EGFR Testi Nedir? EGFR Düşüklüğü ve Yüksekliği Nedir?

EGFR (Estimated Glomerular Filtration Rate) testi, böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılır. Böbreklerimizin ne kadar iyi çalıştığını gösteren bu test, glomerüler filtrasyon hızının tahmini bir ölçümüdür. Kronik böbrek hastalığı gibi durumların erken teşhisinde kritik bir rol oynar. EGFR değerleri, böbreklerin ne kadar verimli çalıştığını belirlemeye yardımcı olurken, yüksek veya düşük EGFR seviyeleri farklı sağlık sorunlarına işaret edebilir.

GFR (Glomerüler Filtrasyon Hızı) Nedir?

Glomerüler filtrasyon hızı (GFR), böbreklerin ne kadar iyi çalıştığını ölçen bir kan testidir. EGFR testi de ismini böbreğin atıkları filtreleyen kısmı olan glomeruli'den alıyor. Glomeruli, böbreklerde bulunan mikroskobik filtrelerdir. Bu filtreler, kandan atık ve ekstra sıvının uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Bu filtrelerden geçen kan akışı, bir GFR testi ile ölçülür. GFR'yi ifade etmenin en yaygın yöntemi tahmini GFR testi veya eGFR'dir.

Hastanın GFR'sini doğrudan test etmek, uzun bir süre boyunca çok sayıda kan alımı gerektirir. Bu nedenle çoğu hekim, tek bir kan testi ve bir hesaplama içeren bir eGFR kullanır. Bir eGFR, bu filtrelerin her dakika ne kadar kan temizlediğini ölçer. Bir tahminde bulunmak için doktorunuz GFR hesaplayıcısı adı verilen bir işlemden yararlanacaktır. GFR hesaplayıcısı, kanın böbrekler tarafından süzülme hızını belirleyen özel bir tür matematiksel formüldür. Bu formül; yaşınız, cinsiyetiniz, boyunuz ve kilonuz gibi kişisel bilgilerinizin kullanılmasıyla gerçekleştirilir. Kan testinin bulguları ise böbrekler tarafından süzülen bir atık ürün olan kreatinin miktarını analiz eder. Uzmanlar eGFR'yi, vücut yüzey birimi başına dakikada temizlenen kanın mililitre cinsinden ölçerler (mL/dak/1,73m2).

EGFR Değeri Kaç Olmalı?

Yaş Aralığı	EFGR (ortalama) mL/dak/1,73m2
20-29	116
30-39	107
40-49	99
50-59	93
60-69	85
70+	75

Ortalama EGFR değeri yaşa göre değişir. Ancak, sağlıklı kabul edilen genç yetişkinlerde 80-120 mL/dak/1,73 m2 aralığı genellikle normaldir. GFR yaşlandıkça azalır. Yine de GFR düşüklüğü, tıpkı gençlerde olduğu gibi yaşlı yetişkinlerde sorunlara neden olabilir. GFR'deki düşüş, böbrek hastalığı veya böbrek yetmezliğinin bir işareti olabilir. 60 mL/dak/1,73 m 2'nin altındaki bir GFR, CKD komplikasyonları ve kardiyovasküler hastalık için daha yüksek bir risk olduğunu gösterebilir. Ancak normal GFR aralığının cinsiyetinize ve vücut ölçülerinize göre de değişeceğini unutmamalısınız.

EGFR Yüksekliği Nedir?

EGFR yüksekliği, böbreklerin aşırı çalıştığını veya vücutta çeşitli anormal durumların olduğunu gösterebilir. Normal aralığı yaşa, cinsiyete ve vücut yapısına göre değişiklik gösterse de EGFR seviyesinin anormal derecede yüksek olması çeşitli sağlık sorunlarına işaret edebilir. Ancak hamilelik döneminde EGFR, böbrekler daha fazla çalıştığı için yükselir. Bu durumun dışında, EGFR yüksekliği genellikle böbreklerin normalden daha fazla atık ve fazla sıvı süzdüğü anlamına gelir. Yüksek EGFR seviyeleri, bazı ilaçların veya toksinlerin böbreklerde yarattığı geçici etkilerden de kaynaklanabilir. Ayrıca, yüksek protein alımı veya ağır fiziksel aktiviteler de geçici olarak seviyeleri yükseltebilir. Bu gibi durumlarda görünen yükseklik genellikle geçicidir. Altta yatan neden ortadan kalktığında normal seviyelere döner.

