Aft: Nedir, Belirtileri, Teşhis ve Tedavisi

Ağız içerisinde bulunan yumuşak dokularda veya diş etinin tabanında oluşan küçük, sığ lezyonlar aft olarak adlandırılır. Oluşan bu lezyonlar bazı durumlarda aşırı ağrıya, yemek yemekte ve konuşmakta güçlük yaşamaya neden olabilir. Aftlar dudak yüzeyinde oluşmaz ve kişiden kişiye bulaşma özelliği taşımaz. Bu yönüyle aft oluşumu uçuktan farklılık gösterir. Çoğu aft oluşumu bir veya iki hafta içerisinde kendiliğinden iyileşme gösterebilir. Zamanla büyümeye devam eden ve herhangi bir iyileşme göstermeyen aftlar ise sağlık açısından riskli durumlar olabilir. Bu tür aftların bir doktor tarafından değerlendirilmesi önemlidir.

Aft Belirtileri Nelerdir?

Aft olarak adlandırılan ağız lezyonları iç kısımda beyaz veya sarı renkte bir oluşum gösterirken dış kısımda kırmızı renk yuvarlak veya oval bir çerçeve ile karakterize olabilir. Ağız içerisinde oluşum gösteren bu lezyonlar dilin üst veya alt tarafında, yanakların veya dudakların iç kısmında, diş etlerinin tabanında veya yumuşak damakta ortaya çıkabilir. Aft oluşumundan birkaç gün önce karıncalanma veya yanma gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Aft oluşumu sonucunda ortaya çıkabilecek olan diğer belirtilerden bazıları ise şu şekildedir:

Ağzın içinde tek başına veya kümeler halinde ortaya çıkan ağrılı yaralar,

Yara oluşumuna eşlik eden yüksek ateş,
Lenf düğümlerinin şişmesi,
Konuşmakta veya yutkunmakta zorlanma.

Aft oluşumu sonucunda ortaya çıkan belirtiler kişinin günlük hayat rutini olumsuz yönde etkileyebilir.

Aft Çeşitleri Nelerdir?

Ağız içerisinde oluşan yaranın boyutuna ve ortaya çıkardığı semptomlara göre farklı aft türleri vardır. Aft türlerinden bazıları şu şekildedir:

Küçük Aftlar: Küçük aftlar minör aft olarak da adlandırılabilir. Genellikle 10 ile 20 yaş arasındaki gençlerde görülen ve çapı 1cm’den daha küçük olan bu aftlar yaklaşık bir hafta içerisinde kendiliğinden iyileşme eğilimi gösterir.

Büyük Aftlar: Majör aft olarak da adlandırılan büyük aftlar, küçük aftlara göre daha az ortaya çıkma eğilimi gösterir. Bu aft türünde oluşan yaralar 1 cm’den daha büyük olabilir ve yaraların iyileşmesi iki haftadan daha uzun sürebilir. İyileşme sonrasında aftın oluşum gösterdiği bölgede geniş skarlar (yara izi) ortaya çıkabilir.
Herpetiform Aftlar: Minör ve majör aftlara nazaran daha az karşılaşılan bir aft türü olan herpetiform aftlar genellikle yetişkin bireylerde ortaya çıkar. Bir veya iki hafta içerisinde iz bırakmadan kendiliğinden iyileşen bu aftlar düzensiz kenarlara sahip olabilir.

Aft Oluşma Nedenleri Nelerdir?

Ağızda lezyonlar şeklinde ortaya çıkan aftların oluşumuna neden olan faktörler henüz net olarak belirlenmiş değildir. Bununla birlikte bazı etkenler ağızda yara oluşmasını tetikleyebilir. Bu faktörlerden bazıları şu şekildedir:

Diş tedavisi sırasında gerekli hijyenin sağlanmamış olması,
Ağız içerisine zarar verebilecek şekilde diş fırçalamak,
Çinko eksikliği,
Yanak ısırmak gibi nedenlerden dolayı ağızda oluşan yaralar,
İçeriği uygun olmayan diş macunu kullanımı,
Vücutta yeterli miktarda folik asit (folat) bulunmaması,
Tüketilen bazı besinlerin vücutta hassasiyet oluşturması,
Vücutta oluşan demir eksikliği,
B12 vitamininin normal değer aralığından daha düşük olması,
Ağızda bulunan belirli bakterilere karşı alerjik bir tepki oluşması,
Helicobacter pylori gibi ülsere (yara) neden olabilen bakteriler,
Menstrüasyon sırasında yaşanan hormonal değişiklikler,
Duygusal stres.

Bu tür faktörler sonucunda ağızda yara oluşumu gözlenebileceği gibi bazı koşullar ve hastalıklar da aft oluşmasına neden olabilir. Bu tür durumlardan bazıları şu şekildedir:

Çölyak Hastalığı: Gluten birçok tahıl ürününde doğal olarak bulunan bir proteindir. Vücudun bu proteine karşı duyarlı olması sonucunda çölyak hastalığı ortaya çıkar. Çölyak hastalığı aft oluşmasına neden olabilir.
Bağışıklık sistemini olumsuz etkileyen bazı hastalıklar (crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi) sonucunda aft oluşumu gözlenebilir.
Behçet hastalığı: Vücutta yara oluşumuna neden olabilen bir hastalıktır. Behçet hastalığı sonucunda ağız içerisinde aft oluşabilir.
Bağışıklık sisteminin zayıf olması virüs ve bakteri gibi patojenlere karşı vücudun savunma mekanizmasının azalmasına neden olabilir. Bunun sonucunda ağızda aft oluşabilir.

