Kalsiyum: Nedir, Eksikliği ve Belirtileri, Eksikliği Tedavisi

Kalsiyum, vücutta sentezlenemeyen, besin yoluyla alınması gereken önemli görevlere sahip temel bir mineraldir. Kalsiyum, büyüme, gelişme, sinir sistemi, dolaşım sistemi ve kemik sağlığı ile doğrudan ilgilidir. Bu nedenle kalsiyum eksikliği bazı ciddi semptomlara neden olabilir.

Kalsiyum Eksikliği Nedir?

Kalsiyum vücutta en çok bulunan hayati önem taşıyan minerallerden biridir. Kalsiyum vücutta sentezlenemez. Besin yoluyla veya gıda takviyeleri ile alınması gerekir. Yetişkin bir insanda 1-2 kg kalsiyum bulunur. İnsan vücudunda bulunan total kalsiyum %99 ‘u kemiklerde depolanırken, %1’lik kısmı hücre içi ve hücre dışı sıvılarda çözünmüş olarak yer alır. 

Sinir iletiminde, kasların kasılmasında, kemik ve dişlerin oluşması ve korunmasında, kanın pıhtılaşmasında, metabolizmanın düzenlenmesinde önemli rol oynar. D vitaminin emilimine yardımcı olurken, hormon ve enzimlerin yapısına katılır. 

Vücut için bu kadar değerli bir mineral olan kalsiyumun çeşitli nedenlerle vücuda alınmaması ‘’kalsiyum eksikliği’’ olarak adlandırılır. Günlük alınması gereken miktarından az kalsiyum tüketimi bir süre sonra kalsiyum eksikliğine dönüşerek ciddi belirtiler ve hastalıklar ortaya çıkmasına neden olur.

Kalsiyum Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Kalsiyum eksikliği belirtileri kişiden kişiye değişir. Kalsiyum eksikliğinin diğer belirtileri arasında şunlar yer alır:

• Tırnak renk değişimleri ve tırnak kırılmaları, 
• Aşırı yorgunluk hissi,
• Kalp ritim bozuklukları,
• İştahsızlık,
• El ve ayak parmak uçlarında karıncalanma ve his kaybı,
• Kas krampları,
• Ciltte kuruluk,
• Epileptik nöbetler,
• Uykusuzluk,
• Katarakt,
• Adet şişkinliklerinin artması, 
• Sinirlilik,
• Kaygı ve kişilik bozuklukları,
• Depresyon,
• Saç dökülmesi,
• Halüsinasyonlar,
• Tansiyon problemleri.

Kalsiyum Eksikliği Teşhisi Nasıl Konulur?

Çeşitli hastalıkların teşhisi için yapılan testlerden biri kalsiyum testidir. Fiziki muayene sonrası şikayet ve belirtileriniz doğrultusunda hekiminiz kalsiyum değerlerinizi kontrol etmek isteyebilir. Bu nedenle hekiminiz kan testi yapılmasını talep eder. Kan testinde damardan bir miktar kan numunesi alınır. Kan testi, kandaki total kalsiyum miktarını ölçer. Kalsiyum seviyesi değerlendirilirken genellikle kan testi tercih edilmesine rağmen böbrek taşı şüphesi olan hastalarda ve böbreklerin kalsiyum süzme görevini yerine getirip getirmediğinin belirlenmesi için idrar testi de kullanılabilir.

Kalsiyum değerlerinizin doğru ölçülmesi için testten önce dikkat etmeniz gereken bazı noktalar vardır:

1. Muayene esnasında varsa kullandığınız ilaç ve takviyeler hakkında hekiminizi doğru bilgilendirin.
2. Lityum, tiyazid diüretikleri, kalsiyum içeren antasitler, D vitamini takviyeleri ve kalsiyum takviyeleri gibi kalsiyum değerlerini etkileyen ilaçlar kullanıyorsanız test öncesi hekiminizin bilgisi dahilinde bırakın.
3. Test vermeden önce kalsiyum bakımından zengin besinleri tüketmeyin. Özellikle süt ve süt ürünleri gibi yüksek miktarda kalsiyum içeren yiyecek veya içecekleri kanınızdaki kalsiyum düzeylerini artırabilir ve test sonuçlarını etkileyebilir. 

