Huzursuz Bacak Sendromu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bacak sendromu, sık görülen bir hastalıktır ve toplumun %10’luk bir kesimini etkilediği düşünülmektedir [1]. Huzursuz bacak sendromu, istirahat esnasında veya hareketsiz iken bacaklarda artış dürtüsel ve nörolojik bir hareket bozukluğudur. Rahatsız edici semptomlar hareket ile azalırken, akşam veya gece saatlerinde artış gösterebilir. Genetik veya çevresel faktörler hastalığın altında yatan nedenler arasında bulunur. Özellikle demir eksikliği sorunu yaşayan hastaların semptomlarının kötüleştiği bilinmektedir. Belirtiler çoğunlukla dinlenme sırasında, özellikle de gece uykusunda gelişen hareket etme dürtüsü, uyku bozukluğu ve konsantrasyon bozuklukları şeklinde gelişir.

Huzursuz Bacak Sendromu Nedir?

Huzursuz bacak sendromu, Willis Ekbom hastalığı olarak da bilinen kronik ve ilerleyici bir hareket bozukluğudur. Hastalık ilk olarak 1683 yılında Willis tarafından tarif edilmiştir, “huzursuz bacak” kavramı ise ilk defa 1945 senesinde nörolog Karl-Axel Ekbom tarafından kullanılmıştır. Ekbom, huzursuz bacak sendromunu “istirahat sırasında vücut uzuvlarında ortaya çıkan duyusal bir semptom ve motor bir hastalık” şeklinde tanımlamıştır. Hastalık, bacakları hareket ettirme dürtüsüne eşlik eden rahatsız edici duyular ve uyku problemleri ile karakterizedir. Huzursuz bacak sendromunun sıklığı kadınlarda %7.3 ve erkeklerde %3 oranlarında saptanmıştır [3]. Ayrıca hastalığın gebelik sürecinde en sık karşılaşılan hareket bozukluğu olduğu bilinmektedir.  

Huzursuz bacak sendromu çocuklar dahil olmak üzere her yaş grubundan ve cinsiyetten bireyi etkileyebilir, ancak orta yaş grubunda görülme sıklığı daha yüksektir. Hastalığın genel popülasyonda yaygınlığı %1-15 arasında değişiklik gösterebilir, çocukluk döneminde huzursuz bacak sendromu yaşayan hastaların yaygınlığı ise %2 civarındadır [2]. Huzursuz bacak sendromu iki farklı tür şeklinde incelenebilir. Erken başlangıç olarak bilinen ilk türde 45 yaşından önce tanı konulur, genellikle genetik yatkınlık nedeniyle ortaya çıkar ve yavaş ilerler. Geç başlangıçta ise hastalık hızlı ilerler ve tanı 45 yaşından sonra konulur. 

Huzursuz Bacak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Huzursuz bacak sendromu yaşayan bireylerin üçte biri semptomlarının kontrolü için medikal tedavilere gereksinim duymaktadır. Hastalar semptomlarının genellikle yatma ve oturma gibi hareket gerektirmeyen eylemler sırasında ortaya çıktığını veya kötüleştiğini söylemektedir. Hareketsizlik ile birlikte artış gösteren rahatsızlık hissi ve ağrı söz konusudur. Huzursuz bacak sendromuna sahip hastalar çoğunlukla semptomları tarif etme konusunda güçlük yaşarlar. Ancak genel olarak ortaya çıkan ve hastalığın teşhisine aracılık eden belirtilerden kısaca şu şekilde bahsedilebilir: 

• Bacaklarda hareket etme isteği uyandıran rahatsızlık verici hisler, 
• Bacaklarda ortaya çıkan zonklama, ağrı, kaşıntı, elektriklenme ve çekilme hissi, 
• Bu semptomların nadiren kolları etkilemesi, 
• Dinlenirken kötüleşen duyular, 
• Bacaklarda hissedilen rahatsızlığın hareket ile birlikte geçici olarak kaybolması, 
• Akşamları veya uyku sırasında bacaklarda seğirme hissi, 
• Uyku bozuklukları, uykuya dalma ve uykuyu sürdürme konusunda güçlük, 
• Uyku sırasında bacakları hareket ettirme amacıyla yataktan kalkma isteği, 
• Yorgunluk ve gündüz vakti uyku isteğinin oluşması, 
• Davranış ve ruh hali değişiklikleri, 
• Ayak vurmak gibi alışkanlık edinilmiş tekrarlayıcı davranışlar, 
• Dikkat eksiklikleri ve konsantrasyon bozuklukları, 
• Bir şeyleri hatırlamada zorluk, 
• Depresyon ve anksiyete. 

Huzursuz Bacak Sendromu Neden Olur?

