Ülseratif Kolit: Nedir, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Bağırsaklarımız vücudumuzun ikinci beyni olarak isimlendirilir ve sağlık açısından büyük bir önemi vardır.

Bağırsaklarımız vücudumuzun ikinci beyni olarak isimlendirilir ve sağlık açısından büyük bir önemi vardır. Ülseratif kolit de bağırsaklarımızı etkileyen iltihaplanmaya bağlı olarak oluşan bir hastalıktır. Bazı zamanlarda alevlenirken bazen sakin seyreden bu hastalığın farklı birçok belirtisi vardır.

Ülseratif Kolit Nedir?

Ülseratif Kolit, bir inflamatuvar bağırsak hastalığı (İBH) çeşididir. Kolon olarak da bilinen kalın bağırsakları etkileyen, uzun süre devam eden iltihaplanma oluşmasına ve ülsere (yaralara) yol açan bir bağırsak hastalığıdır. Genelde kalın bağırsağın iltihaplanması ardından yara oluşumu (ülser) görüldüğünde bu hastalık söz konusudur.

Yaşam kalitesini oldukça kötü şekilde etkileyen ve güçsüz düşmeye, hatta ölüme bile neden olabildiği için sürekli kontrol altında tutulması gereken bir hastalıktır. Kalın bağırsak yani kolonun iç yüzeyindeki mukozayı etkiler. 

Sıklıkla daha az ciddi etkilere sahip olan irritabl bağırsak sendromu (IBS) ve Crohn hastalığı ile karıştırılabilir. Ülseratif kolit ve Crohn hastalığı arasında çok temel bi fark vardır bu fark da ülseratif kolitin sadece kalın bağırsaklarda görülürken Crohn hastalığının hem ince bağırsak hem kalın bağırsakta görülmesidir.

Ülseratif kolit hastalığının kadın ve erkeklerde görülme oranı aynıdır. Her yaş grubunda görülebilen bir hastalıktır. Genetik faktörler bu hastalığın görülme riskini az da olsa arttırır. 

Ülseratif Kolit Çeşitleri Nelerdir?

Ülseratif kolit bağırsağın etkilendiği kısımlara göre çeşitlere ayrılabilir. 

• Ülseratif proktit: Ülseratif kolitin bu çeşidinde enflamasyon rektuma (anüse) yakın bölgededir ve ülseratif kolitin diğer çeşitlerine oranla en hafif şekli olarak bilinir. 
• Proktosigmoidit: Bu çeşit ülseratif kolitte ise rektuma yakın bölgeler ve kolonun son kısmı (sigmoid kısım) etkilenir. Karında kramplar hissedilmesi, kanlı ishal görülmesi, tuvalete çıkma isteği hissedilmesine rağmen tuvalete çıkamama durumu bu çeşitte sıklıkla görülen belirtiler arasındadır. 
• Distal ülseratif kolit veya sadece distal kolit: Ülseratif kolite bağlı olan iltihaplanma bu çeşitte dalağa kadar olan sol kısmı etkiler. Karın bölgesinde kramplar ve özellikle de karnın sol tarafında ağrı, kanlı ishal ve kilo kaybına neden olabilen bir çeşittir. 
• Pankolit: Genellikle tüm kalın bağırsağı etkisi altına alır. Karın krampları, kanlı, ishal, kilo kaybı gibi belirtiler bu çeşitte daha şiddetli olarak karşımıza çıkar. 
• Fulminan kolit: Bu çeşit ülseratif kolit genellikle nadir olarak görülür fakat hayati tehlikeye neden olabilir. Belirti olarak şiddetli ağrı ve ishal, kanama, ateş ve yemek yiyememe görülür. Şiddetli ishal görülmesine bağlı olarak bazen vücudun susuz kalmasına ve şoka yol açabilir. 

Ülseratif Kolit Nedenleri Nelerdir?

Ülseratif kolitin nedeni kesin olarak bilinmemekle beraber bulaşıcı bir hastalık olmadığı bilinir. Ülseratif koliti otoimmün hastalıklar sınıfına koymak da mümkündür. Vücuttaki savunma sisteminin sağlıklı olan kısımlara saldırısı sonucunda otoimmün hastalıklar oluşmaktadır. Savunma sisteminin sağlıklı dokulara saldırma nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte birçok faktörün bu konuda birlikte yol aldığı düşünülmektedir. Yanlış beslenme de ülseratif kolit oluşmasında önemli bir rol sahibidir. Yanlış beslenmeye bağlı olarak görülen mide asidi bozuklukları da ülseratif kolite neden olabilen faktörler arasındadır. Ağır sanayi şehirlerindeki çevresel faktörler özellikle ülseratif kolit üzerinde etkilidir. Stresli bir yaşam sürmek, fazla şekilde ilaç kullanımı, hamilelikler, sık sık enfeksiyonel hastalıklara yakalanma ve bağışıklık sistemine bağlı olarak görülen hastalıkların bulunması da ülseratif kolite neden olan faktörler olarak sayılabilir. 

Ülseratif Kolit Belirtileri Nelerdir?