Test sonuçlarınız belirli bir referans aralığı ile kıyaslanarak kalsiyum seviyeniz belirlenir. Bu referans aralığı laboratuvardan laboratuvara değişebilir. Yetişkinlerde kandaki kalsiyum miktarının referans aralığı yaklaşık 8.6 ile 10.2 miligram arasındadır. Referans aralığından yüksek bir kan kalsiyum düzeyine sahip olmak ‘’hiperkalsemi’’, düşük değere sahip olmak ‘’hipokalsemi’’ olarak adlandırılır. Kan testi sonucuna göre kalsiyum düzeyinizin düşük veya yüksek olduğuna karar verilir ve uygun tedaviye başlanır.

Kalsiyum Eksikliği ile Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Kalsiyum eksikliği vücudu sayısız şekilde etkileyebilir. Vücutta kalsiyumun yaklaşık %99'u kemiklerde ve dişlerde depolanır. Kalsiyum eksikliği semptomlarının bu bölgelerde daha sık görülmesi şaşırtıcı değildir. Kalsiyum vücutta kemiklerde depolanır. Kandaki kalsiyum miktarı azalınca kemiklerden kan dolaşımına kalsiyum geçişi sağlanır. Depolanan kalsiyumun azalması ve dolayısıyla kalsiyum eksikliğinin belirtilerinin ortaya çıkması uzun zaman alabilir. 

Kalsiyum eksikliği en fazla kemikleri etkiler. Kalsiyum eksikliği olan bazı kişilerde osteopeni (düşük kemik mineral yoğunluğu) gelişebilir. Osteopeni olan hastalarda kemikler zayıf, güçsüz, gözenekli ve kırılmaya meyillidir. Tedavi edilmezse özellikle kadınlarda sık rastlanan osteoporoza dönüşebilir.

Kalsiyum kasların kasılmasında önemli rol oynar. Kalsiyum eksikliğinin en ciddi belirtilerinden biri kalp kasının kasılamamasıdır. Sağlıklı bir kalp fonksiyonunu yerine getirmek için güçlü kalp kaslarına ihtiyaç duyar. Kalsiyum eksikliği kalp kasının kasılma sayısını azaltır, bu durum ani kalp krizlerinin yaşanmasına neden olabilir.

Kalsiyum eksikliğinin önemli semptomlarında biri de dişlerde görülür. Yapılan klinik çalışmalarda, zayıf kalsiyum alımı ile diş kaybı arasında bir ilişki bulunmuştur. Diş yapısında bolca bulunan kalsiyum miktarındaki eksiklik nedeni ile dişlerin kırılganlığı artar ve diş kayıpları yaşanabilir.

Kalsiyum Eksikliği Neden Olur?

Birçok insan kalsiyum eksikliği için risk altındadır. Çeşitli faktörler kalsiyum eksikliğinin kaynağı olabilir:

• Uzun süre yeterli kalsiyum alınmaması
• Kalsiyumun emilimini azaltan diüretik ilaç kullanımı
• Fenitoin, fenobarbital ve rifampin gibi bazı ilaçlar
• Kadınlarda görülen hormonal değişiklikler
• Genetik faktörler
• Böbrek yetmezliği
• Yetersiz D vitamini alımı
• Çeşitli enfeksiyonlar
• Stres, endişe, kaygı
• Yoğun ve ağır egzersizler
• İshal, kabızlık gibi bağırsak problemleri
• Kanser
• Aşırı kafein ve alkol tüketimi
• Yoğun civa maruziyeti
• Menopoz
• Çölyak hastalığı
• İnflamatuar barsak hastalığı,
• Bulimia, anoreksi gibi yeme bozuklukları
• Pankreas iltihabı (Pankreatit)

Kimler Kalsiyum Eksikliği Bakımından Riski Altındadır?

Gastrointestinal bozukluğu, pankreatit, böbrek yetmezliği, Karaciğer yetmezliği, anksiyete bozuklukları gibi kronik rahatsızlıkları olan, D vitamini, folat ve magnezyum eksikliği görülen ve diyetlerinde kalsiyum bakımından zengin besinlere yer vermeyen, vegan beslenen kişiler kalsiyum eksikliği bakımından ciddi risk altındadırlar.

Kimler Kalsiyum Eksikliği Bakımından Riski Altındadır?

