D Vitamini: Nedir, Eksikliği, Eksikliği Belirtileri ve Eksikliği Tedavisi Nedir?

D vitamini eksikliği ülkemizde azımsanmayacak kadar yaygın görülen bir durumdur. D vitamini eksikliğine bağlı sorunların önüne geçmek için toplumun D vitamini konusunda bilinçli olması gerekir. Sağlıklı beslenmek ve yeterince güneş ışığı almak, D vitamini eksikliğini önlemede oldukça önemlidir.

D Vitamini Nedir?

D vitamini, yağda çözünebilen vitaminler arasında yer alır. D vitamini dışarıdan besinlerle alınabileceği gibi vücutta da üretilebilir.

D vitaminin vücutta

Kemik ve diş sağlığını koruma
Hücre bölünmesi, farklılaşması
Glukoz metabolizması
Bağışıklık sistemi fonksiyonlarını düzenleme gibi pek çok alanda etki gösterir.

D vitamini bir vitamin olmasına rağmen hormon gibi etki gösterir. Vücuttaki pek çok hücrede D vitamini reseptörleri vardır ve D vitamini bu reseptörlere bağlanarak hücre içerisindeki görevlerini yerine getirir.

D vitaminiyle ilgili çok sayıda çalışma yürütülmektedir. Bu çalışmalar ışığında D vitaminin vücutta pek çok alanda yarar sağlayabileceği gösterilmiştir. Örnek olarak:

Yüksek doz D vitamini kemik erimesini önlemeye yardımcı olur. Böylece özellikle yaşlılarda düşme ve düşmeye bağlı kırık gibi sorunların önüne geçilebilir.
Vitamin D hem alt hem de üst ekstremitelerde (uzuvlarda) fiziksel gücün artmasına katkıda bulunur.
Günlük 1.100 IU D vitamini almanın kanser gelişimini önleyebileceğini gösteren bir çalışma mevcuttur.
D vitamini depresyonun klinik semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir.
Bir çalışmada bebeklerde D vitamini alımının tip 1 diyabet riskini düşürdüğünü gösterilmiştir.

D vitamini vücutta kolesterol adı verilen öncü molekülden sentezlenir. Vitaminin üretilebilmesi için güneş ışığına ihtiyaç vardır. Güneş ışığı alan deri hücreleri D vitaminini üretir. Üretilen bu molekülün daha aktif formuna dönüşmesi için böbrek ve karaciğerde çeşitli aşamalardan geçmesi gerekir. Bu aşamalar sonucu aktif hale gelen D vitamini, vücutta etkisini göstermeye başlayabilir.

D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

D vitamini eksikliği çocuklarda rikets adı verilen hastalığa neden olur.

D vitamini eksikliğininin en sık görülen semptomları şunlardır:

Yorgunluk
Kemik ağrısı
Kas güçsüzlüğü, kas ağrısı veya krampı
Depresyon gibi duygu durum bozuklugu

D Vitamini Eksikliği Neden Olur?

Vücudun ihtiyaç duyduğu D vitamininin yeterince alınmaması eksikliğe neden olur. Eksikliğe neden olan durumlar 3 temel gruba ayrılabilir:

Diyetle birlikte yeterince D vitamini almamak
D vitamini emiliminde ve metabolizmasında bozukluk
Yeterince güneşe çıkmamak

D vitaminini eksikliğine yol açan temel durumlar göz önüne alındığında bazı grupların eksiklik açısından risk altında olduğu görülür. Bu gruplar:

İleri Yaştaki Kişiler: İnsanlarda yaşlanmayla birlikte D vitamini üretebilme kapasitesi azalır. Yine bu kişilerin dışarı daha az çıkması, daha az güneş ışığı alması da eksiklik açısından risk oluşturur. Yaşlı kişilerde D vitamini eksikliği kemik sağlığını olumsuz etkileyerek kalça kırığı gibi sorunlara yol açabilir.
Yeterince Güneşe Çıkmayanlar: Çok fazla dışarı çıkmayı tercih etmeyen veya belirli nedenlerden ötürü dışarı çıkamayan hastalarda D vitamini eksikliği riski daha yüksektir. Yine deri hücrelerinin yeterince güneş ışığı almasını engelleyen kıyafetler de eksiklik açısından bir risktir.
Ten Rengi Koyu Olanlar: Deriye rengini veren pigment melanin olarak adlandırılır. Koyu tenli kişilerin deri hücrelerinde melanin miktarı daha fazladır. Hücrelerdeki melanin miktarı arttıkça hücrelerin D vitamini üretme kapasitesi azalır. Dolayısıyla koyu tenli kişilerde eksiklik görülme ihtimali daha fazladır.
Bağırsak Hastalığı Olanlar: Ülseratif kolit, Crohn hastalığı, kistik fibrozis, çölyak hastalığı gibi sindirim işlevlerini etkileyen rahatsızlıklarda; D vitamini emiliminde sorun oluşabilir.
Anne Sütüyle Beslenen Bebekler: Anne sütünde bebeğin ihtiyaçlarını karşılamaya yetecek miktarda D vitamini bulunmaz. Bu nedenle bebeklerin pediatri hekiminizin bilgisi ve önerisi dahilinde eksiklikten korunması adına D vitamini takviyesi alması, uygun koşullarda güneşe çıkarılması faydalı olabilir.
Obez Kişiler: Obezite sorunu yaşayan kişilerde, Vücuttaki yağ dokusu D vitamini kendine bağlayarak kana geçmesini engeller. Kandaki D vitamini seviyesinin düşük kalması eksiklik belirtilerine neden olur.
D Vitamini Metabolizmasını Etkileyen İlaç Kullananlar: Bazı kolesterol ilaçları, antiepileptikler, AIDS tedavisinde kullanılan ajanlar, antifungal ilaçlar ve glukokortikoidler gibi ilaçlar; D vitamini metabolizmasını bozabilir. Dolayısıyla bu ilaçları kullanan kişilerde D vitamini eksikliği görülebilir.