Huzursuz bacak sendromunun nedeni henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Beyinde hareketin oluşumunu sağlayan bazal ganglionların çalışma şekli ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bazal ganglionlar vücudun hareketlerini düzenleme amacıyla dopamin isimli hormonu kullanır. Beyinde bulunan bu ganglionlar yeterli miktarda dopamin alamazsa hareketleri olması gerektiği kadar verimli bir şekilde düzenleyemezler. Bu durum huzursuz bacak sendromuna yol açabilir. Huzursuz bacak sendromu nedenlerinden kısaca şu şekilde bahsedilebilir: 

• Genetik: Huzursuz bacak sendromunda genetik yatkınlık söz konusudur. Ebeveynlerde ve kardeşlerde bu hastalığın var olması kişi için potansiyel bir risk oluşturur.   
• Demir Eksikliği: Huzursuz bacak sendromu semptomlarının vücuttaki düşük demir seviyeleri ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bazı vakalarda demir eksikliğinin giderilmesi ile sendrom semptomlarının gerileme gösterdiği bilinmektedir. 
• İlaçlar: Bazı ilaç gruplarının kullanımı huzursuz bacak sendromuna neden olabilir ya da mevcut semptomları kötüleştirebilir. Bu nedenle hekim ile görüşme sırasında kullanılan ilaçlardan bahsedilmelidir. 
• Gebelik: Hamilelikte hormonal değişiklikler, demir ve vitamin eksiklikleri sendrom belirtilerinin kötüleşmesine neden olabilir. Ayrıca bazı insanlarda ilk gebelik ve özellikle de son trimesterde huzursuz bacak sendromu ortaya çıkabilir. Belirtiler çoğunlukla doğumdan sonra kaybolabilir. 
• Böbrek Yetmezliği: Böbrek yetmezliği durumunda sıklıkla gelişen bir durum da anemidir. Böbreklerdeki işlev bozuklukları demir depolarının azalmasına neden olabilir. Bu ve vücut kimyasındaki diğer değişiklikler sendroma neden olabilir veya mevcut sendromu kötüleştirebilir. 
• Omurilik Sorunları: Huzursuz bacak sendromu nörolojik bir hastalıktır. Omuriliğin hasar görmesi veya yaralanması durumunda bu hastalık ortaya çıkabilir. Ayrıca omuriliğe anestezi uygulanmış olması da hastalığın görülme riskini arttırır.  
• Periferik Nöropati: Şeker hastalıkları gibi faktörler bazen el ve ayaklardaki sinirlerde hasarlara neden olabilir. 
• Romatizmal Hastalıklar: Fibromiyalji, osteoartrit ve romatoid artrit gibi hastalıkları ile birlikte huzursuz bacak sendromu da gelişebilir.  
• Diabetes Mellitus Tip 2: Huzursuz bacak sendromunun sıklığının arttığı diğer bir durum da diabetes mellitus isimli endokrin hastalıklardır. Diyabetli hastalarda %17-27 oranında huzursuz bacak sendromu gelişebilir [2]. 
• Multiple Skleroz: Multiple skleroz ile huzursuz bacak sendromu birlikte görülebilen ve birbirlerinin sekonder nedenleri olarak kabul edilen iki hastalıktır. 

Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Huzursuz bacak sendromunun teşhisi için uzman hekimler fiziksel muayenenin ardından eksiksiz bir tıbbi öykü ve genetik öykü talep edecektir. Huzursuz bacak sendromunu teşhis etmek için spesifik bir test olmadığından sağlık uzmanları diğer hastalıkları dışlamak ve semptomların nedenini anlamak amacıyla nörolojik muayene ve kan testleri talep edebilir. Ayrıca uyku koşullarının değerlendirilmesi amacıyla uyku testleri ve çalışmaları da önerilebilir. Çocuklarda gelişen huzursuz bacak sendromunun teşhis edilmesi nispeten daha zordur. Bu durumun nedeni çocukların semptomları ve hissettikleri duyuları tam olarak ifade edememesidir. Ayrıca çocuklarda sık görülen dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ya da büyüme ağrıları ile sendrom belirtileri benzerlik gösterir, bu nedenle teşhis zorlaşabilir. Huzursuz bacak sendromu teşhisi için hekimler şu soruların yanıtlarını araştırabilir: 

• Hasta ağrı ve çekilme gibi hislerin ortaya çıktığı bacakları hareket ettirme dürtüsünde mi? 
• Semptomlar dinlenme ya da hareketsizlik sırasında artış gösterme veya başlama eğiliminde mi? 
• Esneme, yürüme ve egzersiz sırasında kısmi veya tam rahatlamalar gerçekleşiyor mu? 
• Belirtiler çoğunlukla akşam ve gece saatlerinde mi ortaya çıkıyor veya artış gösteriyor? 
• Sağlık geçmişinde bilinmesi gereken tıbbi durumlar nelerdir, bu semptomlara neden olabilen başka bir sağlık sorunu mevcut mudur? 