Gastrointestinal bozukluğu, pankreatit, böbrek yetmezliği, Karaciğer yetmezliği, anksiyete bozuklukları gibi kronik rahatsızlıkları olan, D vitamini, folat ve magnezyum eksikliği görülen ve diyetlerinde kalsiyum bakımından zengin besinlere yer vermeyen, vegan beslenen kişiler kalsiyum eksikliği bakımından ciddi risk altındadırlar.

Kalsiyum Eksikliği Tedavisi Nasıldır?

Kalsiyum eksikliğinin tedavisi kolaydır. Genellikle diyetinize daha fazla kalsiyum eklemeyi içerir. Doktorunuzun tavsiyesi ile kalsiyum takviyeleri kullanabilir, kalsiyum bakımından zengin besinlerle eksikliğini hissettiğiniz kalsiyumu geri kazanabilirsiniz. Hekim kontrolü dışında kontrolsüzce kullanılan kalsiyum takviyelerinin metabolizmanın dengesini bozacağını ve böbrek taşı başta olmak üzere pek çok rahatsızlığa neden olabileceğini unutmayınız. Kalsiyum seviyesi aşırı düşük olan ve kalsiyum takviyeleri ve beslenme ile kalsiyum değerleri yükselmeyen hastalara düzenli kalsiyum enjeksiyonları yapılabilir. Hasta 1-3 ay süresince düzenli olarak takip edilir.

Kalsiyum Takviyeleri

Kalsiyum takviyeleri şurup, tablet ve çiğnenebilir formlarda satılmaktadır. Kalsiyum takviyesi alınırken kalsiyumun türü, günlük alınması gereken kalsiyum miktarı ve diğer vitaminlerle etkileşimine dikkat edilmesi gerekir. Her kalsiyum türü vücutta aynı şekilde emilmez. Kalsiyum takviyesi satın alınırken etiketi kontrol ederek, içerdiği kalsiyumun türünü bulunuz. Örneğin kalsiyum sitrat yemek öncesi veya sonrası alınabilirken, kalsiyum karbonatın mide asitleri ile parçalanıp vücuda emilimini sağlamak için yemek sırasında alınması tavsiye edilir. 

Günlük kalsiyum miktarı yaşa göre farklılık gösterir. Yenidoğanlarda yaklaşık 200-1000 mg olan günlük kalsiyum ihtiyacı, 9-18 yaş ergenlerde 1300-3000 mg, 18- 50 yaş arasında 1000-2500 mg, 50 yaş üstü yetişkinler ise 1200-2000 mg’dır. Yaşınıza ve ihtiyacınıza göre belirlenen günlük kalsiyum miktarını günde 2-3 defaya paylaştırmak kalsiyum emilimini kolaylaştırır.

Kalsiyum takviyesi aldıktan sonra emilimi azaltıcı ilaçlar ile etkileşimlerine karşı dikkat edilmelidir. Kan basıncı kontrolünde kullanılan beta blokerler, alüminyum içeren antasitler, östrojen ilaçları, diüretikler ve florokinolonlar veya tetrasiklinler gibi bazı antibiyotikler kalsiyum takviyeleri ile olumsuz etkileşime girmektedir.

Kalsiyum Bakımından Zengin Besinler Nelerdir?

Kalsiyum eksikliğinin oluşmaması için ya da tedavisinin etkinliğini arttırmak için kalsiyum bakımın zengin besinlerin tüketilmesi tavsiye edilir. En çok bilinen zengin kalsiyum içerikli besinler şunlardır:

• Yumurta
• Süt ve süt ürünleri
• Ispanak
• Sardalya, somon, hamsi, ringa, morina, ton balığı
• Soğan
• Nohut
• Lahana 
• Brokoli
• Kereviz
• Fıstık,
• Susam
• Badem
• Fasulye
• İncir
• Keten tohumu
• Tahin ve pekmez

Vücut için oldukça önemli olan kalsiyumun, eksikliğinde ortaya çıkan belirtilerin en az birine ya da birkaçına sahip iseniz kalsiyum eksikliğinden şüphelenebilirsiniz. Kalsiyum eksikliği ciddi rahatsızlıklara neden olabilir. Bu nedenle doğru tanı ve tedavi için en kısa sürede sağlık kuruluşlarına başvurmanız gerektiğini unutmayınız.