Gebe veya emziren kadınlarda D vitamini ihtiyacını arttığından dolayı bu kişilerin eksiklik konusunda dikkatli olmaları gerekir.

D Vitamini Eksikliği Teşhisi Nasıl Konulur?

D vitamini eksikliği tanısı için kan tahlili yapılır. Laboratuvarda, kandaki serum hidroksi-25 D vitamini düzeyi ölçülür. Ölçülen bu değerin 12 ng/ml seviyesinin altında olması D vitamini eksikliği kabul edilir. Sağlıklı kişilerde D vitamini değerinin 20 ng/ml’nin üzerinde olması gerekir.

D Vitamini Eksikliği ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

D vitamini eksikliğinde vücutta farklı rahatsızlıklara, farklı problemlere neden olabilir. D vitamini eksikliği sonucu oluşabilecek durumlar:

Raşitizm (Rikets):

Rikets çocuklarda görülen bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlıkta kemikte büyümeyi sağlayan kıkırdak dokusunun mineralizasyonunda yani sertleşerek kemik haline gelmesinde sorun vardır. Rikets hastalığında çocukta görülebilecek belirtiler:

Kol, bacak, omurga ve pelvis kemiklerinde ağrı, hassasiyet
Büyüme duraklama, kısa boy
Kas krampları
Minde tabakasında delik, geç diş çıkarma, apse gibi diş deformiteleri
Eğri omurga, çıkıntılı göğüs kemiği, çarpık bacak (O bacak) gibi kemik deformiteleri şeklinde sayılabilir.

Osteomalazi

Osteomalazi de tıpkı rikets gibi kemikte mineralizasyon bozukluğunun görüldüğü bir hastalıktır. Bir yetişkin hastalığı olan osteomalazide başta kalça bölgesinde olmak üzere vücut geneline yayılmış ağrı görülür.

Sık Enfeksiyon Geçirme

D vitamini bağışıklık sistemi fonksiyonlarında düzenleyici bir rol üstlenir. D vitamini eksikliğinde özellikle viral enfeksiyonların şiddetinde artış görülebilir. Bunun yanı sıra eksikliği tekrarlayan enfeksiyonlara da neden olabilir.

Saç Dökülmesi

Diğer vitamin ve mineral eksikliklerinde olduğu gibi D vitamini eksikliğinde de saç dökülmesi problemi görülebilir.

D Vitamini Eksikliği Tedavisi Nasıldır?

D vitamini eksikliği çok ağır değilse vitamin takviyeleri ve diyetle alınan D vitaminin artırılması tedavi için yeterli olur. Bunun için hekimleriniz tarafından aksi belirtilmediği sürece D vitamininden zengin karaciğer eti, yumurta, süt ve süt ürünleri gibi besinler tüketilebilir.

Günlük alınması gereken D vitamini miktarı yaşa göre değişiklik gösterir. Günlük önerilen D vitamini alımı

0-1 yaş arası bebeklerde 400 IU
1-70 yaş arasındaki çocuk ve yetişkinlerde 600 IU
70 yaş üzeri kişilerde ve emziren kadınlarda 800 IU şeklindedir

IU, “International Unit” biriminin kısaltmasıdır. Daha iyi anlaşılması için örnek vermek gerekirse bir yumurta tüketildiğinde 44 IU D vitamini alınmış olur.

Çocuklarda D vitamini eksikliği tanısı konulduğunda ise medikal tedaviye başlamak gerekir. Çocuklar büyüme döneminde olduğundan eksiklikten daha fazla zarar görebilirler. Tedavide genellikle D vitamini ampulleri kullanılır. Çocuğun kaç ampul kullanacağı, ampulden günde kaç damla kullanması gerektiği doktor tarafından belirlenir.

Ülkemiz Sağlık Bakanlığınca, bebeklerde ve gebelerde D vitamini eksikliğini önlemek için ücretsiz D vitamini destek programları yürütülmektedir.

D vitamini eksikliği ciddi sorunlara neden olabilir. Hem çocukların hem de yetişkinlerin düzenli aralıklarla D vitamini düzeylerine baktırmaları bu durumun erken tespiti açısından fayda sağlar.

Son güncellenme tarihi: 15 Aralık 2021

Yayınlanma tarihi: 14 Aralık 2021