Siroz: Nedir, Belirtileri, Nedenleri, Evreleri ve Tedavisi

Siroz, karaciğer hastalıklarının son evresini ve komplikasyonlarını ifade eden genel bir terimdir. Sirozun ilk aşamalarında hasta herhangi bir belirti göstermeyebilir ve şikayeti olmayabilir.

Siroz, karaciğer hastalıklarının son evresini ve komplikasyonlarını ifade eden genel bir terimdir. Sirozun ilk aşamalarında hasta herhangi bir belirti göstermeyebilir ve şikayeti olmayabilir. Sirozun en yaygın sebepleri arasında alkol kullanımı, hepatitler ve alkolik olmayan yağlı karaciğer hastalığı sayılabilir. Siroz tedavisi, sirozun sebebine ve hastalığın ne kadar ilerlediğine göre değişiklik gösterir. Tedaviye rağmen karaciğer yetmezliği ilerler ve işlevlerini yerine getiremezse karaciğer nakli gerekebilir.

Siroz Nedir?

Siroz, karaciğerin sağlıklı dokusunun skar dokusu ile yer değiştirdiği ve geri dönüşümsüz hasar aldığı karaciğer hastalıklarının son evresinde görülen bir hastalıktır. Sağlıklı karaciğer dokusunun yerini skar dokusu aldığından karaciğer fonksiyonları azalır. Görevlerini uygun bir şekilde gerçekleştiremez. Birçok karaciğer hastalığı tipi; sağlıklı karaciğer hücrelerine hasar verir, hücrede inflamasyona ve hücre ölümüne sebebiyet verirler. Kalan karaciğer dokusu hücre onarımı yapmaya çalışır. Onarım sürecinde karaciğer, skar dokusu ve fibröz yapılarla iyileşmeye çalışır. Ancak skar dokusu karaciğere gelen kan akımını kısıtlar. Siroz evreleri ilerledikçe karaciğerdeki skar dokusu oranı artar. Karaciğer; besinleri işleme, hormon üretme, ilaç ve toksinleri vücuttan uzaklaştırma gibi becerilerini kaybeder. Ayrıca karaciğer tarafından salgılanan protein ve enzimlerin üretimi de azalır. Sirozun geri dönüşü yoktur, skar dokular iyileştirilemez. Eğer siroz erken teşhis edilirse karaciğere verilen hasar kısıtlanabilir. Son evre siroz hayatı tehdit edici bir durumdur. Karaciğer nakli gerektirir.

Sirozun Yaygın Nedenleri

Siroz tek bir nedene ve patofizyolojiye sahip bir hastalık değildir. Karaciğer hücrelerine hasar veren her hastalığın son aşaması olarak kabul edilir. Sirozun en yaygın nedenleri sırasıyla şunlardır:

1. Alkol kullanımı: Alkolün uzun dönem aşırı kullanımının sirozla ilişkilendirildiği raporlanmıştır.
2. Karaciğerin kronik viral enfeksiyonları (hepatitler): Hepatit B ve hepatit C enfeksiyonları kronik viral hepatite yol açan hepatitlerdir.
3. Yağlı karaciğer hastalığı: Obezite ve diyabet hastalığında görülen bu durum sirozun en önemli sebeplerindendir. Non-alkolik steatohepatit olarak da isimlendirilir.
    

Daha az yaygın olan siroz sebepleri ise:

• Kalıtsal Hastalıklar:

- Alfa-1-antitripsin eksikliği: Karaciğerde anormal proteinlerin birikmesine sebep olur.

- Hemokromatozis: Karaciğerde aşırı demir birikimi anlamına gelen bir hastalıktır.

- Wilson hastalığı: Karaciğerde aşırı bakır birikimi ile kendini gösteren bir hastalıktır.

- Kistik Fibroz: Yapışkan ve kıvamlı mukusun karaciğerde birikmesidir.