Her hastalıkta olduğu gibi hastanın durumu ve hastalığın etkilediği bölüme göre belirtiler de farklılık gösterebilir. En sık olarak görülen belirtiler:

• Karın bölgesinde ve kramp hissedilmesi
• Karında şişkinlik görülmesi
• Kansızlık (anemi)
• İştahsızlık ve sonucunda görülen kilo kaybı
• İshal veya kabızlık gibi çeşitli bağırsakları etkileyen rahatsızlıklar
• Sürekli dışkılama isteği fakat bazen dışkılayamama durumu
• Mukuslu dışkılama
• Dışkıda kan görülmesi
• Ateş ve titreme
• Halsizlik
• Kusma 
• Makatta akıntı oluşması
• Rektal ağrı oluşması
• Ciltte döküntüler görülmesi
• Karaciğer fonksiyonlarının bozulması
• Gözlerde oluşan kızarıklık ve yanma hissiyatı
• Gözün dış tabakasının iltihaplanması (Episklerit)
• Göz merceğinin iltihaplanması (İritis)

Eklemlerde görülen ağrılar ve eklemlerde şişme (Eritema nodosum) olarak sayılabilir. 

Ülseratif Kolitin Neden Olabileceği Diğer Hastalıklar Nelerdir?

Tedavi edilmekte geç kalınmış veya tedavi edilmeyen ülseratif kolitin kolon kanseri görülme riskini arttırdığı bilinir. 

• Kalın bağırsak duvarında kalınlaşma
• Kolon duvarında delik oluşması
• Bağırsakta kanama ve bu kanamanın bazen dışkıda görülmesi
• Belirtisi olan ishal nedeniyle aşırı su kaybı oluşumu
• Kana bakteri veya toksinlerin karışması durumu olan sepsis sonucunda bağışıklık sisteminin olumsuz yönde etkilenmesi
• Bazı karaciğer rahatsızlıkları
• Pıhtılaşma riskinde artış görülmesi
• Omurilik kemikleri arasında bulunan eklemlerin iltihaplanması olarak sayılabilir. 

Ülseratif Kolit Nasıl Teşhis Edilir?

Belirtilerin görülmesi durumunda ilgili hekime başvurmak gereklidir. Hekim hastanın öyküsünü alır ve fiziksel muayene yaptıktan sonra gerekli gördüğü bazı testleri hastadan isteyebilir. İstenebilecek bazı tetkikler ve testler:

• Kan testleri: Kansızlık (anemi) ve iltihaplanmanın olup olmadığı bu test sayesinde anlaşılabilir. 
• Dışkı örneği testleri: Dışkıda görülmeyen fakat bağırsaklarda olan bazı kanama durumlarını tespit eder. Hekimin tedavi için kolondaki farklı enfeksiyon veya parazitleri tespit etmesini sağlayan bir testtir. 
• Esnek sigmoidoskopi: Kolonun alt kısmını görüntülemek amacıyla rektumdan bir ışık ve görüntüleme kamerasının tüple yerleştirilmesidir. Bu işlem sırasında gerekli görülmesi halinde kolonun alt bölümünden biyopsi için küçük bir örnek de alınabilir. 
• Kolonoskopi: Esnek sigmoidoskopi işleminden farkı bu görüntüleme yönteminde sadece kolonun alt kısmına değil tüm kalın bağırsağa bakılabilmesidir. Bu görüntüleme sırasında ülseratif kolitten etkilenmiş bölümleri tespit edebilmek için mavi bir boya püskürtülebilir. Boya püskürtülen bu işleme de kromoendoskopi denir. 
• Röntgen ülseratif kolit teşhisinde nadiren de olsa kullanılabilen bir görüntüleme tekniğidir. Röntgen çekimi yapılmadan önce hastanın bağırsakları baryumlu lavmanla boşaltılmalıdır ki görüntüleme daha doğru şekilde yapılabilsin.

Ülseratif Kolit Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?

Ülseratif kolit tedavisi diğer hastalıklarda olduğu gibi hastalığın çeşidine, hastalığın seyrinin hafif veya ciddi olmasına, oluşan belirtilere, hastanın şu anki sağlık durumuna, hastanın daha önce kullandığı ve halen kullanmakta olduğu ilaçlara, kullanılacak ilaçların olası yan etkilerine, hastanın tercihine ve bu hastalığın oluşum nedenine göre farklılık gösterebilir. Bu tedavinin yapılma amacı ise hastada oluşan belirtileri hafifletmek ve hastalığın daha sessiz olan dönemi olarak bilinen remisyon dönemini olabildiğince uzatmaktır. 

• Ülseratif Kolit İlaçları: Hastalığın şiddetine göre bu ilaçlar kendi başlarına veya kombine şekilde kullanılabilir. Bu tedavi yöntemine ilgili hekim karar verebilir. 
• Kortikosteroidler: Kolonda hastalığa bağlı olarak oluşan iltihaplanmaları azaltarak belirtilerin de hafiflemesini sağlar.
• Kortikosteroid lavman ve köpükler: Rektum bölgesinde oluşan olumsuz etkilerin aza indiirlmesini sağlar.
• Sulfasalazin: Bu ilacın bazı yan etkileri bulunmaktadır. Bu yan etkilere örnek olarak ciltte döküntü, baş ağrısı, mide ağrıları, bulantı ve kansızlık sayılabilir. Erkeklerde ise geçici olarak sperm sayısını azaltabilir. Bu nedenle çocuk sahibi olmak istenmesi durumunda hekime bilgi verilmesi gerekir. 
• 5-ASA grubu ilaçlar: İshal, baş ağrısı ve deri döküntüsü gibi yan etkileri görülebilmektedir ancak bu yan etkiler çok nadir ortaya çıkmaktadır. 
• Azatioprin: Bağışıklık sistemini etkiler ve uzun dönemde hastalığın tekrar aktifleşmesini önler. 
• Antibiyotikler: Bazı antibiyotikler rektumun çevre bölgelerinde görülen iltihaplanma üzerine etkilidir.