Raynaud Sendromu Nedir?

Raynaud sendromu, kan damarlarının kasılmasına bağlı olarak ekstremitelerde meydana gelen ataklar şeklinde gelişir ve kan akışının kesilmesi ile karakterize bir durumdur. Genel olarak tedavi amacıyla kan damarlarına genişletici ilaçlara başvurulan Raynaud sendromunda el veya ayak parmağı, kulak ve burun gibi yapıların kan akışının kesintiye uğradığı görülebilir. Ataklar şeklinde gelen bu durum vazospazm olarak tanımlanır. Raynaud sendromu kendi içerisinde primer (birincil) ve sekonder (ikincil) olmak üzere iki grupta incelenen bir rahatsızlıktır. Primer Raynaud sendromunda bu durumun meydana gelmesine neden olan herhangi bir altta yatan rahatsızlık yokken sekonder formunda ise artrit, buz yanığı veya çeşitli otoimmün hastalıklar nedeniyle ataklar gelişir. Raynaud sendromu hakkında merak ettiğiniz diğer konular için yazının devamını takip edebilirsiniz.

Raynaud Sendromu Nedir?

Raynaud sendromu, hastanın el veya ayak parmaklarında öncelikle mavi veya beyaz renk değişikliği meydana geldiği ve ardından açık kırmızı bir renk aldığı fenomeni tanımlar. Bu renk değişikliği el ve ayaklardaki küçük damarların kasılmasına bağlı olarak meydana gelir ve birkaç saniyeden saatlere kadar varan bir zaman dilimi boyunca devam edebilir. Ataklar genel olarak ortalama 15 dakika civarında sürer (2).

Raynaud Sendromu Tipleri Nelerdir?

Raynaud sendromu primer ve sekonder olmak üzere iki tiptedir. Primer Raynaud sendromu vakaları Raynaud Sendromu tespit edilen bireylerin yaklaşık olarak %80-90’ını kapsar. Primer grupta yer alan hastaların bu sendromun meydana gelmesine neden olabilecek herhangi bir rahatsızlığı yoktur dolayısıyla bu durum aynı zamanda idiopatik olarak da tanımlanır.

Sekonder Raynaud sendromunda meydana gelen kan damarı kasılması altta yatan özel bir tıbbi duruma bağlı olarak gerçekleşir. Dolayısıyla tedavi için altta yatan durum tespit edilmeli ve öncelikle neden olan durumun tedavisi gerçekleştirilmelidir. Sekonder Raynaud sendromu yapan durumlardan bazıları şunlardır:

Bağ doku hastalıkları
Periferik arter hastalıkları
Karpal tünel sendromu
Uzun süreli tekrarlanan hareketler
Uzun süreli titreşime maruz kalınması
Tütün kullanımı
El ve ayak travmaları

Raynaud Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Raynaud sendromunun neden meydana geldiği şu an için net olarak ortaya konabilmiş değildir. Genel olarak bu hastalarda el ve ayak damarlarını soğuk ve strese karşı aşırı derecede duyarlı olduğu görülür. Raynaud sendromu olan bireylerde el ve ayak parmaklarının damarları soğuk ve strese maruz kalması halinde bir kasılma gerçekleştirirler. Hatta bazı damarlar oldukça güçlü şekilde kasılarak kan akışının devam etmesine izin vermeyecek bir hal alabilir. Soğuk maruziyeti atakların en güçlü tetikleyicileri arasında yer alır.

Raynaud Sendromu Tetikleyicileri Nelerdir?

Raynaud atakları her zaman önceden tahmin edilemeyebilir, ancak çeşitli tetikleyicilerin mevcut olduğu bu rahatsızlıkta aşağıda yer alan faktörlerden sakınılması önerilir:

Soğuk havalarda dışarıya çıkmak
Ellerin soğuk su ile teması
Buzlu bir içeceğin tutulması
Başta duygusal stres olmak üzere çeşitli stres etmenlerine maruz kalınması

Raynaud Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Raynaud sendromu ile birlikte oluşan belirtiler bazı bireylerde fark edilemeyecek düzeydeyken bazı kişilerde ise yaşam kalitesini bozacak düzeyde gelişebilir. Olgularda genellikle hastaların ellerin etkilendiği görülürken vakaların yaklaşık olarak %40’ında ayak parmaklarının etkilendiği görülür (2). Raynaud sendromu olan bireylerin el parmaklarında vazokonstriksiyon adı verilen damar kasılması gelişmesi sonrasında ortaya çıkan belirtiler adım adım şu şekilde ifade edilebilir:

İlk olarak parmaklar “pallor” adı verilen beyazlama meydana gelir
Parmaklar kan akışının kesintiye uğraması ve besin ve oksijenden mahrum kalması nedeniyle siyanotik mavi renk alır
Damarların tekrar genişlemesi ve kan akımının dönmesi ile parmaklar “rubor” adı verilen parlak kırmızı renk alır
Renk değişikliği sırasında parmaklarda karıncalanma, ödem ve ağrı meydana gelir

Oluşan bu belirtiler bir veya daha fazla parmağı etkisi altına alabilse baş parmakların etkilenmesi nadir karşılaşılan bir durumdur.

Raynaud Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?

