Balgam: Nedir, Teşhis ve Tedavisi

Balgam, koruyucu bir astar görevi gören mukus tabakasıdır. Solunum yollarında bulunan mukus tabakası, bölgenin kurumasını ve tahriş olmasını engeller. Dışarıdan vücuda giren toz, polen gibi yabancı maddelere karşı koruyucu bir yapıdır. Mukus tabaka çeşitli sebeplerle renk ve yapı değiştirerek balgamı oluşturur. Genellikle iyi huylu olsa bazen farklı bir sağlık sorunu nedeniyle ortaya çıkar. Solunum yolları ve akciğer hastalıkları, tahriş ve enfeksiyon durumunda balgam artabilir. Bu nedenle balgam sağlık durumu hakkında ön bilgi verebilir. Bununla birlikte ev koşulları, iş ortamı, alışkanlıklar doğrudan veya dolaylı olarak balgam oluşumunu etkiler. Balgam oluşturmak, vücudun kendini temizleme biçimi olarak görülse de dikkatle takip edilmesinde fayda vardır. Rengi, yapısı ve alışkanlığında değişiklik görüldüğünde altta yatan neden araştırılmalıdır.

Balgam Nedir?

Solunum yolunu yabancı maddelere karşı koruyarak hava yolu açıklığını sağlayan bazı mekanizmalar bulunur. Bu mekanizmalardan biri akciğer ve solunum yolları tarafından üretilen mukustur. Mukus, solunum yollarının nemli kalması, yabancı maddelerin uzaklaştırılması gibi mekanizmalarda rol alır. Genellikle tahriş durumunda veya enfeksiyon varlığında, öksürük yoluyla çıkan mukus ve tükürük karışımına balgam denir. Enfeksiyon, solunum yolu ve akciğer hastalıkları varlığında balgamın rengi ve yapısı farklılık gösterebilir. Bu nedenle üst solunum yollarından atılan maddelerin araştırılması amacıyla balgam analizi yapılır. Balgam sadece üst solunum yolu değil alt solunum yolu hakkında da bilgi verir.

Balgamın kıvamı birçok farklı nedene bağlı olarak değişebilir. Kalın, yapışkan veya köpüklü olabilir. Enfeksiyonun ilerlemesi durumunda balgam daha da koyulaşır. Alerji kaynaklı balgamlar genellikle koyu değildir. Ayrıca sabahları ve susuzluk durumunda balgam bir miktar koyulaşabilir. Balgamın köpüklü ve renkli olması ciddi bir soruna işaret ettiğinden zaman kaybetmeden doktorunuza başvurunuz.

Balgam Neden Olur?

Balgam boğazda ve akciğerde konumlanan bir mukustur. Burun ve sinüste üretilen mukusa kıyasla daha kalın bir yapıdadır. Solunum yolu ve akciğeri nemli ve sıcak tutmaya yardımcı olur. Bununla birlikte genellikle balgam çıkarmak endişe edilmesi gereken bir durum değildir. Akciğer ve boğazdaki yabancı ve rahatsız edici maddelerin temizlenmesi amacıyla balgam çıkarılır. Ancak renkli balgam oluşuyorsa veya hastalık olmadığı bir zamanda öksürükle beraber balgam çıkıyorsa altta yatan başka bir neden olabilir. Bu durumda balgam, size vücudunuzda ters giden bir şeyler olduğunu söyleyebilir. Öksürükle gelen balgamın başlıca sebepleri vardır:

• Enfeksiyon ve alerjiler
• Astım
• KOAH
• Gastroözefageal reflü (GÖHR)
• Kuru, nemsiz ortam
• Vücuttan sıvı kaybı

Bunlar dışında yaşam tarzı alışkanlıklarınız balgam ve öksürüğe neden olabilir. Sigara ve uyuşturucu madde kullanımı, çalışma koşullarınız balgam oluşumunu etkiler.

Balgamın nedenini anlamaya yönelik bir takım testler yapılır.

