Tükürük Bezi Kanseri Belirtileri ve Evreleri

Tükürük bezi kanseri, tükürük bezlerinde anormal hücrelerin kontrolsüz çoğalması sonucu gelişen nadir bir kanser türüdür. Tükürük bezleri, ağız ve boğaz çevresinde yer alarak sindirim sistemine destek sağlar. Bu kanser türü, baş ve boyun bölgesindeki büyük ve küçük tükürük bezlerini etkileyebilir. Erken teşhis edilmediğinde çevredeki dokulara ve lenf bezlerine yayılma riski taşır. Çene altında ağız içinde veya kulak çevresinde fark edilen sert bir kitle tükürük bezi kanserinin en yaygın belirtileri arasındadır. Kanserin ilerlemesi durumunda yüz sinirlerinde zayıflama, ağrı ve yutkunma güçlüğü gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Tükürük Bezi Kanseri Nedir?

Tükürük üreten bezlerde gelişen malign (kötü huylu) tümörlerin neden olduğu bir hastalıktır. Tükürük bezleri, ağız sağlığı ve sindirim süreci için gerekli olan tükürük sıvısını üreten ve salgılayan bezlerdir. Vücutta Parotis bezi (kulak önünde), submandibular bez (çene altında) ve sublingual bez (dil altında) üç büyük tükürük bezi bulunur. Ayrıca ağız ve boğaz bölgesine dağılmış birçok küçük tükürük bezi de mevcuttur. Bu kanser en sık parotis bezinde görülürse de diğer tükürük bezlerinde de oluşabilir. Tükürük bezi tümörleri genellikle iyi huylu olsa da bazıları hızla büyüyerek çevre dokulara yayılabilir. Erken teşhis edilmezse lenf bezlerine ve diğer organlara metastaz yapabilir.

Genetik yatkınlık, uzun süreli radyasyona maruz kalma bu hastalığın gelişiminde önemli risk faktörleri arasında yer alır. Özellikle radyasyon tedavisi görenlerde tükürük bezlerinde hücresel mutasyonlar oluşarak kanserleşmeye yol açabilir. Ayrıca bazı kimyasal maddelere uzun süreli maruz kalmak da tükürük bezi hücrelerinde anormal büyümeye neden olabilir.

Tükürük Bezi Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Erken evrelerde belirti vermeden ilerleyebilir. Ancak hastalık ilerledikçe çene altında, kulak çevresinde veya ağız içinde ağrısız, sert bir kitle oluşumu en yaygın belirtidir. Bu kitle zamanla büyüyerek çevredeki dokulara baskı yapabilir ve sinirleri etkileyerek yüzde hissizlik veya kas zayıflığına yol açabilir. Tükürük akışının azalması, yutkunma güçlüğü ve çiğneme sırasında ağrı gibi belirtiler de görülebilir. Hastalığın ilerleyen evrelerinde tümör lenf bezlerine ve çevre dokulara yayılabilir. Bu durum da boyunda şişlik ve yüz felci gibi semptomlarla kendini gösterebilir. Eğer tümör tükürük bezlerinin sinirlerini etkilerse, yüzde asimetri veya bir tarafın hareket kaybı meydana gelebilir. Tükürük bezi kanseri belirtileri şu şekildedir:

• Çene altında, kulak çevresinde veya ağız içinde sert ve ağrısız kitle
• Tükürük bezlerinde şişlik veya sertleşme
• Çiğneme veya yutkunma sırasında ağrı
• Tükürük üretiminin azalması ve ağız kuruluğu
• Yüzde uyuşma veya his kaybı
• Yüz kaslarında zayıflık veya yüz felci (bir tarafta hareket kaybı)
• Boyunda veya çene altında büyümüş lenf bezleri
• Kulak ağrısı veya işitme problemleri
• Ağız içinde yaralar veya iyileşmeyen lezyonlar
• Kanlı tükürük veya kötü ağız kokusu

Tükürük Bezi Kanseri Evreleri

Tümörün büyüklüğüne, çevre dokulara yayılımına ve lenf düğümlerine ya da uzak organlara metastaz yapıp yapmadığına göre evrelere ayrılır. Kanserin yayılma durumunu belirlemek için TNM sistemi kullanılır: Bu sistem şu şekilde açıklanabilir:

• T (Tümör büyüklüğü): Kanserin tükürük bezi içindeki boyutu ve yayılımı
• N (Lenf düğümleri): Kanserin boyundaki lenf bezlerine yayılıp yayılmadığı
• M (Metastaz): Kanserin akciğerler, kemikler veya diğer organlara yayılması

Tükürük bezi kanseri evre 0 ile evre 4 arasında sınıflandırılır.

