedaviye ihtiyaç duyulmaksızın kendi kendine geçebilir. Genellikle hastalığın semptomlarına, hastanın ağrı ve ateş durumuna göre tedavi önerilebilir. Ağrı kesici ya da ateş düşürücü ilaçlar alınması ve istirahat edilmesi doktor tarafından tavsiye edilebilir. Herpes veya grip gibi bir virüs menenjite neden olduysa, antiviral ilaçlar doktor tarafından yazılabilir.