Kolorektal Kanser Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Kolorektal kanser, kolon (kalın bağırsak) ve rektum (kalın bağırsağın son kısmı) dokularında meydana gelen, dünya genelinde en yaygın görülen kanser türlerinden biridir. Genellikle bağırsak duvarında polip adı verilen iyi huylu oluşumlarla başlar ve zamanla kansere dönüşebilir. Erken teşhis edildiğinde tedavi şansı oldukça yüksektir.

Kolorektal Kanser Nedir?

Kanser, kolon (kalın bağırsak) ve rektum (kalın bağırsağın son bölümü) hücrelerinde anormal büyümeyle başlayan bir kanser türüdür. Genellikle bağırsak duvarında polip adı verilen iyi huylu küçük büyümelerle başlar. Bu polipler zamanla büyüyerek kötü huylu tümörlere dönüşebilir ve tedavi edilmezse çevre dokulara, lenf düğümlerine ve uzak organlara yayılabilir.

Kolorektal kanser, sindirim sisteminin son kısmında gelişir. Dünya genelinde en sık görülen kanser türlerinden biridir. Hem erkeklerde hem de kadınlarda yaygın olarak görülür. 50 yaş üstü bireylerde daha sık teşhis edilir. Erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Düzenli taramalar ve sağlıklı bir yaşam tarzı, kolorektal kanserin önlenmesi ve erken teşhisi için önemlidir.

Kolorektal Kanser Belirtileri Nelerdir?

Kanserin boyutuna, bulunduğu bölgeye ve evresine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Erken evrede herhangi bir belirti görülmeyebilir. Ancak hastalık ilerledikçe bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler ve fiziksel rahatsızlıklar ortaya çıkar. Bu nedenle, aşağıdaki belirtiler fark edildiğinde vakit kaybetmeden bir doktora başvurulması önemlidir. Kolorektal kanser belirtileri şöyle sıralanabilir:

• Bağırsak Alışkanlıklarında Değişiklikler: İshal, kabızlık veya dışkı kıvamında sürekli değişiklikler.
• Dışkıda Kan: Parlak kırmızı veya koyu renkli kan görülmesi.
• Karın Ağrısı ve Şişkinlik: Özellikle yemek sonrası artan kramp şeklinde ağrılar veya sürekli şişkinlik hissi.
• Makatta Ağrı veya Rahatsızlık: Dışkılama sırasında veya sonrasında oluşan ağrı.
• Yetersiz Boşalma Hissi: Bağırsakların tam olarak boşalmadığı hissi.
• Nedensiz Kilo Kaybı: Kısa sürede, bilinçli bir diyet veya egzersiz olmadan kilo kaybı.
• Kansızlık (Anemi): Halsizlik, yorgunluk ve solgunluk gibi belirtilere yol açan demir eksikliği.
• Bağırsak Tıkanıklığı Belirtileri: İleri evrelerde, dışkı geçişinin engellenmesi nedeniyle şiddetli ağrı ve kusma.

Bu belirtiler, yalnızca kolorektal kansere özgü olmayabilir. Başka bağırsak hastalıklarında da görülebilir. Ancak belirtilerin süreklilik göstermesi halinde erken teşhis için doktora başvurmak gereklidir.

Kolorektal Kanser Neden Olur?

Genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Kanser, kolon veya rektum dokusundaki hücrelerin genetik materyalinde meydana gelen hasar nedeniyle kontrolsüz bir şekilde çoğalmasıyla gelişir. Bu hücresel değişiklikler, genellikle sağlıklı hücrelerin yaşlanması, çevresel faktörlerin etkisi veya genetik mutasyonlar sonucu oluşur.

Genetik faktörler, ailede kolorektal kanser öyküsü bulunması durumunda riski artırır. Özellikle familial adenomatous polyposis (FAP) veya herediter nonpolipozis kolorektal kanser (HNPCC) gibi kalıtsal sendromlar kanser riskini büyük ölçüde yükseltir. Çevresel ve yaşam tarzına bağlı faktörler arasında düşük lifli, yüksek yağlı beslenme, aşırı kırmızı et veya işlenmiş gıda tüketimi, obezite, hareketsizlik sayılabilir. Ayrıca, bağırsaklarda poliplerin bulunması ve uzun süreli inflamatuar bağırsak hastalıkları kolorektal kanserin gelişiminde önemli rol oynar. İlerleyen yaş da bir diğer risk faktörüdür. 50 yaş üzerindeki bireylerde kolorektal kanser daha sık görülür. Bu nedenle, genetik yatkınlığı olanlar veya yukarıdaki risk faktörlerine maruz kalanlar, düzenli tarama testlerini ihmal etmemelidir.