• Sabahın erken saatlerinde herhangi bir şey yemeden ve içmeden önce balgam örneği alınır. Temiz su ile ağzı çalkaladıktan sonra öksürükle beraber balgam örneği verilir.
• Balgam çıkarmakta güçlük çeken hastalara balgam indüksiyonu uygulanır. Özellikle tüberküloz gibi hava yolu hastalıklarının tanısında kullanılır. Öksürmenize neden olacak bir hipertonik solüsyon buharı soluyarak öksürmeniz sağlanır ve balgam örneği alınır.
• Başka bir numune işlemi bronkoskopidir. Işık ve kamerası olan bronkoskop aleti yardımıyla boğazdan balgam örneği alınır ve solunum yolu incelenir.

Balgam Rengi Neyi İşaret Eder?

Balgam rengi, solunum yolu ve akciğer hastalıklarında var olan bakteriyel enfeksiyonun bir göstergesidir. Balgam rengi solunum yolundaki inflamasyon hücrelerinin varlığını saptar ve kolay yorumlanabilen bir belirteçtir. Bakteriyel enfeksiyon varlığının hızlı bir tahmini sağlanır.

• Berrak balgam: Vücudun düzenli olarak mukus ve balgam üretmesi normaldir. Berrak balgam, solunum yolunu nemlendirmeye yardımcı olur ve su, protein, antikor içerir. Vücutta fazla miktarda berrak balgam üretiliyorsa bu genellikle vücudun polen gibi alerjenleri dışarı atmaya çalıştığını gösterir. Ancak bazı durumlarda viral bronşit, alerjik rinit ve viral zatürreye işaret edebilir.
• Yeşil veya sarı balgam: Nötrofillerin (beyaz kan hücreleri) bir enfeksiyonla savaştığını gösterir. Balgam ilk başta sarı gelebilir ve daha sonra yeşile de dönebilir. Bronşit, sinüzit, kistik fibrozis ve zatürrede yeşil veya sarı renkli balgam görülür.
• Beyaz balgam: Genellikle viral bronşit, KOAH, Gastroözefageal reflü ve konjestif kalp yetmezliğinden kaynaklanır.
• Kahverengi balgam: Pas renginde veya kahverengi lekeli balgam, genellikle eski kana işaret eder. Bazı durumlarda kırmızı veya pembe balgamdan sonra görülür. Çoğunlukla bakteriyel zatürre ve bronşit, akciğer apsesi, kistik fibrozis ve kömür, asbest gibi toksinlerin solunması sonucu oluşur.
• Siyah balgam: “Melanoptizi” olarak da bilinir. Kömür tozu gibi yüksek oranda siyah maddelerin solunması ve mantar enfeksiyonundan kaynaklanır. Ayrıca sigara ve içilebilen uyuşturucu maddeler de siyah balgama neden olur.
• Kanlı, kırmızı veya pembe balgam: Kırmızı ve pembe renk kandan kaynaklanır. Ciddi bir soruna işaret eder. Tüberküloz, pulmoner emboli (akciğerde pıhtı), konjestif kalp yetmezliği, akciğer iltihaplanması ve akciğer kanseri olasılığı düşünülür.

Balgam Nasıl Tedavi Edilir?

Balgam çoğu zaman rahatsız edici bir hal alır ve öksürüğü şiddetlendirir. Balgam oluşumunu önleyebilecek bazı yaşam tarzı değişiklikleri mevcuttur. Bunun yanı sıra balgamı uzaklaştırmak için birçok farklı metot vardır:

1. Bol sıvı tüketmek düşündüğünüzden daha önemli bir adımdır. Vücudun enfeksiyon ile başa çıkması ve toksinlerin uzaklaştırılması için su gereklidir.
2. Evinizin havasını nemli tutmak boğazı nemlendirir ve balgamın gevşemesini sağlar.
3. Burun spreyi veya damlası, genellikle burun içinde biriken mukusu hafifletmeye yardımcıdır. Sinüslerden üretilen mukusu incelterek gevşetir ve atılmasını sağlar.
4. Buhar solumak, solunum yolunu ısıtarak nemlendireceğinden balgamı temizlemek için iyi olabilir. Ayrıca balgamı gevşetmek amacıyla birkaç damla okaliptüs yağı gibi esansiyel yağlar kullanılabilir.
5. Vücutta sıvı kaybı, daha düşük nem anlamına gelir. Bu nedenle kafein içeren çay, kahve gibi içeceklerin çok sık tüketilmemesi gerekir.
6. Doktor önerisiyle mukusu incelterek balgam atmaya yardımcı ilaçlar kullanılabilir.