Her tıbbi durum için olduğu gibi Raynaud sendromunun tanısal yaklaşımına da hastanın tıbbi öyküsünün alınması ve fizik muayene bulgularının değerlendirilmesi ile başlanılır. Bu aşamalardan sonra hekimler tarafından çeşitli tetkik istemlerinin yapılmasına başvurulabilir.

Tırnak yatağı kapilleroskopisi olarak isimlendirilen tetkik primer ve sekonder formların ayrımında kullanılır. Bu test sırasında mikroskop vasıtası ile tırnak yatağı tabanında kan damarlarında ödemlenme gibi herhangi bir anormal bulgu olup olmadığı değerlendirilir.

Çeşitli kan tetkikleri Raynaud sendromunun altında yatan otoimmün veya bağ doku hastalıklarının tespitine yönelik istenebilir.

Antinükleer antikor testi (ANA): ANA tetkikinin pozitif saptanması kişinin bağışıklık sisteminin yanlışlıkla kendi vücut dokularına saldırdığını ifade eder. Otoimmün reaksiyon olarak adlandırılan bu durum bağ doku hastalıkları ve otoimmün rahatsızlıklarda pozitif tespit edilebilir.
Eritrosit sedimentasyon hızı: Bu testte kişinin kırmızı kan hücrelerinin kanın alındığı tüpün dibine inme hızı incelenir. Sedimentasyon hızının yüksek olması altta yatan bir inflamatuar veya otoimmün hastalık olduğuna işaret ediyor olabilir.

Raynaud sendromunun varlığına yönelik istenilecek herhangi bir spesifik tetkik yoktur. Bahsedilen tetkikler dışında gerekli durumlarda kişide arter hastalığı olup olmadığına yönelik incelemeler de yapılabilir.

Raynaud Sendromu Tedavisi Nasıldır?

Şu an için Raynaud sendromu tedavisine yönelik herhangi bir tedavi yöntemi mevcut değildir. Tedavi planı kapsamında gerçekleştirilen yaklaşımların amacı hastalık sırasında meydana gelen semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olur. Orta düzey Raynaud sendromu olan bireylerde sıcak ortamdan soğuk ortamlara geçişlerde cildin soğuk hava ile temasının engellenmesi faydalı bir yaklaşımdır. Atak meydana gelmesi halinde aşırı sıcak olmayan ılık suya el veya ayakların sokulması şikayetlerin kötüleşmesini önleyici etki gösterebilir. Tetikleyici faktörün stres olduğu durumlarda ise stres kontrolü uygulamalarına başvurulması önerilir.

Ciddi Raynaud Sendromu kliniğine sahip bireylerde hekimler tarafından çeşitli ilaçların reçetelendirilmesine başvurulabilir. Bu ilaçlardan bazıları şunlardır:

Alfa-1 blokerler
Dihidropiridin türevi kalsiyum kanal blokerleri
Topikal nitrogliserin içeren kremlerin uygulanması
Diğer çeşitli vazodilatör (damar genişletici) ilaçlar

İlaç tedavisi ile kontrol altına alınamayan vakalarda daha invaziv olan girişimlere başvurulabilir. Raynaud sendromunda meydana gelen damar kasılması o bölgedeki sempatik sinir hücreleri tarafından kontrol edilir. Cerrahi olarak sinir hücrelerinin kan damarlarından ayrılması atak sıklığını ve atağın seyrini düşürücü etki gösterse de bu girişimin her zaman başarı ile sonuçlanmadığına dikkat edilmelidir.

Çeşitli kimyasal enjeksiyonlar ile de sempatik aktivasyonun blokajı gerçekleştirilebilir. Bu kapsamda yapılan lokal anestezik veya botoks enjeksiyonlarının bazı bireylerde faydalı olabileceği görülmüştür. Ancak bu ajanlar ile sağlanan faydanın geçici bir süre olduğu unutulmamalıdır.

Raynaud Sendromu Olanlar Nelere Dikkat Etmelidir?

Raynaud sendromu olan kişilerde ataklar birkaç dakikadan birkaç saate kadar değişken bir süre boyunca gelişebilir. Hekimlerinizin bilgisi ve önerisi dahilinde yapabileceğiniz çeşitli uygulamalar ile atakların meydana gelmesine karşı önlem alınabilir:

Kafeinden uzak durulması
Soğuk temasından koruyucu kıyafet ve ekipman kullanılması
Tütün ve tütün ürünü kullanılmaması
Düzenli egzersiz yapılması
Stres ile baş etme yöntemlerinin öğrenilmesi

Raynaud sendromu olan bireylerde kliniğin nasıl bir seyir izleyeceği kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Genel olarak bakıldığında sekonder form primer Raynaud sendromuna göre daha ağır bir seyir izleme eğilimindedir. Sekonder Raynaud sendromu olan kişiler genel olarak enfeksiyona, cilt ülserlerine ve gangrene daha yatkındırlar. Bu rahatsızlığa dair belirti ve bulguları kendinizde veya çevrenizde gözlemlemeniz halinde sağlık kuruluşlarına başvurarak hekimlerden destek almanız önerilir. Sağlıklı günler dileriz.

Son güncellenme tarihi: 12 Aralık 2023

Yayınlanma tarihi: 12 Aralık 2023