• 1. Evre (Evre 0 – Evre I): Tümör 2 cm’den küçük ve sadece tükürük bezi içinde yer alır. Çevre dokulara veya lenf düğümlerine yayılmamıştır. Hastalar genellikle belirti hissetmez veya hafif bir kitle fark edebilir. Tedavi şansı oldukça yüksektir.
• 2. Evre (Evre II): Tümör 2-4 cm büyüklüğündedir. Ancak hala sadece tükürük bezinde bulunur. Lenf bezlerine veya uzak organlara yayılma yoktur. Hafif ağrı, tükürük azalması veya çiğneme güçlüğü yaşanabilir. Erken teşhisle cerrahi ve radyoterapi kombinasyonu etkili olabilir.
• 3. Evre (Evre III): Tümör 4 cm’den büyük veya çevredeki yumuşak dokulara yayılmıştır. Yakındaki lenf düğümlerine yayılım görülebilir. Hastalar yüzde uyuşma, yüz felci veya çene altında belirgin şişlik hissedebilir. Tedavi seçenekleri arasında cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi kombinasyonu bulunur.

İleri evre olan 4. evre kendi içinde 3 gruba ayrılır:

• Evre IVA: Tümör çene kemiği, yüz sinirleri veya cilt gibi yakındaki büyük yapılara yayılmıştır.
• Evre IVB: Kanser boyundaki büyük lenf düğümlerine veya damar yapılarına yayılmıştır.
• Evre IVC: Kanser akciğer, kemik, karaciğer gibi uzak organlara metastaz yapmıştır.

İleri evrelerde hastalar ciddi ağrı, yutkunma güçlüğü ve yüz kaslarında belirgin felç yaşayabilir. Tedavi yöntemi, hastalığın yayılımına göre belirlenir. Erken teşhis edildiğinde tedavi başarı oranı oldukça yüksek olabilir.

Tükürük Bezi Kanseri Tedavisi

Tükürük bezi kanserinin en yaygın tedavi yöntemi cerrahidir. Ameliyat sırasında tümörün bulunduğu tükürük bezi tamamen çıkarılır. Eğer kanser çevre dokulara veya lenf düğümlerine yayılmışsa, etkilenen dokular da temizlenebilir. Ameliyatın büyüklüğü, tümörün yerine ve yayılımına bağlıdır. Bazı durumlarda çene kemiği, sinirler veya yüz kasları etkilenebilir. Bu durumda rekonstrüktif cerrahi uygulanarak hastanın yüz fonksiyonları korunmaya çalışılır. Cerrahi sonrası kalan kanser hücrelerini yok etmek veya ameliyat edilemeyen hastalarda tümörü küçültmek için radyoterapi uygulanabilir. Yüksek enerjili ışınlar kullanılarak kanser hücrelerinin DNA’sı tahrip edilir. Yoğunluk ayarlı radyoterapi (IMRT) gibi modern teknikler, sağlıklı dokuların zarar görmesini en aza indirerek kanserli dokuların hedeflenmesini sağlar.

İleri evre tükürük bezi kanserlerinde kanser hücrelerinin büyümesini durdurmak veya yayılmasını engellemek amacıyla kemoterapi uygulanabilir. Ancak kemoterapi tükürük bezi kanserlerinde genellikle destekleyici bir tedavi olarak kullanılır. Ameliyat ve radyoterapi ile birlikte uygulanarak kanserin kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Son yıllarda belirli tükürük bezi kanseri türleri için hedefe yönelik tedaviler geliştirilmiştir. Bu tedavi yöntemi, kanser hücrelerinin belirli proteinlerini hedef alarak büyümelerini engellemeye yöneliktir. İmmünoterapi, bağışıklık sistemini güçlendirerek kanser hücrelerini tanıyıp yok etmesini sağlayan yeni bir tedavi seçeneğidir.

Tedavi sürecinde hastaların yaşam kalitesini artırmak için ağrı yönetimi, beslenme desteği, fizik tedavi ve psikolojik destek sağlanabilir. Özellikle ileri evre hastalarda, konuşma ve yutma fonksiyonlarını koruyabilmek için özel rehabilitasyon programları uygulanabilir.

Kaynaklar:

• https://www.cancer.org/cancer/types/salivary-gland-cancer/detection-diagnosis-staging/signs-and-symptoms.html
• https://www.mdanderson.org/cancerwise/salivary-gland-cancer--9-things-to-know.h00-159618645.html
• https://www.mskcc.org/cancer-care/types/salivary-gland/salivary-gland-cancer-diagnosis/stages-salivary-gland
• https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/salivary-gland-cancer
• https://www.mskcc.org/cancer-care/types/salivary-gland/salivary-gland-cancer-symptoms