Huzursuz Bacak Sendromuna Ne İyi Gelir?

Hafif huzursuz bacak semptomlarının kontrol altına alınması amacıyla hekim tavsiyesi doğrultusunda gerçekleştirilebilecek bazı uygulamalar vardır. Bu uygulamalarda amaç huzursuz bacak sendromunun tedavi edilmesi değil, rahatsız edici semptomların hafifletilmesidir. Çünkü belirtiler kişinin gündelik yaşantısını olumsuz etkileyebilir, uykuya dalma güçlüğüne neden olabilir veya uyku kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir. Huzursuz bacak sendromuna iyi gelebilecek bazı öneriler şu şekilde sıralanabilir: 

• Aerobik bisiklet veya sabit bisiklete binmek, tempolu yürüyüşler gibi düzenli egzersizler yapmak semptomların kontrol edilmesine yardımcı olabilir.  
• Gün içerisinde esneme egzersizleri ve hafif masajlar yapılabilir. 
• Yatmadan önce televizyon izlemek, bilgisayar veya telefon ile uğraşmaktan kaçınmak gibi iyi uyku alışkanlıklarının edinilmesi önerilebilir. Çünkü yeterli ve kaliteli uykunun gerçekleşmemesi semptomların kötüleşmesine neden olabilir. 
• Bacakların sıcak bir küvet içerisinde bekletilmesi, bacaklara ısıtma yastığı veya soğuk kompres uygulamalarının yapılması rahatsız edici belirtilerin kısa süreliğine giderilmesini sağlayabilir. 
• Genel stresi azaltmak amacıyla meditasyon ve yoga gibi rahatlatıcı egzersizler yapmak. Gerekli görülmesi halinde bir ruh sağlığı uzmanı ile görüşme sağlamak tavsiye edilir. 

Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?

Huzursuz bacak sendromu belirtileri bazı durumlarda demir eksikliği gibi altta yatan tıbbi durumun tedavi ile giderilebilir. Demir eksikliğinin giderilmesi amacıyla oral yolla veya damar yolu ile verilebilen takviyeler kullanılabilir. Demir takviyelerinin kullanımı kesinlikle tıbbi gözetim altında ve hekim önerisi ile kandaki demir seviyesinin kontrolü sağlandıktan sonra gerçekleştirilmelidir. Huzursuz bacak sendromunu veya neden olan tıbbi rahatsızlığın tedavisi amacıyla kullanılacak ilaçların bir kısmı hamilelik durumunda kullanılması önerilmez. Bu konu ile ilgili detaylı bilgi edinebilmek için hekimiz ile görüşme sağlarken gebelik durumunuz ve genel sağlığınız hakkında kapsamlı bir bilgilendirme yapmanız önerilir. 

Bacaklardaki huzursuzluğu azaltma amacıyla reçete edilebilen çeşitli ilaçlar vardır. İlaçların çoğu başka hastalıkların tedavisi amacıyla geliştirilmiş olsa da huzursuz bacak sendromunun tedavisinde de yardımcı olabilirler. Medikal tedavide en sık başvurulan ilaçlar beyindeki dopamin düzeyini arttıran ilaçlardır. Orta ve ağır huzursuz bacak sendromu vakalarında hekim tavsiyesi ile kullanılabilir. Reçete edilebilecek diğer ilaçlar kalsiyum kanallarını etkileyen ilaçlar, kas gevşeticiler, uyku ilaçları ve ciddi semptomları yönetmek için opioidler şeklinde sıralanabilir. Hastaların gösterdiği semptomlara ve bu semptomların şiddetine göre bir veya daha fazla ilacın kombine halde kullanılması gerekebilir.  

Huzursuz Bacak Sendromu Nasıl Önlenir?

Huzursuz bacak sendromunu önlemenin bilinen bir yöntemi yoktur. Altta yatan sağlık sorunlarının tedavi edilmesi sağlamak, yaşam tarzı değişikliklerine giderek stresi azaltmak tedbir amacıyla uygulanabilecek bazı önerilerdir. 

Huzursuz bacak sendromu ile mücadele etmek zordur, çünkü kişinin yaşam kalitesini, uykuya dalma ve uykuda kalma yeteneklerini olumsuz yönde etkileyebilen bir sağlık sorunudur. Eğer siz veya yakınlarınız huzursuz bacak sendromu belirtileri gösterdiğinizi düşünüyorsanız, konunun uzmanı bir hekim veya nörolog ile görüşme sağlamanız, belirti, tanı ve tedavi konusunda daha kapsamlı bilgi edinmeniz tavsiye edilir.