Gıda Zehirlenmesine Ne İyi Gelir? Belirtileri ve Tedavisi

Gıda zehirlenmeleri kısaca besinler aracılığıyla bulaşan, çoğunlukla mide ve bağırsak sistemlerini olumsuz etkileyen durumlar şeklinde tanımlanabilir. Kimyasal maddeler, doğal besin toksinleri, metaller, tarım ilaçları, plastikler, deterjanlar, parazit ve bakteri, küf, maya gibi mikroorganizmalar gıda zehirlenmelerine neden olabilen faktörlerdir. Gıda zehirlenmesi belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterse dahi mide rahatsızlıkları, ishal ve kusma çoğunlukla ortak semptomlardır. Gıda zehirlenmelerini önlemek için hijyen koşullarına dikkat edilmelidir. Küflü yiyeceklerin atılması, mutfak malzemelerinin iyice temizlenmesi, meyve ve sebzelerin tüketilmeden önce yıkanması alınabilecek tedbirler arasında sayılabilir. Zehirlenen bireylere belirtilerin şiddetine ve zehirlenmeye neden olan etkenlere göre uygun tedaviler uygulanabilir. Tedaviler sıvı değişimi, probiyotik, antibiyotik ve antiparazit ilaç uygulamaları şeklinde sıralanabilir.

Gıda Zehirlenmesi Neden Olur?

Gıda zehirlenmesinin nedenleri çoğunlukla üç ana nedene bağlıdır. Bu nedenler besinlere bulaşmış bakteri, parazit ve virüsler şeklinde sıralanabilir. Zehirlenmeye neden olan bu patojenler hemen hemen insanların yediği tüm besinlerde bulunur. Ancak gıdalarda bulunan patojenler pişirme sırasında ölür. Dolayısıyla gıda zehirlenmeleri çoğunlukla çiğ tüketilen besinler nedeniyle gelişir, çünkü pişirme sürecinden geçmezler. Yemek hazırlarken kişinin hijyenine dikkat etmesi oldukça önemlidir. Kişinin ellerini yıkamaması veya tüketilecek besinleri yıkamaması gıda zehirlenmelerine neden olabilir. Ayrıca et, yumurta, süt ve süt ürünleri sıklıkla kontamine olan besinler arasında bulunur. Gıda zehirlenmesi bazı durumlarda su ile kontamine olan organizmalar nedeniyle de ortaya çıkabilir. Gıda zehirlenmesi nedenleri kısaca şu şekilde sıralanabilir: 

• Bakteriler, virüsler, bağırsaklarda yerleşim gösteren parazitler, zehirler, toksin taşıyan veya üreten mikroorganizmalar yiyecek ve içeceklerde yerleşim göstererek gıda zehirlenmesine neden olabilir. 
• En yaygın zehirlenme nedeni Staphylococcus, en tehlikelisi ve hatta öldürücü olabilen toksin ise Botulizm’dir. 
• Oda sıcaklığında uzun süre bırakılan yiyecekler bozulabilir. Ayrıca buzdolabı ya da derin dondurucuda uzun zamanlar saklanan yiyecekler de bozulabilir. 
• Tuvaleti kullandıktan veya diğer kirleticilere maruz kaldıktan sonra ellerin yıkanmaması, bu şekilde yemek hazırlamak veya servis etmek kontaminasyona neden olabilir. 
• Yemek hazırlama sırasında mutfak araç gereçlerinin yıkanmamış olması ya da yemek yeme alanının temiz olmaması maruziyet yaratabilir. 
• Bebek, çocuk, yaşlı, hamile veya zayıf bağışıklık sistemine sahip kişilerin gıda zehirlenmelerine yakalanma ihtimali daha yüksektir. 
• Zehirlenmeye neden olan yüksek riskli gıdalar süt ve süt ürünleri, kremalı yiyecekler, tavuk, mayonez, yumurta ve yumurtalı yiyecekler, pişirildikten sonra uygun koşullarda saklanmayan etler ve deniz ürünleri şeklinde sıralanabilir. Düşük riskli gıdalara örnek olarak ise kurutulmuş ve salamura edilmiş, yüksek oranda tuz, şeker ve koruyucu katkı maddeleri verilebilir. 

Gıda Zehirlenmesi Nasıl Anlaşılır?

