Kabakulak Nedir? Kabakulak Belirtileri Nelerdir?

Kabakulak, tükürük bezlerini etkileyen bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Paramyxovirus ailesine ait olan kabakulak virüsü, özellikle çocuklarda ve genç yetişkinlerde yaygın olarak görülür. Enfeksiyon genellikle yanakların şişmesine, çene altında ağrıya ve ateşe neden olur. Tükürük bezlerinin iltihaplanması sonucu yüzde belirgin bir şişlik oluşur. Hava yoluyla veya doğrudan temasla kolayca yayılabilen bir hastalıktır. En yaygın bulaşma yolları öksürük, hapşırık veya enfekte yüzeylerle temas etmektir. Aşı ile önlenebilen bir hastalık olmasına rağmen aşısız olanlarda ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Kabakulak Nedir?

Tükürük bezlerinin iltihaplanmasıyla ortaya çıkan bir enfeksiyon hastalığıdır. Virüs, solunum yoluyla vücuda girerek tükürük bezlerinde çoğalmaya başlar. Enfekte olan kişi, hastalığın ilk 7 gününden itibaren bulaşıcı hale gelir. Semptomların ortaya çıkmasıyla birlikte virüsü yayma riski daha da artar. Enfeksiyonun en yaygın belirtisi, kulak altındaki parotis bezlerinin şişmesidir. Bu şişlik, genellikle ağrılıdır. Yemek yeme, konuşma gibi hareketleri zorlaştırabilir. Kabakulak, bağışıklık sisteminin zayıfladığı durumlarda daha ağır seyredebilir ve sinir sistemine yayılma riski taşıyabilir. Hastalık genellikle 7 ila 10 gün içinde kendiliğinden iyileşir. Ancak bazı durumlarda komplikasyonlara yol açabilir. Kabakulak, MMR aşısı ile önlenebilir. Aşı, çocukluk döneminde uygulanır ve hastalığa karşı yüksek düzeyde bağışıklık sağlar. Ancak aşı olmayanlar için kabakulak, ciddi sağlık sorunlarına neden olabilecek bir enfeksiyon olarak kabul edilir.

Kabakulak Belirtileri Nelerdir?

Genellikle virüsün vücuda girmesinden 16-18 gün sonra ortaya çıkar. İlk aşamada hafif grip benzeri semptomlar gözlemlenir. Halsizlik, iştahsızlık ve hafif ateş gibi belirtiler, hastalığın başlangıcını işaret edebilir. Daha sonra hastalığın en belirgin özelliği olan tükürük bezlerinin şişmesi meydana gelir. Çene altında, kulak arkasında ve yanak bölgesinde belirgin bir şişlik oluşur. Şişlik genellikle tek taraflı başlar, ancak birkaç gün içinde her iki tarafı da etkileyebilir. Tükürük bezlerinin iltihaplanması nedeniyle çiğneme, yutkunma ve konuşma sırasında ağrı hissedilir. Bazı hastalarda kabakulak baş ağrısı, kas ağrıları ve yüksek ateş gibi genel enfeksiyon belirtileriyle de kendini gösterebilir. Nadir durumlarda virüs beyin zarına veya testislere yayılabilir ve ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Bu nedenle uzun süren ateş, şiddetli baş ağrısı, bilinç bulanıklığı ve karın ağrısı gibi ek belirtiler görüldüğünde bir sağlık uzmanına başvurulmalıdır. Kabakulak belirtileri şu şekildedir:

