İrritabl (Huzursuz) Bağırsak Sendromu: Nedir, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

İrritabl bağırsak sendromu, bağırsak hareketleri ve alışkanlıklarında değişim ile karakterize kronik bir rahatsızlıktır.

İrritabl bağırsak sendromu, bağırsak hareketleri ve alışkanlıklarında değişim ile karakterize kronik bir rahatsızlıktır. Karın ağrısı, ishal, kabızlık gibi belirtilere yol açan bu hastalık genellikle ömür boyu devam eder.

İrritabl Bağırsak Sendromu Nedir?

İrritabl bağırsak sendromu, özellikle karın bağırsağı olmak üzere sindirim sistemini etkiler. Mükoz kolit, spastik kolon, huzursuz bağırsak sendromu gibi isimlerle de tanımlanan bu rahatsızlık kronik bir seyir izler.

İrritabl bağırsak sendromunun 4 farklı çeşidi vardır. Bunlar:

• Kabızlığın baskın olduğu İBS
• İshalin baskın olduğu İBS
• Kabızlık ve ishalin eş baskın olduğu karışık tip İBS
• Bu üç türe uymayan hastalarda olan İBS olarak sıralanabilir.

İsimlerinden de anlaşılacağı üzere bu sınıflandırma, hastalıkta oluşan kabızlık veya ishal belirtilerinden hangisinin daha yoğun görüldüğüne bakılarak yapılır.

İrritabl Bağırsak Sendromu Belirtileri Nelerdir?

İrritabl bağırsak hastalığında görülen belirtilerin sayısı, şiddeti ve süresi kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bazı kişilerde belirtiler, alevlenme döneminde artar ve sonrasında azalır. Bazı kişilerde ise belirtiler kesintiye uğramadan devamlı bir şekilde görülür. İBS hastalarında görülen belirtiler:

• Bağırsak hareketlerinde ve alışkanlıklarında değişiklik
• Karın ağrısı, kramp
• Kabızlık
• İshal
• Şişkinlik ve gaz sancısı olarak sıralanabilir.

Kadınlarda görülen belirtiler, menstruasyon yani adet döneminde daha şiddetli bir şekilde görülebilir. Menopoza giren kadınlarda, girmeyenlere göre İBS semptomlarının daha hafif görüldüğü belirlenmiştir. Bazı kadın hastalarda da İBS belirtilerinin gebelik döneminde arttığı gözlenmiştir.

Erkeklerde görülen İBS belirtileri kadınlardaki ile aynıdır. Ancak erkeklerde İBS semptomlarıyla doktora başvurma ve tedavi olma oranı daha düşüktür.

İrritabl Bağırsak Sendromu Neden Olur?

İrritabl bağırsak hastalığının sebebi tam olarak aydınlatılamamış olsa da çeşitli faktörlerin bu hastalığın gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir. Bu faktörler:

• Bağırsaktaki Kas Kasılmaları: Bağırsak duvarında kasılarak besinlerin sindirim sistemi boyunca hareket etmesini sağlayan bir kas tabakası yer alır. Bu kas tabakasındaki kasılmaların süresi veya şiddeti arttıkça kişide gaz, şişkinlik ve ishal gibi durumlar ortaya çıkar. Kas kasılmalarındaki güçsüzlük de sindirim hareketlerinin yavaşlamasına ve kabızlık gibi problemlerin oluşmasına yol açar. Kas kasılmasında meydana gelen bu değişikler İBS gelişiminde rol oynayabilir.
• Sinir Sistemi: Sindirim sistemi içerisindeki sinir sisteminde oluşan anormallikler, kişinin gaz veya şişkinlik gibi durumlarda normalden daha fazla rahatsızlık hissetmesine yol açar. Bağırsak ve beyin arasındaki sinyal iletiminde meydana gelen düzensizlikler; sindirim sisteminde doğal olarak gerçekleşen olaylar karşısında vücudun aşırı tepki vermesine neden olur. Sağlıklı insanlarda gaz oluşumu, bağırsak hareketleri gibi olaylar hafif bir rahatsızlık hissine sebep olurken, sinyal iletim bozukluğu olan hastalarda bu olaylar ağrı, kabızlık, ishal gibi durumları ortaya çıkarır.
• Enfeksiyon: İBS, bağırsakta virüs veya bakteri ile oluşan bir enfeksiyon (gastroenterit) sonucu oluşabilir. Normalde bağırsakta bulunan bakteriler de bazı durumlarda sayısal olarak aşırı artarak İBS oluşumunda rol oynayabilir.
• Yaşamın Erken Döneminde Strese Maruz Kalma: Yaşamın ilk yıllarında yani çocukluk döneminde çeşitli nedenlerle stres altında yaşayan kişilerde İBS görülme sıklığı artmıştır. Bu durum da erken yaşlarda maruz kalınan stresin İBS oluşumuna neden olabileceğini düşündürür.
• Bağırsak Florasında Değişiklik: Normal şartlarda bağırsakta 500’den fazla farklı türde bakteri yaşar. Sayıları oldukça fazla olan bu bakteriler, insan vücudu ile karşılıklı yarar ilişkisi içerisindedir ve kişinin sağlığı için oldukça kritik roller üstlenir. Bağırsak florası olarak adlandırılan bu grupta meydana gelebilecek değişikler İBS gelişimi açısından önemlidir.