Ayrıca sigara kullanımı balgam üretimini arttırma potansiyeline sahiptir. Bu konuyla ilgili doktorunuzdan yardım alabilirsiniz.

Bebeklerde ve Çocuklarda Balgam Nasıl Atılır?

Balgam, bebek ve çocukların nefes almalarını zorlaştırabilir, uykuya dalmalarını engelleyebilir. Hatta fazla balgam mide bulantısı ve kusmaya bile neden olabilir. Mukusun normal işlevi enfeksiyondan korumak olsa da fazla mukus birikmesi tam tersine enfeksiyona neden olabilir. Bu nedenle düzenli olarak temizlemek gerekir:

• Fazla mukusu emmesi için sterilize edilmiş bir burun aspiratörü kullanılabilir. Her kullanımda sterilize edilmesi gerekir.
• Mukusu gevşetmesi ve atması için burun spreyi sıkılabilir.
• Çocuk odalarında nemlendirici yerleştirilebilir. Makinaların düzenli olarak temizlenmesi gerekir.
• Balgamın yumuşaması için ılık bir banyo iyi gelebilir. Buhar solumayı kolaylaştırmaya yardımcıdır.
• Toz, polen ve evcil hayvanları gibi potansiyel alerjenleri ortamdan uzaklaştırmaya dikkat edilebilir.

Bebeklerin burnuna su veya sıvı dökülmemeli, doktora danışmadan ilaç verilmemelidir. Bir

yaşından küçük bebeklerde bal verilmemesine dikkat edilmelidir. Bebeğin balgamı ve burun tıkanıklığı şiddetli seyrettiğinde mutlaka bir doktora danışınız.

Doğal Yöntemlerle Balgam Nasıl Söktürülür?

Doğal yollarla balgamı kontrol etmek için başvurulan bazı yöntemler bulunur.

1. Ilık tuzlu su ile gargara yapmak balgamın parçalanmasına yardımcı olabilir. Balgamı gevşetir ve balgamla birlikte boğazdaki yabancı alerjen maddelerin atılmasını kolaylaştırır.
2. Bal, öksürük ve balgam tedavisinde sıklıkla kullanılır. Kalın yapıdaki mukusu gevşeterek boğazı nemlendirmeye yardımcıdır. Sade bir şekilde veya ılık çaylar ile tüketilebilir.
3. Doğal bir anti-inflamatuar olan zencefil, aşırı balgam birikimini engellemeye yardımcıdır. Öksürük, boğaz ağrısı ve balgam için çayda kullanılan zencefil, hava yolları için etkinliği olan bitkilerden sayılır.
4. Zerdeçalın ana maddesi kurkumin, balgam üretimini tetikleyen enfeksiyonu azaltmada etkilidir. Anti-inflamatuardır ve mukus atımını kolaylaştırabilir.
5. Et suyu çorbaları, vitamin, mineral ve protein içeriğiyle enfeksiyona karşı iyi bir besindir. Ilık veya sıcak içilerek balgamın parçalanmasına yardımcı olur.
6. Soğan, sarımsak, brokoli, ananas gibi bazı besinlerin hava yollarındaki iltihaplara karşı iyi birer seçenek olduğu söylenebilir.

Tedavi edilmeyen balgam, nefes almayı zorlaştırır, boğazı tahriş eder ve öksürüğe neden olur. Uyku düzenini olumsuz etkiler ve yemek yemek bile zor gelir. Geçici ve hafif düzeyde balgam çoğunlukla ciddi bir semptom değildir ve kendiliğinden düzelir. Ancak şiddetli ve ısrarcı balgam, başka bir soruna işaret ediyor olabilir. Bu durumda mutlaka doktorunuza danışınız.