• Tükürük bezlerinde şişlik ve hassasiyet: Çene altında ve yanaklarda şişlik, kulak arkasına kadar uzanan ağrılı bir ödem oluşumu
• Ateş: 38-40°C arasında değişebilen yüksek vücut ısısı
• Baş ağrısı: Genellikle hafif başlayan ancak ilerleyen vakalarda şiddetli hale gelen ağrı
• Kas ağrıları ve halsizlik: Vücutta yaygın kas ağrıları, yorgunluk ve enerji kaybı
• İştahsızlık: Yemek yeme sırasında ağrı nedeniyle oluşan iştah kaybı
• Çiğneme ve yutkunma güçlüğü: Tükürük bezlerinin şişmesi nedeniyle yiyecekleri tüketmede zorlanma
• Kulak ağrısı ve işitme sorunları: Orta kulak basıncında değişikliklere bağlı olarak hafif işitme kaybı
• Ağız kuruluğu: Tükürük üretiminin azalmasına bağlı olarak ağızda kuruluk hissi
• Mide bulantısı ve kusma: Bazı hastalarda mide rahatsızlıkları ve sindirim problemleri
• Erkeklerde testis ağrısı: Kabakulak virüsünün testislere yayılması durumunda şişlik ve ağrı (orkit) oluşabilir.

Bazı hastalarda kabakulak virüsü sinir sistemine yayılabilir ve menenjit gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Ayrıca erkeklerde testis iltihabı (orkit), kadınlarda yumurtalık iltihabı (ooforit) görülebilir. Nadir durumlarda işitme kaybına veya pankreatite neden olabilir. Eğer hasta sürekli yüksek ateş, ense sertliği veya bilinç bulanıklığı gibi belirtiler yaşıyorsa acilen doktora başvurulmalıdır.

Kabakulak Nasıl Geçer?

1-2 hafta içinde kendiliğinden iyileşen viral bir enfeksiyondur. Hastalığın spesifik bir tedavisi bulunmadığından, belirtileri hafifletmeye yönelik destekleyici tedaviler uygulanır. Bol sıvı tüketmek, dinlenmek ve bağışıklık sistemini güçlendiren besinler tüketmek iyileşme sürecini hızlandırabilir. Ateş ve ağrı gibi semptomları hafifletmek için doktor önerisiyle ağrı kesici ve ateş düşürücüler kullanılabilir. Şişen tükürük bezlerini rahatlatmak için sıcak veya soğuk kompres uygulanabilir. Yutkunma sırasında ağrı hissini azaltmak için yumuşak ve kolay çiğnenebilir gıdalar tercih edilmelidir. Hastalığın bulaşıcı olduğu göz önünde bulundurularak, hastanın dinlenmesi ve toplumdan izole edilmesi önerilir. Özellikle çocuklar ve bağışıklığı zayıf bireyler için hijyen kurallarına dikkat edilmesi, hastalığın yayılmasını önlemek açısından önemlidir.

Hastaların bulunduğu ortamın nemli ve havadar olması iyileşme sürecine katkı sağlayabilir. Hastalık sırasında aşırı fiziksel aktivitelerden kaçınılmalı ve vücut tam olarak dinlendirilmelidir. Çene altındaki şişliği azaltmak için ılık suyla gargara yapmak rahatlama sağlayabilir. Uyku düzenine dikkat edilmesi ve bağışıklık sistemini destekleyecek şekilde beslenilmesi iyileşme sürecini hızlandırabilir.

Kabakulak Nasıl Bulaşır?

Virüs, enfekte bir kişinin öksürmesi, hapşırması veya konuşması sırasında havaya yayılan damlacıklar yoluyla bulaşabilir. Ayrıca hasta kişinin ağız salgıları ile temas eden yiyecek, içecek veya eşyalar aracılığıyla da başkalarına geçebilir. Enfekte kişiler hastalığın belirtileri ortaya çıkmadan 2 gün önce ve belirtilerin başlamasından sonraki 5 gün boyunca virüsü yayabilir.

Kabakulak Nasıl Olur?