Kolorektal Kanser Nasıl Teşhis Edilir?

Hastanın şikayetleri, tıbbi geçmişi ve çeşitli tanı yöntemlerinin bir araya getirilmesiyle kolorektal kanser teşhisi yapılır. Erken teşhis, tedavi başarısını artırdığı için belirtiler fark edildiğinde veya risk faktörleri taşıyanlara düzenli tarama önerilir. Kolorektal kanserin teşhisinde kullanılan yöntemler şöyledir:

Fiziksel Muayene ve Testler

Doktor, hastanın belirtilerini ve ailede kanser öyküsünü değerlendirir. Fiziksel muayenede karın bölgesindeki şişlikler ve rektal muayene ile anormal oluşumlar kontrol edilir. Ardından doktor aşağıdaki testleri isteyebilir:

• Gizli Kan Testi (FOBT): Dışkıda gözle görülemeyen kanamaları tespit etmek için kullanılır.
• Fekal İmmünokimyasal Test (FIT): Dışkıda kanı daha hassas bir şekilde tespit eder. Bu testler, kanserin erken evrede belirlenmesine yardımcı olabilir.

Kolonoskopi

Kolorektal kanser teşhisinde en etkili yöntemdir. İnce, esnek bir tüp ve kamera yardımıyla kolon ve rektumun tamamı incelenir. Şüpheli dokular veya polipler tespit edilirse aynı işlem sırasında biyopsi alınabilir.

Sigmoidoskopi ve Görüntüleme

Kolonun alt kısmını ve rektumu incelemek için kullanılır. Daha az invazivdir ancak tüm kolonun değerlendirilmesine izin vermez. Bununla birlikte aşağıdaki görüntüleme teknikleri de istenebilir:

• BT Kolonografi (Sanal Kolonoskopi): Kolonun 3 boyutlu görüntüsünü oluşturur ve tümörleri belirler.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Kanserin yayılımını değerlendirmek için kullanılır.
• Pozitron Emisyon Tomografisi (PET): Metastazların tespiti için tercih edilir.

Biyopsi

Kolonoskopi sırasında alınan dokular laboratuvarda incelenerek kanserli hücrelerin varlığı doğrulanır. Bu, kesin tanı için gereklidir.

Kan Testleri

CEA (karsinoembriyonik antijen) gibi tümör belirteçleri, kanserin varlığını ve tedaviye yanıtı izlemek için kullanılabilir.

Kolorektal Kanser Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Kolorektal kanserin tedavisi için cerrahi, kemoterapi, radyoterapi ve hedefe yönelik tedaviler gibi çeşitli yöntemler uygulanabilir. Erken teşhis edilen vakalarda tedavi daha basit ve etkili olurken, ileri evrelerde birden fazla yöntemin kombinasyonu gerekebilir. Cerrahi, kolorektal kanserin en yaygın tedavi yöntemidir. Erken evrede, kanserli polip veya tümör kolon veya rektumdan çıkarılabilir. Daha ileri evrelerde, etkilenen bağırsak kısmının bir bölümü çıkarılarak çevre lenf düğümleri de temizlenir. Gerekirse, kalıcı veya geçici kolostomi yapılabilir.

Kolorektal Kanser Risk Faktörleri Nelerdir?

En önemli risk faktörlerinden biri, ileri yaştır. Kolorektal kanser, genellikle 50 yaş üstünde daha sık görülür. Ailede kolorektal kanser veya polip öyküsü olan kişilerde bu kanser türüne yakalanma riski artar. Ayrıca, genetik sendromlar riski önemli ölçüde artırabilir. Beslenme alışkanlıkları da bu kanser türünün gelişiminde etkilidir. Düşük lifli, yüksek yağlı diyetler, kırmızı et ve işlenmiş gıda tüketimi kolorektal kanser riskini artırabilir. Ayrıca, obezite, fiziksel hareketsizlik gibi yaşam tarzı faktörleri riski yükselten diğer önemli etkenlerdir. Uzun süreli inflamatuar bağırsak hastalıkları (örneğin, ülseratif kolit ve Crohn hastalığı) olanlarda da kanser gelişme riski yüksektir. Ayrıca, tip 2 diyabet gibi kronik sağlık sorunları da bu riski artırabilir. Kolorektal kanser riskini azaltmak için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak ve tarama testlerini aksatmamak büyük önem taşır.