Gıdalar aracılığı ile bulaşan hastalıklarda patojenler çoğunlukla ağız yolu ile alınır ve sindirim yoluna yerleşim göstererek enfeksiyona yol açabilir. Zehirlenmeler birtakım semptomlar ile ortaya çıkar. Her vakada tüm semptomlar bir arada görülmez ve zehirlenmenin nedenine göre belirtilerin şiddeti değişiklik gösterebilir. Gıda zehirlenmesi kişinin gösterdiği belirtiler ile anlaşılır, bu nedenle semptomların iyi anlaşılması gereklidir. Gıda zehirlenmesi belirtileri şu şekilde sıralanabilir: 

• Baş ağrısı,  
• Ateş, 
• Mide rahatsızlıkları, ağrı, bulantı ve kramplar, 
• Kanlı dışkı ve ishal, 
• Bulanık veya çift görme, 
• Uzuvlarda hareket kaybı, 
• Yutkunma sorunları, 
• Ciltte karıncalanma ve uyuşma hali, 
• Güçsüzlük ve halsizlik, 
• Seste değişiklikler, 
• Az veya hiç idrara çıkma, 
• Baş dönmesi, 
• Sık sık kusma, 
• Nefes alma zorlukları, 
• Huzursuz bağırsak sendromu, 
• Eklemlerde artrit, şişlik ve ağrı, 
• Aşırı susuzluk ve ağız kuruluğu, 
• Siyah ve katran renginde dışkılar, 
• Rektumda şiddetli ağrı, 
• Düşünce ve davranış değişiklikleri. 

Gıda Zehirlenmesine Ne İyi Gelir? Gıda Zehirlenmesi Nasıl Geçer?

Gıda zehirlenmesinin tedavisi semptomların ne kadar şiddetli olduğuna ve hastalığa neyin neden olduğuna bağlı olarak değişiklik gösterir. İlaç tedavisi nadir başvurulan bir yöntemdir. Hastalığa neden olan etken bakteri, virüs ve parazit gibi patojenler ise ilaç tedavisi tercih edilebilir. Gıda zehirlenmesi tedavisinde amaç mevcut semptomların hafifletilmesi ve daha da kötüye gitmesinin önlenmesidir. Başvurulabilecek tedavi yöntemleri ve iyi gelebilecek uygulamalar şu şekilde sıralanabilir: 

• Bol bol istirahat etmek gıda zehirlenmesinin neden olduğu yorgunluk benzeri semptomların iyileşmesine yardımcı olur.  
• Zehirlenme semptomlarının başlamasının ardından birkaç saat boyunca yemek yiyip içilmemesi gereklidir. Tekrar yeme ve içmeye başlandığında hafif yiyecekler tercih edilmelidir. 
• Gıda kaynaklı gelişen komplikasyonlar arasında dehidratasyon sıklıkla gelişen bir durumdur. Dehidratasyon kısa sürede tedavi edilmelidir, aksi takdirde istenmeyen sonuçlara neden olabilir. Dehidratasyon ishal ve kusma nedeniyle gelişir. Ciddi dehidratasyon vakalarında intravenöz sıvıların damar yoluyla doğrudan hasta vücuduna verilmesi gereklidir. Bu uygulama hekim kontrolünde yapılmalıdır. 
• Antibiyotik ve antiparazit ilaçlar hastalığa neden olan bakterilerin ve parazitlerin neden olduğu enfeksiyonları tedavi etmek amacıyla hekimler tarafından reçete edilebilir. Ayrıca mide bulantısı, kusma ve ishal gibi semptomların tedavisi amacıyla da bazı ilaç grupları sağlık uzmanları tarafından önerilebilir. 
• Gıda zehirlenmeleri bağırsak mikrobiyotasındaki iyi ve kötü bakterilerin dengesini bozabilir. Probiyotikler ise bağırsak biyomunu kontrol altında tutmaya yardımcı olan organizmalardır. Dolayısıyla zehirlenme durumunda probiyotik kullanımı dengenin yeniden kurulması konusunda fayda sağlar. 
• BRAT diyeti, mide problemlerinin çözümü konusunda fayda sağlar. Muz ve pirinç benzeri hafif gıdalar, daha küçük porsiyonlu ve yağsız öğünler tercih edilebilir. Ayrıca geleneksel tıp uygulamaları arasında bulunan bitki çayları da semptomlarının hafifletilmesi amacıyla tercih edilebilir. 