- Glikojen depo hastalıkları: Karaciğerin karbonhidratların depo formu olan glikojeni yıkamadığı veya depolayamadığı hastalıklardır.

- Alagille Sendromu: Normalden daha az miktarda safra kanalı bulunmasıdır. Safranın akımında problem vardır. Sarılığa sebep olur.

• Otoimmün hepatit: Kişinin kendi bağışıklık sisteminin sağlıklı karaciğer dokusuna saldırması ve hasar vermesi sonucu oluşur.
• Karaciğerde safra akımını etkileyen hastalıklar: Primer biliyer kolanjit, primer sklerozan kolanjit ve biliyer atrezi gibi hastalıklar safra akımını engeller ve karaciğer hasar alır.

• Kronik kalp yetmezliği: Karaciğerin sıvı ile yüklenmesine ve yeterli kan dolaşımının sağlanmamasına neden olur.

• Amiloidoz: Nadir görülen bir hastalıktır. Normal karaciğer fonksiyonunu azaltan anormal bir protein olan amiloidin birikmesi ile giden bir hastalıktır.

Karaciğer hastalıklarından siroza hastalığına ilerleme aşama aşama gerçekleşir. Karaciğer hasarı devam ederse hücreler ölmeye başlar. Çok nadir olarak bazı şiddetli vakalarda siroza çok hızlı bir ilerleyiş söz konusu olabilir.

Siroz Nasıl Teşhis Edilir?

Yaygın bir karaciğer hasarı söz konusu olmadığı sürece siroz hastası, hastalığının farkında olmayabilir ve hiç şikayeti olmayabilir. Ancak karaciğer hasarı vücut tarafından kompanse edilemeyecek büyüklükte ise belirti ve bulgular görülür. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir:

- Çabuk yorulma

- Kolay morarma ve kanama

- İştah kaybı

- Bulantı

- Bacaklarda, ayak bileğinde ve ayaklarda şişkinlik (ödem)

- Kilo kaybı

- Kaşıntı

- Sarılık

- Karında sıvı birikmesi (assit)

- Ciltte örümceğimsi damar yapıları

- Avuçlarda kızarıklık

- Erkeklerde meme büyümesi (jinekomasti)

- Hepatik ensefalopati geliştiğinde bilinç bozukluğu
 

Hasta yukarıda sıralanan şikayetlerle doktora başvurduğunda hastadan sirozun sebebine yönelik tıbbi hikaye alınır ve fizik muayenesi tamamlanır. Hastanın öyküsünde özellikle alkol kullanımı, yasa dışı ilaç kullanımı, hepatit ve sarılık sorgulanır. Tıbbi hikayeye yönelik kan testleri istenir. Karaciğer enzim seviyeleri, hepatit markerları, bilirubin seviyesi, otoantikor varlığı ve alfa fetoprotein hormonuna bakılır.

Görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin büyüklüğü, şekli ve dokusu incelenir. Karaciğeri görüntülemek için bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve ultrasonografi istenebileceği gibi safra patolojilerinden şüphe ediliyorsa safra kanallarını daha detaylı görüntülemek için endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi istenebilir. Transient elastografi adı verilen özel ultrasonografi yöntemiyle karaciğer dokusundaki skar oranı ile ilgili bilgi edinebilir.

Karaciğerden biyopsi (örnek parça) alınarak siroz tanısı konfirme edilir. Ayrıca biyopsi, sirozun sebebini ortaya koyabilir ve kansere ilerleyip ilerlemediğini belirtebilir.

Siroz Evreleri Nelerdir?