Bazı faktörler İBS semptomlarının oluşmasını tetikleyebilir. Bu faktörler:

• Besinler: Besin alerjileri nadir de olsa İBS semptomlarını artırabilir. Tahıllar, süt ve süt ürünleri, narenciye türü meyveler, baklagiller, lahana ve gazlı içecekler İBS belirtilerinin şiddetlenmesine yol açabilir.
• Stres: Stres, İBS hastalarında semptomların daha şiddetli veya daha sık görülmesine neden olabilir.

İrritabl Bağırsak Sendromu Teşhisi Nasıl Konulur?

İrritabl bağırsak sendromu için tek bir tanısal test mevcut değildir. Doktor hastanın şikayetlerini, hikayesini ve fizik muayene bulgularını bir arada değerlendirerek tanı koyar. İBS belirtileri, diğer pek çok bağırsak hastalıklarında görülen belirtiler ile benzerlik gösterdiğinden tanı koymak zorlaşabilir. Tanı koyarken diğer sebeplerin ekarte edilmesi (dışlanması) gerekir.

Hastadaki belirtilere yol açabilecek olası tanılar dışlandıktan sonra, İBS tanısı koymak için Roma kriterleri kullanılabilir. Bu kriterlerde İBS tanısı için en az 3 aydır devam eden ve haftada en az bir gün görülen karın ağrısı olması gerekir. Ayrıca tanı için hastada; dışkılama ile ilgili ağrı veya rahatsızlık hissi, dışkılama sıklığında değişim veya gaita (dışkı) kıvamında değişim olarak belirlenen üç maddeden ikisinin var olması gerekir.

Hastada hangi İBS tipinin var olduğunun belirlenmesi de tedavi planı açısından önemlidir. Bu nedenle hastanın öyküsü sorgulanırken belirtilerde ishalin mi kabızlığın mı baskın olduğunu belirlemek gerekir.

Hasta İBS için yapılan başlangıç tedavisine yanıt vermiyorsa ve hastada

• Belirtilerin 50 yaşından sonra görülmeye başlaması
• Rektal kanama
• Açıklanamayan, istemsiz kilo kaybı
• Ateş
• Bulantı, kusma
• Geceleri görülen karın ağrısı
• Kansızlık
• Uykudan uyandıran ishal gibi durumlar mevcutsa hastanın değerlendirilmesinde ileri tetkikler gerekebilir.

Bu hastalarda ileri tetkik olarak endoskopi, kolonoskopi, abdominal BT, gaita incelemesi, laktoz intolerans testi gibi yöntemler uygulanabilir.

İrritabl Bağırsak Sendromu ile Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

İBS hastalarında bağırsak ile görülen belirtilere ek olarak;

• Anksiyete
• Depresyon
• Baş ağrısı
• Yorgunluk
• Sık sık idrara çıkma
• Mide ekşimesi gibi semptomlar görülebilir.

İrritabl Bağırsak Sendromu Tedavisi Nasıldır?

İrritabl bağırsak sendromunda asıl amaç hastada görülen belirtilerin hafifletilmesidir.

Hafif şiddetli İBS semptomları gösteren hastada bazı hayat tarzı değişiklikleri kişinin yaşam kalitesini artırmaya yardımcı olur. Bu değişikler:

• Semptomları tetikleyen durumlardan uzak durmak
• Lif oranı yüksek besinleri tüketmek
• Bol sıvı içmek
• Düzenli egzersiz yapmak
• Stresle başa çıkma metotları geliştirmek olarak sıralanabilir.
   

Kişinin beslenme alışkanlıklarını düzenlemek için bir diyetisyene başvurması da faydalı olabilir.

İBS belirtilerinin hafifletilmesine yardımcı olmak için doktor tarafından hastaya;

• Kabızlığı giderecek laksatifler
• İshal önleyici ilaçlar
• Bağırsak hareketlerini düzenlemeye yardımcı anti kolinerjikler
• Ağrı kesici olarak veya varsa hastadaki depresyona yönelik trisiklik antidepresanlar
• Pregabalin ve gabapentin içeren ağrı kesiciler reçete edilebilir.
   

Son yıllarda İBS ile ilgili bilgilerin artmasıyla hastalığın iyileşmesinde umut vadeden çeşitli ilaçlar çıkmıştır. Ancak bu ilaçlar genellikle uygulanan diğer İBS tedavilerine yanıtsız kalan hastalarda kullanılır. Alosetron, eluksadolin, rifaksimin, lubiproston bu ilaçlara örnek olarak verilebilir.

İrritabl bağırsak sendromu yaşam boyu devam eden bir sağlık sorunudur. Bu hastalığın yaşama olan etkilerini en aza indirmek için ilaç tedavisinin yanı sıra beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi de gerekir. Bu nedenle İBS şüphesi taşıyan kişilerin donanımlı bir merkeze başvurarak doktor ve diyetisyen iş birliği içerisinde tedavisini planlaması faydalı olacaktır.