Adaçayının Faydaları Nelerdir? Adaçayı Neye İyi Gelir?

Tıbbi ve aromatik bitkiler geçmişten günümüze hastalıklardan korunma ve hastalıkların tedavisi amacıyla oldukça sık kullanılmaktadır. Bu bitkilerin kullanımı tıbbi amaçlarla da sınırlandırılmamış çok çeşitli sektörlerde bitkilerden yararlanılmıştır. Adaçayı da Lamiaceae familyasına ait olan değerli bir tıbbi bitkidir. Bilimsel adı Salvia Officinalis L. olan adaçayının dünyada 900 tane türü bulunmaktadır. Ülkemiz de bu bitki açısından zengin bir coğrafyada bulunduğundan 87 adet türü bulundurmaktadır. Adaçayının ismi latince “Salveo” kelimesinden gelmektedir. Salveo kurtarmak iyileştirmek gibi anlamları karşılayan bir sözcüktür. Adaçayı içerdiği kimyasal bileşenlerden ötürü tedavide terapötik amaçla oldukça sık kullanılmaktadır. Adaçayı bakteri enfeksiyonlarına, mantar enfeksiyonlarına karşı etkili olmanın yanında kanser hastalıklarında tümörlerin küçültülmesinde dahi faydalı olan oldukça etkili bir bitkidir. Son yapılan çalışmalarda bitkinin antioksidan aktivite gösterdiği de ortaya konmuştur. Adaçayının halk arasında oldukça çeşitli uygulanış biçimleri bulunmaktadır. En yaygın kullanım şekli ise demleme usulü yapılan çaydır. Adaçayının kullanılış şekli mevcut hastalığa göre değişiklik göstermektedir.

Adaçayı Nasıl Kullanılır?

Adaçayı çok çeşitli kullanım alanlarına sahiptir. Bu kullanım alanlarına göre adaçayının tüketim şekli değişiklik göstermektedir. Kuru veya yaş olarak tüketimi tercih edilebilmektedir. Adaçayının çeşitli kullanım şekilleri arasında şunlar yer almaktadır:

Gargara/ağızda çalkalama: Adaçayı ağız yaraları ve aftları, boğaz ağrısı, farenjit gibi sorunlar için kullanılacak ise ağızda çalkalama suyu olarak hazırlanır. Bunun için 3 tatlı kaşığı kurutulmuş adaçayı yaprağı 2 su bardağı suya katılarak kaynatılır. Yapraklar kaynadıktan sonra bir süre demlemeye bırakılır ve daha sonra süzülür. Bu süzüntü gün içerisinde belirli aralıklarla gargara şeklinde kullanılır.
Adaçayı sirkesi: Adaçayı uzun süreler bozulmadan saklanmak isteniyorsa sirke haline getirilerek kullanılabilir. Bu işlem için adaçayının çiçek kısımları kullanılır. Adaçayı çiçekleri üzüm sirkesi ile birlikte bir kaba eklenerek 2 hafta boyunca sıcak ortamda veya güneşin altında beklemeye bırakılır. Eğer güneşin altında tutulacaksa belirli aralıklarla çalkalamak gerekir. 2 hafta süre dolduktan sonra süzülür ve adaçayı sirkesi kullanıma hazır hale gelir.
Oturma banyosu: Anal fistül, basur gibi anal bölgenin ağrılı durumları için adaçayının suyu hazırlanarak oturma banyosunda kullanılır. Bunun için 2 avuç adaçayı yaprağı gece boyunca soğuk suda bekletilir. Sonraki gün bu su kaynayacak kadar ısıtılıp kaynamadan ocaktan alınır. Sıcak su 5 dakika kadar soğumaya bırakılır ve süzüldükten sonra kullanılır.
Çay haline getirme: Adaçayı şekerin dengelenmesi, menopoz ve adet öncesi sendromların hafifletilmesi, sindirim sisteminin düzenlenmesi için kullanılacak ise çay haline getirilerek gün içerisinde tüketilir. Bunun için klasik kaynatma ve demleme usulü kullanılır.
İnfüzyon şeklinde kullanma: Yine bir çay hazırlama yöntemi olan infüzyonda, kaynatma yöntemi yerine kurutulmuş adaçayının üzerine kaynar su dökülür ve 5-10 dakika demlenmesi beklenir. Daha sonra süzülür ve tüketilir. Adaçayının infüzyon şekli hem içilerek kullanılabilir hem de saç rengini korumak amacıyla saça uygulanır.

Adaçayı Ne İşe Yarar?

Adaçayı geçmişten günümüze oldukça sık kullanılan tıbbi bitkilerden biridir. Daha çok tıbbi amaçlı kullanılsa da baharat şeklinde ve aroma verici olarak kullanımı da mevcuttur. Aynı zamanda adaçayından peyzaj düzenleme, kozmetik sektörü, boya ve gıda sanayi gibi alanlarda da yararlanılmaktadır. Adaçayının diğer faydaları arasında ise şunlar yer almaktadır:

Aromatik kokusundan dolayı parfümeri sanayinde ve sabun üretiminde kullanılır,
Böcek ve sineklere karşı kovucu ürün olarak kullanılır,
Antibakteriyel etki gösterir,
Et, tavuk gibi şarküteri ürünlerine koruyucu olarak eklenir ve raf ömrünü uzatır,
Boğaz ağrılarının dindirir,
Ağız ülserlerinin iyileşmesini hızlandırır,
Bademcik iltihaplarında antimikrobiyal etki gösterir,
Diş Eti iltihaplarında iyileşmeyi hızlandırır,
Karaciğeri canlandırıcı etki gösterir,
Sindirim sistemine düzenleyici etki gösterir,
Terlemeyi önleyebilme ve ter kokusunu giderebilme özelliğinden dolayı deodorantların bileşiminde yer alır,
Östrojen hormonu salınımı üzerine olumlu etki göstererek menopoz dönemi öncesi ve esnasındaki değişimlerin kolay atlatılmasını sağlayabilir,
Parkinson hastalarında aşırı tükürük salgılanmasını azaltır,
Bağırsaklardaki gazın giderilmesine yardımcı olur,
Şeker hastalığına sahip olanlarda kan şekerinin dengelenmesine yardımcı olur,
Boğaz ağrısı, ağız yaraları, diş eti iltihapları, burun tıkanıklığı ve akıntısı gibi üst solunum yolu rahatsızlıklarının giderilmesine yardımcı olur.

Adaçayı Nasıl Demlenir?

Adaçayı özellikle tıbbi olarak kullanılacağı zaman genellikle çay şeklinde hazırlanmaktadır. Çay, kurutulmuş ya da taze adaçayı yaprağının bir su bardağı suyla kaynatılıp demlemeye bırakılmasıyla hazırlanır. Taze adaçayı için 5 dakika demlenme süresi yeterli iken kurutulmuş adaçayı için bu süre 10 dakikadır. Demlendikten sonra süzülen ve kullanıma hazır hale gelen adaçayı çayı günde 2-3 bardak kadar tüketilebilmektedir.

Adaçayının Zararları Nelerdir?

Adaçayı kullanım alanının genişliğine bağlı olarak oldukça yaygın kullanılan bir bitkidir. Doğru miktar ve sıklıkta tüketilen adaçayı sindirim sisteminden solunum sistemine kadar birçok sisteme fayda sağlamaktadır. Tüm bu faydaların yanında halk arasında bitkisel ürünlerin herhangi bir zararının olmadığı yönünde yaygın bir yanlış inanış mevcuttur. Fakat bitkiler sık ve uzun süreli kullanımda içerdikleri toksik maddelere bağlı olarak istenmeyen etkilere sebep olabilmektedir. Bu sebeple bilinçsiz bitki ve bitkisel ürün tüketimi kısıtlanmalıdır.

Tüm bitkilerde olduğu gibi adaçayında da terapötik doz sınırları aşıldığında toksisite ve buna bağlı zararlı etkiler meydana gelebilmektedir. Adaçayının yol açtığı zararlı etkiler arasında şunlar yer almaktadır:

Yüksek doz ve sıklıkta kullanıma bağlı tansiyon dengesizlikleri, sıklıkla tansiyonda yükselme,
Epilepsi hastalığına benzer konvülsiyonlar (nöbet),
Dengede bozulma,
Kalp ritminde hızlanma,
Baş dönmesi,
Sıcak basması,
Alerjik reaksiyonlara bağlı deride döküntüler kaşıntı ve benzeri durumlar,
Vücutta yaygın kasılmalar.

Adaçayındaki bu zararlı etkilere sebep olan faktörün bitkinin içeriğinde bulunan thujon ve kafur bileşenlerinin olduğu düşünülmektedir.

Adaçayını Kimler Kullanmamalıdır?

Yapılan çalışmalarda adaçayı tüketiminin çok ciddi yan etki ve sorunlarına sebep olmadığı raporlanmıştır. Fakat yine de yüksek doz alımları toksisiteye sebep olmakta ve olumsuz etkiler yaratmaktadır. Bu olumsuz etkilerden en iyi bilineni konvülsiyondur. Konvülsan etki adaçayının içerdiği kimyasal bileşenlerin sinir sistemini direkt etkilemesi ile meydana gelmektedir. Bu yan etkiye sebep olması epilepsi hastalarında kullanımı direkt olarak kısıtlamaktadır. Ayrıca adaçayında bulunan kafur, tüyon ve terpen ketonlar toksik özelliğe sahip bileşenlerdir. Bu yüzden fetüs ve yenidoğan bebek üzerinde çok ciddi toksik etkilere sebep olabilmektedir. Buna bağlı olarak hem hamile kadınlar hem de emziren anneler adaçayı tüketiminden uzak durmalıdır. Ayrıca yeterli miktarda çalışma mevcut olmadığından adaçayının 18 yaşın altındaki çocuklarda kullanımı uygun bulunmamaktadır.

Adaçayının zararlı etkileri genellikle fazla tüketime bağlı olarak meydana gelen doz aşımı ile gerçekleşmektedir. Fakat kronik hastalığı olan ve ilaç kullanan kişilerde çok az bir miktar kullanıma bağlı olarak bile meydana gelen ilaç etkileşimleri sonucu ciddi problemler oluşabilmektedir. Adaçayı birçok ilaç grubuyla etkileşmekle beraber en çok antidiyabetik ilaçlar, antikonvülsan ilaçlar ve sedatif ilaçlarla etkileşmektedir. Etkileşim sonucu bu ilaçların kandaki miktarında artma veya azalma meydana gelmekte ve kronik hastalığın tedavisi olumsuz sonuçlanabilmektedir. Bu yüzden kronik ilaç kullanımı bulunan kişiler doktor veya eczacı tavsiyesi olmadan bilinçsiz bir şekilde adaçayı tüketiminde bulunmamalıdır.

Son güncellenme tarihi: 26 Mart 2024

Yayınlanma tarihi: 26 Mart 2024