Siroz semptomlarının varlığına göre kompanse ve dekompanse siroz olmak üzere iki evrede incelenir. Eğer yeteri kadar erken teşhis edilirse dekompanse sirozun kompanse siroza dönüşü mümkündür. Bu iki evre şu şekildedir:

• Kompanse siroz evresi: Siroza dair semptomların görülmediği ve hastanın şikayetinin omadığı evredir. Karaciğerde skar dokusu vardır ancak semptoma yol açacak kadar ilerlememiştir.
• Dekompanse siroz evresi: Sarılık ve karında sıvı birikmesi (assit) gibi semptomlar bu evrede kendini gösterir. Çok ciddi bir evredir. Erken tanı ve teşhiste geri dönüşü mümkündür ancak geç kalınmışsa tek seçenek karaciğer naklidir. Hayatı ciddi oranda tehdit eder.

Siroz Tedavi Yöntemleri

Sirozu tamamen geri döndüren kesin bir tedavi yoktur. Karaciğerin aldığı kalıcı hasarı azaltmak, sirozun ilerlemesini engellemek ve hastayı rahatlatmak amacıyla bazı tedaviler verilebilir. Sirozun sebebine ve evresine göre tedavi doktor tarafından belirlenir.

Yaşam tarzı değişiklikleri

Alkol tüketimine bağlı sirozda ilk yapılması gereken alkol kullanmayı bırakmaktır. Obezite ve diyabet hastalığında doktor tarafından kilo verilmesi önerilebilir. Siroza bağlı olarak karında sıvı biriktiğinde ve ödem oluştuğunda düşük sodyum diyeti yapılmalıdır.

İlaç tedavisi

Karaciğer kanlanmasında önemli bir yeri olan portal vende basınç artışı (portal hipertansiyon) durumunda basıncı düşüren beta bloker ve nitrat grubu ilaçlar tercih edilirken hepatit gibi enfeksiyon durumlarında antiviral tedaviler tercih edilir.

Karaciğer nakli

Yaşam tarzı değişikliklerinin ve ilaç tedavisinin işe yaramadığı noktada hasta için tek tedavi karaciğer naklidir. Canlı donörden veya kadavradan nakil gerçekleştirilebilir.

Siroz Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Hangi miktarda alınan alkol siroz için risk faktörüdür?

2019 yılında yapılan bir meta analiz çalışması; kadınların miktardan bağımsız olarak alkol kullanımının siroz riskini artırdığını, erkeklerin ise günde bir içkiden fazla içmesinin siroz riskini topluma göre artırdığını belirtmektedir. Bunun nedeni erkek vücudunun alkolü kadın vücuduna göre alkolü daha iyi metabolize etmesidir. Alkol için güvenli bir doz yoktur.

Hepatit Nedir, Hepatite Ne Sebep Olur?

Karaciğer hücrelerinin hasar görmesi ve inflame olmasına hepatit denir. Hepatit, karaciğer hücresinin inflamasyonu anlamına gelir ve karaciğer hücresinde inflamasyon başlatan her şey hepatite sebep olabilir. Bu hasar; ilaçlar, toksinler, alkol, kalıtsal hastalıklar, metabolik hastalıklar ve viral enfeksiyonlar tarafından verilebilir. Hepatite yol açan birçok mikroorganizma vardır ancak başlıca sorumlusu hepatit A, B, C, D ve E virüsleridir. Bunlardan sadece hepatit B ve C virüsleri kronik hepatite sebep olur.

Siroz Komplikasyonları Nelerdir?

Sirozun en ciddi komplikasyonu portal hipertansiyondur. Karaciğer kanlanmasında çok önemli rolü olan portal venin basıncının yükselmesidir. Kan dolaşımı engellendiği için özofagusta, midede ve bağırsaklarda varisler oluşur. Özellikle özofagus varislerinin kanama olasılığı çok yüksektir. Hasta kaybedilebilir. Diğer siroz komplikasyonları; malnütrisyon, karaciğer kanseri, karaciğer yetmezliği ve hipersplenizmdir.

Siroz Bir Kanser Çeşidi midir?

Siroz bir kanser çeşidi değildir ancak karaciğer kanseri olan hastaların çoğunda siroz da vardır. Siroz, karaciğer kanser riskini 20 kat artırır.