Paramyxovirus adlı virüsün tükürük bezlerine yerleşerek iltihap oluşturmasıyla ortaya çıkar. Virüs vücuda solunum yolu veya temas yoluyla girdikten sonra kan dolaşımına karışır. Özellikle kulak altı tükürük bezlerine yerleşerek burada çoğalır. Virüsün vücuda girdikten sonra hastalık belirtilerinin ortaya çıkması genellikle 14-25 gün süren bir kuluçka dönemi gerektirir. İlk belirtiler genellikle halsizlik, hafif ateş ve baş ağrısıdır. Ardından çene altında, kulak çevresinde ve yanaklarda şişlik meydana gelir. Tükürük bezlerinin iltihaplanması nedeniyle ağrılı yutkunma, çiğneme zorluğu ve ağız kuruluğu gibi belirtiler görülebilir. Bağışıklık sistemi güçlü olanlarda hastalık daha hafif seyreder. Çocuklarda ve bağışıklığı zayıf kişilerde komplikasyon riski daha yüksek olabilir.

Kabakulak Tedavisi

Viral bir enfeksiyon olduğu için doğrudan bir tedavisi yoktur. Hastalık genellikle bağışıklık sisteminin mücadelesiyle kendiliğinden iyileşir. Tedavi sürecinde hastanın bol sıvı tüketmesi, yatak istirahati yapması ve vücut direncini artıracak besinler tüketmesi önemlidir. Tükürük bezlerindeki şişliği ve ağrıyı hafifletmek için sıcak veya soğuk kompresler uygulanabilir. Hastalık sürecinde dinlenme büyük önem taşır. Çünkü fiziksel yorgunluk vücudun iyileşme sürecini geciktirebilir. Ayrıca hastanın beslenmesine dikkat etmesi, aşırı asitli ve sert gıdalardan kaçınarak daha yumuşak ve sıvı ağırlıklı gıdalar tüketmesi önerilir. 

Kabakulağa Ne İyi Gelir?

İyileşme sürecini hızlandırmak için bazı doğal ve destekleyici yöntemler uygulanabilir. Bağışıklık sistemini güçlendirmek amacıyla bol vitamin ve mineral içeren besinler tüketilmelidir. Özellikle C vitamini açısından zengin meyveler (portakal, kivi, çilek) ve antioksidan içeren sebzeler bağışıklık sisteminin daha hızlı tepki vermesine yardımcı olabilir. Yumuşak ve sıvı ağırlıklı besinler tüketmek, ağrıyı azaltırken hastanın rahat beslenmesini sağlar. Kabakulak sırasında susuz kalmamak için bol su içmek ve bitki çayları (ıhlamur, adaçayı) tüketmek faydalıdır. Tükürük salgısını artırarak rahatlatan doğal yöntemler arasında şekersiz sakız çiğnemek veya limonlu su içmek yer alabilir. Ancak bu yöntem yalnızca ağrıyı tetiklemiyorsa tercih edilmelidir. Enfeksiyonun yayılmasını önlemek için hastanın kişisel eşyaları başkalarıyla paylaşmaması ve kapalı alanlarda uzun süre kalmaktan kaçınması önerilir.

Hastaların tükürük üretimini artırmak ve rahat bir şekilde beslenmelerini sağlamak için yumuşak, hafif ılık çorbalar ve püre haline getirilmiş gıdalar önerilir. Yoğurt gibi probiyotik içeren besinler bağırsak sağlığını destekleyerek bağışıklık sistemini güçlendirebilir. Ayrıca, anti-inflamatuar özelliklere sahip zencefil ve zerdeçal gibi doğal bileşenler içeren bitki çayları tüketilebilir. Kabakulak sürecinde yatak istirahati kadar psikolojik rahatlama da önemlidir, bu nedenle hasta bireylerin stres ve kaygıdan uzak kalması önerilir.

Kaynaklar: 

• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/mumps/symptoms-causes/syc-20375361
• https://www.cdc.gov/mumps/signs-symptoms/index.html
• https://www.healthdirect.gov.au/mumps
• https://www.immunize.org/wp-content/uploads/catg.d/p4211.pdf