Gıda Zehirlenmesi Nasıl Önlenir?

Gıdalar mikroorganizmalar ile temas ettiğinde kontamine olur ve sağlık için potansiyel bir risk haline gelir. Bu nedenle gıdaların tüketilme amacıyla satın alınmasından pişirilmesine kadar uygulanan her adımın hijyen şartları altında gerçekleşmesi gereklidir. Gıda zehirlenmesini önleme amacıyla alınabilecek tedbirler yalnızca tüketici tarafından alınmaz. Yiyecekleri toplayan, işleyen ve hazırlayan bireylerin de sürecin her aşamasında özen göstermesi gereklidir. Gıda zehirlenmesinin önlenmesi amacıyla alınabilecek tedbirler şu şekilde sıralanabilir: 

• Alışveriş yaparken sağlam, zedelenmemiş ve bozulmamış gıdalar seçilmelidir. 
• Satın alınan ürünlerin son kullanma tarihlerine dikkat edilmelidir. 
• Hastalık yapma ihtimali olan özellikle küflenmiş gıdalar tüketilmemelidir. 
• Çiğ olarak tüketilecek meyve ve sebzeler, kuru meyveler, balık ve yumurtalar yenilmeden ya da pişirilmeden önce iyice yıkanmalıdır. 
• Yumurtaların sağlam olanları seçilmelidir. Kırık, çatlak veya kirli yumurtalar satın alınmamalı, paketlerin üzerinde yer alan son kullanma tarihine bakılmalıdır. 
• Kıyma ve sakatatlar taze tüketilmelidir, uzun süre saklanmamalıdır. Etler tüketilmeyecek ise 1 hafta buzlukta, 3-4 ay kadar derin dondurucuda saklanabilir. 
• Gıdaların saklanma koşullarına dikkat edilmelidir. Süt, krema, süt ürünleri, deniz ürünleri, etli yemekler, sosis, salam, yumurta ve benzeri yiyecekler 5°C’nin altında tutulmalıdır. 
• Hazırlanma, saklanma ve servis esnasında kullanılan mutfak aletlerinde patojen üremesi önlenmelidir. Çizilmiş veya çatlamış tabak ve bardaklar kullanılmamalıdır. 
• Dondurulmuş gıdalar çözdürüldükten sonra tekrar dondurulmamalıdır. 
• Pişirme sırasında dış kısımlardaki mikroorganizmalar genellikle tamamen ölür, ancak iç kısımların iyi pişirilmemesi durumunda buradaki mikroorganizmalar ölmez. Bu nedenle özellikle büyük parçalı etler iyi pişirilmelidir. 
• Çiğ ve pişmiş gıdalar birbirinden ayrı muhafaza edilmelidir. 
• Açıktan satılan yiyecekler satın alınmamalıdır. 
• Yemekler tüketilecek miktarlarda ve taze bir şekilde hazırlanmalıdır. 
• Kapaklı çöp kutuları kullanılmalıdır. 
• Buzdolabının içi düzenli aralıklarla temizlenmelidir. 

Gıda Zehirlenmesi Sonrası Nasıl Beslenilmelidir?

Gıda zehirlenmesinin ardından yiyecek ve içecek tüketimi gerçekleştirilmeden önce hastanın bir süre boyunca midesini dinlendirmesi önerilir. Birkaç saatlik bir aranın ardından mideyi yormayacak hafif içecekler ile beslenmeye başlanabilir. Su, dondurma ve az şekerli içecekler enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla tüketilebilir. Kişi kendini yemeye hazır hissettiğinde ufak lokmalar ve yumuşak yiyecekler ile yemek yemeye başlayabilir. Tercih edilebilecek yiyecek ve içecekler tuzlu krakerler, tost, muz, pirinç, yulaf ezmesi, sade patates, haşlanmış sebzeler, tavuk suyu, et suyu ve düşük yağlı gıdalar şeklinde sıralanabilir. Kişi kendini iyi hissettikçe aşama aşama eski diyetine geri dönebilir. 

Gıda zehirlenmeleri hala yaygın bir sağlık sorunudur. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf kişiler, gıdalardaki patojen maruziyetlerinden daha ciddi seviyelerde etkilenebilir. Eğer siz veya yakınlarınız gıda zehirlenmesi belirtileri gösteriyorsanız mutlaka bir hekim görüşüne başvurmanız tavsiye edilir.