Sürekli yüksek EGFR seviyeleri ise daha ciddi sağlık sorunlarına işaret edebilir. Bunlardan biri olan hiperfiltrasyon, böbreklerin aşırı çalışmasına neden olabilir. Bu da uzun vadede böbrek hasarına yol açabilir. Hiperfiltrasyon, diyabet veya hipertansiyon gibi kronik durumlarla ilişkilendirilebilir. Bu tür durumlarda böbreklerin uzun süre boyunca aşırı çalışması böbrek dokusunda hasara yol açabilir. Hasar da kronik böbrek hastalığı riskini artırabilir. Uzun vadeli yüksek EGFR seviyeleri, böbreklerin işlevlerinde bozulmaya neden olabileceği için dikkatle izlenmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.

EGFR Düşüklüğü Nedir?

Böbreklerin normalden daha az verimli çalıştığını, atık maddeleri ve fazla sıvıları yeterince süzemediğini gösterir. EGFR düşüklüğü, genellikle böbrek fonksiyonlarının azaldığına işaret eder. Bu durum, çeşitli sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Düşük olan seviyeler, böbrek hastalığının farklı evrelerini işaret edebilir.

Böbrek hastalığı, beş evreden oluşur. Bu evreler EGFR değerlerine göre sınıflandırılır. Normal bir EGFR değeri 90 mL/dak/1,73 m2'nin üzerinde olmalıdır. Aşağıdaki EGFR değerleri böbrek hastalığının evrelerini gösterir:

Evre I (90 mL/dak/1,73 m2 ve üzeri): Normal böbrek fonksiyonu ile olası böbrek hasarını (idrarda protein) gösterir.
Evre II (60-89 mL/dak/1,73 m²): Böbrek fonksiyonlarında hafif azalma ile birlikte böbrek hasarını gösterir.
Evre III (30-59 mL/dak/1,73m2 arasında): Minimal ila orta düzeyde böbrek fonksiyon kaybı.
Evre IV (15-29 mL/dak/1.73m2 arasında): Böbrek fonksiyonlarında ciddi bozulma.
Evre V (15 mL/dak/1,73m2'nin altında): Böbrek yetmezliğini gösterir. Bu seviye potansiyel olarak ölümcüldür. Böbrek nakli veya diyalize ihtiyacı doğurabilir.

Düşük EGFR seviyeleri, böbreklerin yeterince süzme işlevini yerine getiremediğini ve atık ürünlerin kanda biriktiğini gösterir. Bu durum, özellikle kronik böbrek hastalığı (CKD) olan hastalarda yaygındır. CKD, böbrek fonksiyonlarının kademeli olarak azalmasına neden olan uzun süreli bir durumdur. Diyabet, yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, obezite ve bazı genetik faktörler CKD'nin başlıca nedenlerindendir.

EGFR Testi Neden Yapılır?

Erken evre böbrek hastalığının normalde hiçbir belirtisi yoktur. Böbrek hastalığı geliştirme riskiniz yüksekse doktorunuz tahmini glomerüler filtrasyon hızı (eGFR) testi önerebilir. Kronik böbrek hastalığı (KBH) için risk unsurları şöyle sıralanabilir:

Diyabet
Hipertansiyon
Fazla ağırlık
Kalıtsal böbrek hastalığı

CKD'nin ileri evrelerinde semptomlar vardır. Aşağıdaki belirtilerden herhangi birine sahipseniz, bir eGFR testine ihtiyacınız olabilir:

İdrara çıkma sıklığının artması veya azalması
Kaşıntı
Kollarınızın, bacaklarınızın veya ayaklarınızın şişmesi
Kas ağrısı
Mide bulantısı ve ishal
Azalmış iştah

EGFR Testi Hangi Durumlarda Yapılmalıdır?

Doktorunuz düzenli fiziksel muayenenin bir parçası olarak eGFR testi yapabilir. Böbrek sorunları belirtileriniz veya hastalık için risk faktörleriniz varsa bunu önerebilir. Aşağıdaki durumlarda EGFR testi yapılmalıdır:

İdrar yaparken ağrı da dahil olmak üzere sorunlar
Daha sık tuvalete gitmek veya daha az idrar yapmak zorunda kalmak
İdrarda kan, köpük veya kahverengi renk
Gözlerin, karnın, el veya ayak bileklerinin çevresinde şişlik ya da kabarıklık
Sırtın ortasında, böbreklerin yakınında ağrı

Doktorunuz muhtemelen böbreklerinizi etkileyen bir rahatsızlığınız varsa EGFR'nizi de kontrol etmek isteyecektir. Bu rahatsızlıkların başında belirli otoimmün bozukluklar, diyabet, yüksek tansiyon, kalp hastalığı, sık yaşanan idrar yolu enfeksiyonları gelir. Ailedeki diğer kişilerde diyabet ya da böbrek hastalığı varsa da bir EGFR testi yaptırabilirsiniz.

Son güncellenme tarihi: 20 Ağustos 2024

Yayınlanma tarihi: 20 Ağustos 2024