Ağızda yara oluşumuna neden olan bu tür hastalıkların doğru ve etkili bir şekilde tedavi edilmesi aft oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.

Aft Oluşumu Önlenebilir Mi?

Alınabilecek bazı önlemler aft oluşmasını önlemeye yardımcı olabilir. Bu önlemlerden bazıları şu şekildedir:

Tüketilen Besinlere Dikkat Etmek: Bazı besinler ağız içerisinde tahriş oluşmasına neden olabilir. Ağız içerisinde tahrişe neden olabilecek besinlerin dikkatli tüketilmesi aft oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca vücudun hassas olduğu besinlerin tüketilmesi ile oluşan alerji sonucunda da aft oluşabilir. Vücutta hassasiyet oluşturan besinlerin kontrollü tüketilmesi aft oluşumunu engellemeye yardımcı olabilir.
Sağlıklı ve Dengeli Beslenmek: Beslenme planında karbonhidrat, yağ, protein, vitamin ve minerallerin dengeli bir şekilde yer alması vücudun savunma mekanizmasını destekleyerek aft oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir.
Ağız Hijyenine Dikkat Etmek: Dişleri düzenli fırçalamak ve ağız içi hijyene dikkat etmek ağızda yara oluşumunu engellemeye destek olabilir.
Stres Oluşturan Durumların Ortadan Kaldırılması: Yaşanılan bir stres sonucunda ağız yaraları ortaya çıkabilir. Stresi doğru bir şekilde yönetmek ve stres oluşturan durumlardan uzak durmak stres kaynaklı aft oluşmasını önlemeye yardımcı olabilir.

Aft Nasıl Teşhis Edilir?

Ağızda oluşan ülserleri teşhis etmek için herhangi bir teste ihtiyaç duyulmayabilir. Doktor veya diş hekimi tarafından yapılan fiziksel bir muayene aftların tanımlanmasında yeterli olabilir. Bazı hastalıklar sonucunda aft oluşumu gözlenebilir ve ciddi bir hastalık sonucunda oluşan aftlar uzun süre iyileşme göstermeyebilir. Bu tür aftlara neden olan faktörün belirlenmesi ve altta yatan sebebin tedavi edilmesi yaraların iyileşmesi için önemlidir. Ciddi bir hastalık sonucunda oluşabilecek olan ağız yaralarının sahip olduğu özelliklerinden bazıları şu şekildedir:

Ağız içerisinde farklı bölgelerde yayılma gösteren yaralar,
3 hafta veya daha uzun süren yaralar,
Ağrı kesici ilaç kullanılmasına rağmen ağrının azalma göstermemesi ve giderek şiddetlenmesi,
Afta eşlik eden yüksek ateş.

Ağız içerisinde oluşan yaralara neden olan faktörün belirlenmesi için bazı kan değerlerinin incelenmesi gerekebilir. Bu nedenle doktorunuz tarafından bazı kan testleri istenebilir.

Aft Tedavisi Nasıl Olur?

Küçük aftlar bir veya iki hafta içerisinde kendiliğinden iyileşme gösterebilir. Bu nedenle küçük aftlar için ekstra bir tedavi uygulanması gerekmeyebilir. Bunun yanı sıra iyileşmesi zaman alan ve şiddetli ağrıya neden olabilen büyük aftların iyileşme göstermesi için tıbbi bir tedaviye ihtiyaç duyulabilir. Aft tedavisinde kullanılan tıbbi yöntemlerden bazıları şu şekildedir:

Gargara Uygulanması: Ağızda oluşan yaraların neden olduğu ağrı ve iltihabı azaltmak için doktor tarafından gargara reçete edilebilir.
Kremler: Aft tedavisinde ağız içerisinde kullanıma uygun bazı kremler reçete edilebilir. Bu tür kremlerin kullanımı aft sonucunda oluşan yaraların iyileşmesine yardımcı olabilir.
İlaç Kullanımı: Ağızda oluşan yaraların gargara yapmak veya krem kullanmak gibi yöntemlerle iyileşme göstermemesi sonucunda doktor tarafından ilaç tedavisi önerilebilir. İlaç tedavisi yara sonucunda oluşan şiddetli ağrının hafiflemesine ve yara oluşumunun daha hızlı iyileşme göstermesine yardımcı olabilir.
Yara Oluşan Bölgenin Dağlanması: Bazı durumlarda aft oluşumunu tedavi etmek için doktor tarafından aft oluşan bölge dağlanabilir.
Besin Takviyesi Kullanımı: Folat, B6 ve B12 vitamini veya çinko gibi vitamin ve mineral değerlerinin vücutta olması gereken değer aralıklarında bulunmaması aft oluşmasına neden olabilir. Düşük değer aralığında bulunan vitamin ve mineraller için doktor tarafından besin takviyesi önerilebilir.

Aftların iyileşmesinde uygun tedavi yönteminin seçilmesi önemlidir. Planlanacak olan tedavinin bir doktor tarafından belirlenmesi tedavinin doğru ve etkili olmasına destek olabilir. Bu nedenle aft oluşumu gözlemlendiğinde bir sağlık kuruluşuna başvurmak önemlidir.

Son güncellenme tarihi: 09 Ağustos 2023

Yayınlanma tarihi: 09 Ağustos 2023